Μια φωτογραφία αποτελεί ένα μέσο που επιτρέπει την οπτική επικοινωνία ανάμεσα σε ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων. Όπως κάθε τέχνη, η φωτογραφία υπακούει σε κάποιες βασικές αρχές όσο αναφορά στη σύνθεση, την οπτική γωνία, την επιλογή θέματος και τα χρώματα της εικόνας.
Οι κανόνες της είναι όμοιοι με αυτούς που χρησιμοποιούνται στο σχέδιο και τη ζωγραφική. Φυσικά, υπάρχει μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στα δύο μέσα, ενώ ο ζωγράφος έχει λευκό χαρτί ή καμβά για να στήσει το θέμα του και να επιλέξει τη σύνθεσή του, ο φωτογράφος, πρέπει ο ίδιος να αποφασίσει ποιο αντικείμενο θα τοποθετήσει που, και για ποιον λόγο. Κάθε τέτοια μικρή ή μεγάλη επιλογή που αφορά στη σύνθεση της εικόνας ή στο κάδρο όπως λέγεται στον κόσμος της φωτογραφίας, έχει και διαφορετική ανάγνωση στο μάτι του θεατή. Επομένως μια φωτογραφία καταλαβαίνουμε ότι μπορεί να διαβαστεί.
Οι βασικές αρχές της σύνθεσης ξεκίνησαν να αναπτύσσονται από την αρχαιότητα μέσω της παρατήρησης. Στην αρχαία Ελλάδα, οι παρατηρήσεις αναφορικά με τη σύνθεση βρήκαν τη τέλεια εφαρμογή στην κατασκευή του Παρθενώνα που οι αναλογίες του εξακολουθούν ακόμη και σήμερα να ορίζουν τους κανόνες της σύνθεσης και της αρμονίας. Όπως και στην ζωγραφική έτσι και στην φωτογραφία, τα στοιχεία του έργου πρέπει να τοποθετούνται κατά κανόνα μέσα στον χώρο που ο καλλιτέχνης ορίζει ως το πεδίο της σύνθεσής του. Στον κόσμο της φωτογραφίας, αυτός ο χώρος ονομάζεται κάδρο και εκεί οφείλουν να βρίσκονται όλα τα σημαντικά στοιχεία που θα κάνουν το έργο του καλλιτέχνη να φαίνεται ενδιαφέρον. Καθώς μια οπτική εικόνα «διαβάζεται» με την φορά της ανάγνωσης, δηλαδή από τα αριστερά προς τα δεξιά, ο πιο σημαντικός κανόνας της σύνθεσης είναι τα πιο ενδιαφέροντα και σημαντικά στοιχεία ενός έργου να βρίσκονται κάπου στη μέση και προς τα αριστερά του κάδρου προκειμένου να μην χαθεί η προσοχή του θεατή και να του τραβήξει αμέσως το ενδιαφέρον. Για τον φωτογράφο που απαθανατίζει τον ήδη υπάρχοντα χώρο χωρίς να προσθέτει δικά του στοιχεία στη σύνθεσή του, όπως συμβαίνει στη ζωγραφική, κάτι τέτοιο θέλει ιδιαίτερη προσοχή και υπομονή για να βρεθεί ο κατάλληλος τόπος και χρόνος.
Χωρίζοντας τη συνολική σύνθεση σε τρίτα, οι γραμμές που τέμνονται μας δείχνουν τα σημεία τομής των τρίτων που αποτελούν τα δυνατά σημεία του κάδρου. Τα στοιχεία που βρίσκονται εκεί αναδεικνύονται και τονίζονται πιο έντονα. Αυτό το γεγονός σε συνδυασμό με την φορά της ανάγνωσης μια εικόνας ορίζουν την ερμηνευτική σημασία και αξία που έχει το κάθε στοιχείο του κάδρου μας. Ο κανόνας των τρίτων είναι πολύ σημαντικός στην τέχνη της φωτογραφίας και έχει πλήρη εφαρμογή και ιδιαίτερη αξία στις φωτογραφίες
τοπίου.
Ακόμη η προοπτική, σε αντίθεση με την ζωγραφική, είναι κάτι που ενυπάρχει στην τέχνη της φωτογραφίας μιας και το έργο δημιουργείται βασισμένο σε στοιχεία της πραγματικότητας. Σε αντίθεση με τον ζωγράφο που δημιουργεί την ψευδαίσθηση του βάθους, δηλαδή την προοπτική, προσέχοντας το μέγεθος και την ακριβή τοποθέτηση των στοιχείων του σε τέτοια διάταξη ώστε τα αντικείμενα που βρίσκονται πιο μπροστά στη σύνθεση του να απεικονίζονται μεγαλύτερα από τα πιο πίσω προκειμένου να πετύχει την ορθή απόδοση της προοπτικής, ο φωτογράφος κάτι τέτοιο το βλέπει να συμβαίνει αυτομάτως στην ίδια τη φύση πίσω από τον φακό του. Ωστόσο, είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει να το γνωρίζει.
Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία στην τέχνη της φωτογραφίας είναι το σημείο φυγής. Το σημείο φυγής είναι το σημείο όπου ενώνονται οι γραμμές της προοπτικής ενός σχεδίου. Εάν χωρίσουμε με μια οριζόντια γραμμή τη μέση της εικόνας και ακολουθήσουμε τις παράλληλες γραμμές που δημιουργούν την προοπτική βρίσκουμε το σημείο φυγής μιας φωτογραφίας. Μια εικόνα μπορεί να έχει περισσότερα από ένα σημεία φυγής. Κάτι τέτοιο εξαρτάται από τα στοιχεία που αποτελούν τη σύνθεση. Μερικές φορές, το σημείο ή τα σημεία φυγής μπορεί να βρίσκονται και εκτός του κάδρου μας. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, οι κανόνες στην καλλιτεχνική φωτογραφία είναι περισσότερο ελαστικοί και επιτρέπουν τους πειραματισμούς.
Το ίδιο ισχύει και για την επιλογή του θέματος που είναι υποκειμενικό και αφορά την προσωπική αισθητική του καλλιτέχνη. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιοι βασικοί κανόνες αναφορικά με το θέμα που είναι αρκετά σημαντικοί. Όταν επιλέγουμε να φωτογραφίσουμε ένα αντικείμενο ή ένα πρόσωπο, θα πρέπει το μέγεθός του να είναι τέτοιο ώστε να φαίνεται με ακρίβεια μέσα στο κάδρο μας. Δεν μπορούμε για παράδειγμα να φωτογραφίσουμε ένα πρόσωπο σε πολύ μακρινή απόσταση γιατί το αποτέλεσμα δεν θα είναι ένα πορτρέτο αλλά ένα τοπίο. Έτσι στα πορτρέτα και σε άλλες φωτογραφίες αντικειμένων για παράδειγμα που τα θέλουμε σε πρώτο πλάνο, πρέπει να απομονώσουμε το κεντρικό θέμα από το φόντο. Αυτό στην φωτογραφία ονομάζεται βάθος πεδίου.
Το χρώμα παίζει επίσης πολύ σημαντικό ρόλο στην τέχνη της φωτογραφίας όπως και η επιλογή ώρας μέσα στη μέρα. Οι δύο καλύτερες ώρες για τη λήψη μιας εικόνας είναι τις πρωινές ώρες αφού έχει ανατείλει ο ήλιος καθώς και το απόγευμα πριν το ηλιοβασίλεμα. Τότε οι φωτογραφίες με τη βοήθεια των σκιών που δημιουργούν οι ακτίνες του ήλιου βγαίνουν ατμοσφαιρικές και περισσότερο ενδιαφέρουσες. Ακόμα σημαντικές στην σύνθεση της φωτογραφίας είναι οι γραμμές και τα σχήματα που χρησιμοποιούνται η Οριζόντια γραμμή :δηλώνει ηρεμία, γαλήνη, η Πλάγια διαγώνιος γραμμή: δηλώνει κίνηση και ταχύτητα, η Κάθετη γραμμή: δηλώνει ισορροπία και δύναμη και ο Κύκλος – η τα ημικύκλια και οι φόρμες: φτιάχνουν μία πολύ δυνατή σύνθεση, ένα δυνατό κάδρο.
Τέλος παρότι η τέχνη της φωτογραφίας βασίζεται στους παραπάνω κανόνες για τη δημιουργία και την ανάγνωσή της. Ηθελημένα ή όχι κάποια στιγμή θα τους σπάσουμε εξυπηρετώντας κάποιο σκοπό. Πριν όμως γίνει αυτό βασικό είναι να γνωρίζουμε καλά τον κανόνα και μετά να τον παρακάμπτουμε. Βέβαια η φωτογραφία προβάλει μια ιστορία, μοναδικός σκοπός της είναι να επικοινωνήσει με τους θεατές της κάποιο μήνυμα κι όχι να παραθέτει μια λίστα από κανόνες. Επομένως γνωρίζουμε καλά τους κανόνες και τους παραβιάζουμε όταν πρέπει.
