O Joaquin γεννήθηκε την 28η Οκτωβρίου του 1974 στο Puerto Rico με ρίζες καλλιφορνέζικες, ουγγρικές και ρώσσικες. Η μητέρα του γνώρισε τον πατέρα του κάνοντας οτοστόπ και μαζί γύρισαν τη Νότια Αμερική με μια θρησκευτική ομάδα την οποία αργότερα εγκατέλειψαν, αλλάζοντας το οικογενειακό επίθετο σε Phoenix για να βροντοφωνάξουν την νέα τους αρχή. Το ζευγάρι έφερε στον κόσμο άλλα τέσσερα παιδιά (ο Joaquin ήταν ο μεσαίος) που άκουγαν στα ονόματα River, Rain, Liberty και Summer. Μέχρι τα 15 του, εκείνος ήθελε να τον αποκαλούν Leaf, Leaf Phoenix, γιατί το δικό του όνομα ήταν το μόνο που δεν είχε σχέση με τη φύση.
Ήξερε άραγε ο έφηβος εαυτός του ότι περίπου τρεις δεκαετίες αργότερα (δύο αν με ρωτάτε, αφού φαινόταν από τότε) θα αποτελούσε ένα από τα πιο πηγαία υποκριτικά ταλέντα τις γενιάς του; Ιδιαίτερος σε κάθε έκφανσή του, από τα χαρακτηριστικά και τις εκφράσεις του προσώπου του, μέχρι τη φωνή και την προσωπικότητά του, ο 43χρονος σήμερα ηθοποιός, ξεχωρίζει τόσο πολύ κι ακούγεται τόσο λίγο. Ακόμη κι η μια φορά που τράβηξε πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας εκτός της δουλειάς του, όταν ανακοίνωσε ότι άλλαζε πορεία μεταπηδώντας από τη μεγάλη οθόνη στη χιπ-χοπ σκηνή, αποδείχθηκε τελικά κομμάτι της καλλιτεχνικής και εκκεντρικής του φύσης. Εκείνος και ο Casey Affleck γυρνούσαν μια ταινία για τους celebrity και τα media. Τι κι αν ρίσκαρε την αληθινή του καριέρα σατιρίζοντας μια τάξη πραγμάτων στην οποία ανήκει κι ο ίδιος, κανείς δεν στάθηκε στο γεγονός για πολύ (αν και πράγματι, οι ρόλοι που του προσφέρθηκαν τα επόμενα 2 χρόνια μειώθηκαν αισθητά) Ο μόνος που -ίσως- δεν τον συγχώρεσε ήταν ο David Letterman που είδε 11 λεπτά της εκπομπής του να γίνονται μια αμήχανη, ξεκαρδιστική εκ των υστέρων, φάρσα. Έλα όμως που κι ο Letterman έχει χιούμορ.)
To 2012, δύο μόλις χρόνια μετά το προανεφερθέν «I’m Still Here» o Joaquin Phoenix πρωταγωνιστούσε στο «The Master» του Paul Thomas Anderson («Magnolia», «There Will Be Blood»), στο πλευρό του συγχωρεμένου (και τόσο αγαπημένου) Philip Seymour Hoffman. Ήταν η πρώτη του συνεργασία με τον σκηνοθέτη (ακολούθησε το «Inherent Vice» το 2014) και η τρίτη του υποψηφιότητα για Όσκαρ. Ο Joaquin έχει παραδεχθεί ότι δεν τον πολυνοιάζουν τα βραβεία της Ακαδημίας (με άλλες λέξεις το είπε εκείνος) και στην πορεία το πήρε πίσω, αλλά εγώ οφείλω να τα αναφέρω σε περίπτωση που η δουλειά του από μόνη της δεν σας έχει μαρτυρήσει την αξία του.
«Ηθοποιός σημαίνει φως» κι αν κάποιος ξέρει να προβάλλει αυτό το φως ακόμη και από τις πιο σκοτεινές στιγμές των χαρακτήρων του είναι ο Phoenix που, μεταξύ άλλων, έχει δηλώσει:
Μία από τις τρεις οδηγίες που δίνουν στα παιδιά-ηθοποιούς είναι να ακολουθούν το φως τους. Εγώ πιστεύω ότι ποτέ δεν πρέπει να ακολουθείς το φως σου, πρέπει να το βρίσκεις.
