Λόγω της αναπόσπαστης σύνδεσης της φωτογραφίας με τον πραγματικό κόσμο – η ευαίσθητη στο φως ταινία καταγράφει ό, τι υπάρχει πριν από το φακό της κάμερας – πολλές περιγραφικές φωτογραφίες θεωρούνται επίσημα αρχεία και ο τρόπος δημιουργίας τους ονομάζεται συχνά ντοκιμαντέρ.
Σε αυτό το άρθρο θα διερευνήσουμε το έργο διαφορετικών δημιουργών που γοητεύτηκαν από την ιδέα της καταγραφής εικόνων, δηλαδή από τη φωτογραφία. Πιο συγκεκριμένα, ανθρώπων που μέσα από τον φακό τους, μας αποκαλύπτουν την περιπλοκότητα του μέσου. Γενιές φωτογράφων έχουν γυρίσει τις κάμερές τους στον κόσμο γύρω τους με σκοπό τη λήψη φωτογραφιών που καταγράφουν, θυμούνται ή μαρτυρούν. Τον εικοστό αιώνα, πολλοί δούλευαν υπηρετώντας κάποιον υψηλότερο κοινωνικό σκοπό. Οι εφημερίδες και τα περιοδικά χρησιμοποιούσαν τις αποτυπώσεις αυτές για να ενισχύσουν το νόημα πίσω από την ιστορίες τους. Την ίδια στιγμή, οι ίδιες εφημερίδες χρησιμοποιούσαν το γραπτό κείμενο ως μέσω ερμηνείας των εικόνων αυτών. Τη δεκαετία του 1960, πολλοί φωτογράφοι άρχισαν να αισθάνονται περιορισμένοι από τον εκδοτικό έλεγχο που επέβαλε ο Λαϊκός Τύπος. Αυτό οδήγησε στην αναζήτηση διαφορετικών μέσων έκθεσης της δουλείας τους, συμπεριλαμβανομένης της δημοσίευσης των δικών τους βιβλίων και συλλογών.
Anna Atknins
Τον Οκτώβριο του 1843, η βοτανολόγος και φωτογράφος Anna Atkins αναφέρει σε μια επιστολή της σε έναν φίλο: «Έχω αναλάβει μία αρκετά χρονοβόρα αναπαράσταση. Είναι η λήψη όλων των φωτογραφικών εντυπώσεων, που μπορώ να προμηθευτώ, από τα βρετανικά άλγη και τις βύθιες, πολλές από τις οποίες είναι τόσο λεπτές που είναι πολύ δύσκολο να γίνουν ακριβή σχέδια». Με αφορμή την πεποίθηση ότι η οπτική εμφάνιση των φυτών είχε τόσο επιστημονικό όσο και αισθητικό ενδιαφέρον, η Atkins αποφάσισε να συλλέξει, να ταξινομήσει και να φωτογραφίσει αυτά τα δείγματα σε έναν οδηγό με τίτλο Photographs of British Algae: Cyanotype Impressions.
Ενώ το σύνολο των επιστημών επέλεγαν να ενισχύσουν την έρευνά τους με σχέδια ή εκτυπώσεις, η Atkins επιδίωξε «να αποκτήσει τη φωτογραφία των φυτών». Επιδιώκοντας έναν ακριβή αλλά υποβλητικό τρόπο αποτύπωσης, υιοθέτησε μια τεχνολογία που είχε εμφανιστεί μόλις αρκετά χρόνια πριν. Χρησιμοποιώντας τη διαδικασία κυανοτύπου, η Atkins τοποθέτησε δείγματα φυκιών απευθείας σε ένα χημικά επικαλυμμένο χαρτί και στη συνέχεια τα εξέθεσε στο φως. Η εικόνα που προέκυψε ήταν μια μπλε-άσπρη εκτύπωση που βραβεύτηκε για το έντονο περίγραμμα και τα εντυπωσιακά χρώματα. Η Atkins ήταν το πρώτο άτομο που δημοσίευσε ένα βιβλίο εικονογραφημένο με φωτογραφίες. Θεωρείται επίσης η πρώτη γυναίκα φωτογράφος.
