
Η κρυφή απειλή
Στις μέρες μας ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή σε καθημερινή βάση. Τα φάρμακα και τα παραφαρμακευτικά προϊόντα-από συμπληρώματα μέχρι καλλυντικά (τα τελευταία με την πιο αυξημένη ζήτηση) έχουν δημιουργήσει μια παγκόσμια αγορά με στόχο την κάλυψη επιμέρους αναγκών των πολιτών. Ελάχιστες ωστόσο είναι οι φορές ίσως που έχουμε αναρωτηθεί για την επίπτωση των φαρμακευτικών ουσιών στο περιβάλλον. Είναι γεγονός πως η πλειοψηφία των προσλαμβανομένων φαρμάκων τόσο από ανθρώπους όσο και από ζώα, δύναται να καταλήξει σε ποτάμια, λίμνες, ακόμη και στο πόσιμο νερό. Με δραματικές φυσικά συνέπειες για το περιβάλλον και την υγεία. Συνακόλουθα, ανακύπτει ένα νέο περιβαλλοντικό ζήτημα που χρήζει άμεσων λύσεων: η διαχείριση των φαρμακευτικών αποβλήτων. Αλλά και σε πρώτη φάση, η ανάγκη παραγωγής φαρμακευτικών ουσιών με μη βιώσιμους για το περιβάλλον τρόπους.
Τι συμβαίνει με τα φάρμακα και το περιβάλλον
Πορίσματα ερευνών έχουν αποδείξει πως η εισροή φαρμακευτικών ουσιών στο περιβάλλον επηρεάζει την ομαλή λειτουργία των οικοσυστημάτων, στα οποία ας μην ξεχνάμε, φιλοξενούνται ποικίλες μορφές ζωής. Παγκόσμια έρευνα που διεξήχθη το 2014 υπό την αιγίδα του Γερμανικού Υπουργείου Περιβάλλοντος, έφερε στο φως επαρκείς ποσότητες φαρμακευτικών ουσιών σε επιφάνειες λιμνών, θαλασσών, στην επιφάνεια του εδάφους, αλλά και σε πόσιμο νερό. Πιο συγκεκριμένα, μετά από δειγματοληψία, στη λίμνη του Μίσιγκαν καταγράφηκαν μεγάλες ποσότητες μετμορφίνης. Αφού τέθηκαν σε σειρά επιστημονικών ελέγχων αποδείχτηκε ότι η ουσία αυτή, (χορηγείται σε διαβητικά άτομα) μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εκθήλυνση των αρσενικών ψαριών, δυσχεραίροντας τη δυνατότητα αναπαραγωγής του πληθυσμού τους.
Συμπεράσματα
Είναι αποδεδειγμένο πως η απειλή για το περιβάλλον μπορεί να είναι αμελητέα όταν οι φαρμακευτικές ουσίες δεν παραμένουν για πολύ σε αυτό. Σε αντίθετη περίπτωση όμως, μεγάλες ποσότητες ουσιών ισχυρής τοξικότητας όπως αυτές που περιέχονται στα παρασιτοκτόνα, τα μυκητοκτόνα και τα οιστρογόνα καθιστούν τον κίνδυνο για το περιβάλλον υπαρκτό και άμεσο. Επιπλέον, η απελευθέρωση υψηλών ποσοτήτων αντιβιοτικών συμβάλλει στην ανάπτυξη της μικροβιακής αντοχής, δίνοντας έκταση στην απειλή για την δημόσια υγεία.