Ας δούμε λοιπόν μερικές από τις καλύτερες στιγμές του, με υποψηφιότητες για χρυσά αγαλματίδια ή χωρίς:
«Gladiator» (2000)
Ο «Μονομάχος » του Ridley Scott, σχολείο για τις ταινίες του είδους του, έφυγε με 5 από τα 12 Όσκαρ για τα οποία είχε προταθεί, ανάμεσά τους κι εκείνο της Καλύτερης Ταινίας. Ένας Ρωμαίος στρατηγός (Russell Crowe) προδίδεται από τον γιο (Joaquin Phoenix) του πρώην αυτοκράτορα, χάνει την οικογένειά του και φθάνει στην αρένα του Κολοσσαίου ζητώντας δικαίωση. Σε μια άριστα σκηνοθετημένη ιστορία που διαρκεί κάτι λιγότερο από τρεις ώρες, ο Crowe έδωσε ψυχή και βάθος στον τύπο του ήρωα που συχνά συνδέεται με βαρύγδουπες αλλά κενές ερμηνείες, ενώ ο Phoenix αντεπεξήλθε εντυπωσιακά στις διακυμάνσεις μιας διαταραγμένης προσωπικότητας ( Σημειώστε υποψηφιότητα για το αγαλματίδιο Β’ Ανδρικού). Όλα τα λεφτά η σκηνή που ο Phoenix/Commodus ξεσπάει στην προτομή του πατέρα του κι έπειτα αντικρίζει απαρηγόρητος τη ζημιά που έκανε.
«The Yards» (2000)
Στην πρώτη του συνεργασία με τον James Gray, o Joaquin υποδύεται τον Willie, έναν τύπο βαθιά χωμένο στη διαφθορά και το έγκλημα που είναι υπερβολικά αλαζόνας για να συνειδητοποιήσει την επερχόμενη καταστροφή του. Δίπλα στους Mark Wahlberg, Charlise Theron και James Caan ο Phoenix δε δυσκολεύεται να ξεχωρίσει, βοηθώντας το κοινό να κατανοήσει έναν χαρακτήρα, ενώ παράλληλα αποδέχεται την δίκαια τιμωρία του. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Gray εμπιστεύθηκε τον ηθοποιό σε μια ταινία τόσο προσωπική για τον ίδιο (ο πατέρας του ήταν μπλεγμένος και σκάνδαλα το ’80) αλλά και σε άλλες τρεις («We Own the Night»(2007), «Two Lovers»(2008), «The Immigrant»(2013))
«Signs» (2002)
Πιθανότατα η πιο συχνά προβαλλόμενη στην τηλεόραση ταινία του M. Night Shayamalan («The Sixth Sense», «Split») ή τουλάχιστον εγώ την έχω πετύχει άπειρα μεσημέρια κι άλλα τόσα βράδια. Πριν παρεξηγηθεί όμως, να τονίσουμε ότι ήταν χαρακτηριστικό δείγμα της μαεστρίας του Shayamalan στον κατηγορία των sci-fi θριλερ κι εκτός από έναν αξιοπρεπέστατο Mel Gibson, κάτι εξωγήινα (περίπου κυριολεκτικά) λιβάδια με σπαρτά και κάτι υπερτρομακτικές σεκανς στο μισοσκότεινο πρωταγωνιστικό σπίτι, συμπεριλάμβανε έναν απολαυστικό Joaquin που ήταν τα πάντα. Ήταν φοβισμένο παιδί αλλά και γενναίος προστάτης, ήταν λιγάκι αστείος αλλά και τρελά αποτελεσματικός όταν μ’ ένα μπαστούνι του μπέιζμπολ και λίγο νερό έβγαλε νοκάουτ έναν δίμετρο εξωγήινο. Τι να λέμε τώρα.
«Walk the Line» (2005)
Πρώτο Όσκαρ Α’ Ανδρικού. Κι αυτό έλειπε, αφού η ταινία ήταν βιογραφία του Johnny Cash (πεθαίνει η Ακαδημία για βιογραφίες, καλογυρισμένες βεβαίως βεβαίως, αλλά πεθαίνει) κι ο τύπος έπαιξε και τραγούδησε και έκλαψε και φώναξε τόσο καλά, χωρίς μάλιστα τραγικό make-up και υπερβολικό μελόδραμα. Απολαυστική ήταν και η Reese Witherspoon (ίσως και καλύτερη) αλλά για να λέμε του στραβού το δίκαιο ήταν μεγάλο το βάρος στους ώμους του Phoenix που ερμήνευσε με θάρρος την ευαισθησία και την εύθραυστη ύπαρξη του Johny, την περίοδο που ούτε η φωνή, ούτε η ζωή του είχαν αποκτήσει ακόμη τη σταθερότητα και τη δύναμη των επόμενων χρόνων. Για να μην αναφέρουμε ότι είναι στιγμές που ορκίζεσαι ότι τα τραγούδια στην ταινία είναι ηχογραφημένα από τον ίδιο τον Cash, αλλά όχι. Τα τραγούδησε όλα ο Phoenix, γιατί μπορεί. Α! Και πήρε και Grammy.