Eugène Atget
Ο Eugène Atget δημιούργησε περισσότερες από 10.000 φωτογραφίες του Παρισιού και των περιχώρων του. Ανάμεσα στις χιλιάδες εκτυπώσεις του, ανήκει και αυτή η φωτογραφία μίας βιτρίνας κρασιού και οινοπνευματωδών ποτών. Ο ίδιος επικεντρώθηκε κυρίως στο ύφος και τον χαρακτήρα της πόλης. Προσόψεις μεμονωμένων κτιρίων, τόσο γνωστών όσο και άγνωστων, λεπτομέρειες από πέτρα και σίδερο, εκκλησίες, καταστήματα και μνημεία αποτελούν μόνο ένα δείγμα της θεματολογίας τους. Στη διάρκεια της φωτογραφικής συλλογής, η πόλη υποβάλεται σε μαζικές ανακαινίσεις, από τον Haussmann, με σκοπό τον εκσυγχρονισμό της μεσαιωνικής διάταξης και της υποδομής του Παρισιού. Οι φωτογραφίες του Atget χρησιμεύουν εν μέρει ως ηχογραφήσεις του πλέον παλιού Παρισιού. Αυτά τα έργα μαρτυρούν επίσης, τις εφευρετικές μεθόδους απόδοσης της πολυπλοκότητας του τρισδιάστατου κόσμου στην επίπεδη, ορθογώνια πλάκα μιας φωτογραφίας.
Arthur Rothstein
Ο Arthur Rothstein, τη δεκαετία του 1920, δούλευε ως φωτογράφος για τη Διοίκηση Ασφάλειας της Φάρμας. Εκείνη την περίοδο δημοσίευσε μια σειρά φωτογραφιών με αυτό το ηλιόλουστο κρανίο. Αυτές οι εικόνες λήφθηκαν από το Associated Press και δημοσιεύθηκαν σε πολλές εφημερίδες. Ωστόσο, οι αναγνώστες ένωσαν γρήγορα τα κομμάτια του παζλ. Ο Rothstein είχε τοποθετήσει και φωτογραφίσει το ίδιο κρανίο σε διαφορετικές θέσεις εντός της Νότιας Ντακότα. Πολλοί ήταν εξοργισμένοι από τη σκηνοθεσία αυτή. Ως αποτέλεσμα, οι αντίπαλοι του προέδρου Franklin Delano Roosevelt ερμήνευσαν αυτή τη σειρά φωτογραφιών με διάφορους τρόπους. Η επικρατέστερη ερμηνεία έγκεται στην κυβερνητική διεστράβλωση της πραγματικότητας όσον αφορά στο επίπεδο καταστροφής κατά τη διάρκεια της Παγκόσμιας Οικονομικής Ύφεσης.
Η δημοσίευση φωτογραφικών συλλογών συνέπεσε με την εμφάνιση έργων ντοκιμαντέρ. Τα ντοκιμαντέρ, στα πρώτα του βήματα, χρωματίζονταν εσκεμμένα με προσωπικές απόψεις, με σκοπό την αμφισβήτηση και υπονόμευση του μέσου. Η χρήση τους ως πολιτική και κοινωνική προπαγάνδα ήταν ευρέως διαδεδομένη. Σήμερα, οι φωτογράφοι συνεχίζουν να χρησιμοποιούν την κάμερα ως μέσο τεκμηρίωσης του κόσμου. Αναγνωρίζουν ότι η φωτογραφία δεν είναι μία σταθερή πραγματική κατάσταση. Μία εικόνα μπορεί να διαβαστεί και να ερμηνευθεί με πολλούς τρόπους.
Όλοι γνωρίζουμε ότι σπάνια βλέπουμε απομονωμένες φωτογραφίες στον κόσμο. Μερικές φορές τις συναντάμε σε βιβλία και σε περιοδικά. Τις βλέπουμε ακόμη και σε μουσεία, συχνά συνοδευόμενες από λεζάντες ή τίτλους που ένας καλλιτέχνης ή φωτογράφος έβαλε δίπλα σε αυτές. Όλες αυτές οι λέξεις και τα συμφραζόμενα αντικατοπτρίζουν τον τρόπο με τον οποίο καταλαβαίνουμε πώς μια φωτογραφία πρέπει να γίνει κατανοητή. Να ερμηνευτεί άραγε ως αληθινή, ή ως ίσως λίγο πιο φανταστική ή παραποιημένη; Πρέπει να αποτελεί τεκμήριο ή μπορεί να είναι κάτι που μας κάνει πραγματικά να αμφισβητούμε αυτό που βλέπουμε μπροστά μας;