Πώς εισέρχονται στο περιβάλλον τα φάρμακα
Οι φαρμακευτικές ουσίες μπορούν να απελευθερωθούν στο περιβάλλον στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Ως γνωστόν, τα φάρμακα λαμβάνονται δια της στοματικής οδού. Η απέκκρισή τους λοιπόν είναι η βασικότερη δίοδος που επιτρέπει την επαφή τους με το περιβάλλον
- Η ρίψη των φαρμάκων στη λεκάνη ή στο νιπτήρα έχει ως αποτέλεσμα την “συνάντησή” τους με τα υγρά λύματα
Αξίζει να σημειωθεί πως είναι εφικτό ορισμένα ισχυρά χημικά στοιχεία να διατηρούνται “ενεργά” ακόμη και μετά την απέκκρισή τους από τον οργανισμό. Ιδιαίτερα επιβλαβείς για το περιβάλλον έχουν αποδειχθεί ουσίες όπως η αντιφλεγμονώδης ιβουπροφαίνη κι η δικλοφαινάκη.
Τέλος, οι διαδικασίες παρασκευής που λαμβάνουν χώρα στις εγκαταστάσεις φαρμακευτικών εταιρειών, ευθύνονται για την κατάληξη μεγάλων ποσοτήτων φαρμακευτικών ουσιών σε κοντινά υδάτινα κανάλια, συμβάλλοντας με την σειρά τους στη φαρμακευτική μόλυνση.

Αντιμετώπιση
Οι τρόποι μέσω των οποίων μπορεί να επιτευχθεί η μείωση της μόλυνσης δύνανται να οριστούν σε συσχέτιση με την επίδραση κάθε φαρμακευτικής ουσίας στο περιβάλλον. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι συζητήσεις για την θεσμοθέτηση ενός νομικού πλαισίου στρέφονται γύρω από συγκεκριμένες δράσεις και στρατηγικές.
Μεγάλη σημασία έχει δοθεί στην αξιολόγηση των κινδύνων που ενέχουν οι φαρμακευτικές ουσίες, σε συνδυασμό με την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Φυσικά, και οι πολίτες μπορούν να συμβάλλουν ενεργά στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Πώς; Eπιστρέφοντας στα φαρμακεία υπολείμματα φαρμάκων: τα ληγμένα ή τα ακατάλληλα για χρήση. Η ενέργεια αυτή στοχεύει στον περιορισμό της ανεξέλεγκτης απόρριψης φαρμάκων σε σημεία όπου μπορούν άμεσα να βλάψουν το περιβάλλον και την δημόσια υγεία.
Παράλληλα, διοργανώνονται δράσεις για την προώθηση της συνετής χρήσης των ουσιών και δή των ναρκωτικών, ενώ αναπτύσσονται κίνητρα για έναν “πράσινο” σχεδιασμό. Αυτός περιλαμβάνει την μείωση των εκπομπών από τη διαδικασία της μεταποίησης και ταυτόχρονα την μείωση των αποβλήτων, αλλά και τη βελτίωση της επεξεργασίας των λυμάτων.
Σε επιστημονικό επίπεδο, αξιοσημείωτη είναι η τεχνική της βιοαποικοδόμησης. Μέσω της εφαρμογής της επιχειρείται η μείωση του χημικά απαιτούμενου οξυγόνου (COD) που χρησιμοποιοείται για καταστροφή των φαρμακευτικών ουσιών, διαμέσου διαδικασιών όπως η αερόβια, η μυκητιακή ή η βακτηριακή επεξεργασία.
Σε κάθε περίπτωση, μπροστά σε κινδύνους που απειλούν την δημόσια υγεία, σημαντική καθίσταται η συνεργασία κρατών και οργανισμών σε διεθνές πια επίπεδο. O στόχος είναι εύλογα κοινός και είναι η προάσπιση του δημόσιου συμφέροντος.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο
- https://www.chemistryworld.com/news/eu-sets-goal-of-tackling-pharmaceutical-pollution-in-the-environment/3010241.article
- https://www.philenews.com/koinonia/eidiseis/article/901949/taxi-sta-farmakeftika-apoblita
- https://www.greenfacts.org/en/pharmaceuticals-environment/l-2/index.htm#0
- https://www.pharmaceutical-journal.com/news-and-analysis/features/pharmaceuticals-in-the-environment-a-growing-problem/20067898.article?firstPass=false