«Two Lovers» (2008)
Κονταροχτυπιέται με τα επόμενα δύο, αν με ρωτάτε, για τη θέση της πιο σπαραχτικής ερμηνείας στη φιλμογραφία του. O Phoenix υποδύεται έναν ραγισμένο, ταλαιπωρημένο ψυχολογικά εργένη που διχάζεται ανάμεσα στην κοπέλα που του προξενεύουν οι γονείς του (Vinessa Shaw) και την κυκλοθυμική ένοικο του απέναντι διαμερίσματος (Gwyneth Paltrow) που στηρίζεται πάνω του, όταν η σχέση της με τον παντρεμένο εραστή της ταλαντώνεται πέρα-δώθε. Οι χαρακτήρες είναι βαθιά ατελείς, δηλαδή βαθιά ανθρώπινοι και το δίλημμα του πρωταγωνιστή γίνεται τόσο πιστευτό που πονάει. Δεν είναι δύσκολο άλλωστε να ταυτιστεί κανείς με την αιώνια τάση να γαντζωνόμαστε από αυτά που δεν μπορούν ή δε θέλουν να αντέξουν το βάρος μας.
«The Master» (2012)
5 χρόνια μετά την πρώτη προβολή του «The Master» θυμάμαι ξεκάθαρα αρκετά πράγματα… κανένα από τα οποία δεν αφορά το νόημα της ταινίας. Σε γενικές γραμμές ο Freddie Quell (Phoenix) είναι εθισμένος στο σεξ, βετεράνος πολέμου, μπερδεμένος, ταλαιπωρημένος και σίγουρα αλκοολικός. Ο δρόμος τον φέρνει απέναντι στον Lancaster Dodd (P.S. Hoffman) έναν μοντέρνο φιλόσοφο (ή τσαρλατάνο;) που ηγείται μιας ομάδας εκλεκτών, φωτισμένων μελών με το όνομα The Cause. O Dodd επιχειρεί να αποσπάσει από τον Quell πληροφορίες για το παρελθόν του, υποστηρίζοντας πως έτσι θα τον βοηθήσει να ξορκίσει τους δαίμονές του και να ηρεμήσει πνευματικά… Οι απόψεις για το αληθινό αντικείμενο της ταινίας ποικίλουν. Άλλοι πιστεύουν ότι σχολιάζει την κοινωνική πραγματικότητα και βαθιά υπαρξιακά ζητήματα, άλλοι ότι αφορά τις αρχές τις Σιεντολογίας. Άλλοι, δεν ενδιαφέρονται να μάθουν και καλά κάνουν γιατί το «The Master» ήταν τόσο άρτιο κινηματογραφικά και σεναριακά κι οι ερμηνείες τόσο εκκωφαντικά χαρισματικές που αυτά και μόνο αρκούσαν για να σε κρατήσουν στην καρέκλα σου για δύο ώρες και πολύ περισσότερες ακόμα, με το χέρι στο μάγουλο και το μυαλό σε πλήρη αφασία.
«Her» (2013)
Το «ποιηματάκι» επιστημονικής φαντασίας του Spike Jonze που μιλούσε για την μοναξιά στον σύγχρονο κόσμο (κι ας θεωρείται το σύμπαν της ταινίας φουτουριστικό, με νότες επιστημονικής φαντασίας) δε θα μπορούσε να έχει στο κέντρο του κανέναν άλλο. Σ’ ένα χαρακτηριστικά χρωματισμένο σκηνικό, ο Phoenix, με μουστάκι αυτή τη φορά και περισσή συστολή, γίνεται ένα με τον Theodore. Συγγραφέας, μοναχικός, λίγο κοινωνικά ανασφαλής, ο Theodore περνάει τον περισσότερο του χρόνο με τη Samantha… το λειτουργικό του σύστημα. Μέχρι που την ερωτεύεται. Και δεν τον αδικεί κανείς…τη φωνή της στην ηλεκτρονική σύντροφο του Joaquin χαρίζει η Scarlett Johansson και είναι εξαιρετική.
Προσεχώς:
Ο Joaquin Phoenix υποδύεται τον Ιησού στο «Mary Magdalene» του Garth Davis, απέναντι στην Rooney Mara που υποδύεται τον χαρακτήρα του τίτλου. Η ταινία θα κάνει πρεμιέρα στις ελληνικές αίθουσες τον Μάρτιο του νέου έτους, ενώ το 2018 θα προβληθεί στο Sundance και το «Don’t Worry, He Won’t Get Far on Foot» σε σκηνοθεσία Gus Van Sant. Στις Κάννες προβλήθηκε φέτος το «You Were Never Really Here» της Lyhne Ramsay που ήταν υποψήφιο για τον Χρυσό Φοίνικα και απέσπασε βραβείο Καλύτερου Σεναρίου. Ο Phoenix έλαβε εκείνο του Καλύτερου Ηθοποιού. Δείτε το trailer εδώ.
