Τον ήλιον κρύψαντα τας ιδίας ακτίνας και το καταπέτασμα του ναού διαρραγέν
τω του Σωτήρος θανάτω, ο Ιωσήφ θεασάμενος προσήλθε τω Πιλάτω και καθικετεύει λέγων:
«Δος μοι τούτον τον ξένον, Τον εκ βρέφους ως ξένον ξενωθέντα εν κόσμω.
Δος μοι τούτον τον ξένον, ον ομόφυλοι, μισούντες θανατούσιν ως ξένον.
Δος μοι τούτον τον ξένον, ον ξενίζομαι βλέπειν του θανάτου τον ξένον.
Δος μοι τούτον τον ξένον, όστις οίδε ξενίζειν τους πτωχούς και τους ξένους.
Δος μοι τούτον τον ξένον, Ον Εβραίοι τω φθόνω απεξένωσαν κόσμω.
Δος μοι τούτον τον ξένον, ίνα κρύψω εν τάφω, ος ως ξένος ουκ έχει την κεφαλήν πού κλίνη.
Δος μοι τούτον τον ξένον, ον η μήτηρ ορώσα νεκρωθέντα εβόα
Ω Υιέ και Θεέ μου, ει και τα σπλάχνα τριτρώσκομαι και καρδίαν σπαράττομαι νεκρόν σε καθορώσα
αλλά τη ση αναστάσει θαρρούσα μεγαλύνω».
Και τούτοις τοις λόγοις δυσωπών τον Πιλάτον ο ευσχήμων λαμβάνει του Σωτήρος το σώμα,
ο και φόβω εν σινδόνι ενειλήσας και σμύρνη, κατέθετο εν τάφω τον παρέχοντα πάσι.
Ακούγοντας ή διαβάζοντας τους ύμνους που έχουν γραφτεί για το Πάθος του Χριστού και ψάλλονται κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα, εύκολα μπορεί κανείς να παρατηρήσει ότι ξεχωρίζουν ιδιαίτερα σε ποιητική αξία, που με τον συνδυασμό του πολύ προσωπικού πνευματικού χαρακτήρα, τους καθιστά αφ’ ενός λογοτεχνικά διαμάντια και αφ’ ετέρου μια μοναδική πνευματική κληρονομιά. Δεν είναι όμως μόνο –και ας μου επιτραπεί η χαρακτηριστική λέξη- απαυγάσματα ποίησης και προσωπικής πνευματικότητας, καθώς οι ύμνοι της Μεγάλης Εβδομάδας είναι επίσης μεστοί θεολογίας.
Επέλεξα με πολλή δυσκολία και αδικώντας κάποιους άλλους, κάποιους από τους πιο προσωπικούς και χαρακτηριστικούς στίχους-ύμνους, κάποιους απ’ αυτούς θα έλεγε κανείς που μιλάνε μέσα στην ψυχή, και τους παραθέτω. Παρ’ όλη την σχετική θεματική τους απόκλιση, όλοι υπογραμμίζουν το μεγαλείο της Ανάστασης.
Κυριακή των Βαΐων: Στο απόστιχο που αναφέρεται στην μητέρα των υιών Ζεβεδαίου όταν εκείνη, μη αντιλαμβανόμενη την Βασιλεία Του, ζητά από το Χριστό να αποκαταστήσει τους γιους της, λέει ο υμνωδός απευθυνόμενος στον Χριστό “αλλ’ αντί ταύτης, ποτήριον θανάτου επηγγείλω πιείν τους φίλοις σου“. Λόγος τραγικός και βαρύς, η προσφορά του ποτηρίου είναι ο θάνατος για τους φίλους Του. Ο θάνατος όμως ο προσωρινός, που δε διαρκεί ούτε μια στιγμή, καθώς το αληθινό ποτήρι του δείπνου είναι η Ανάσταση, νικηφόρα και μεγαλειώδης.
Μεγάλη Δευτέρα: Εδώ θα πάμε στο “Ἐκ νυκτός ὀρθρίζει τό πνεῦμά μου πρός σέ, ὁ Θεός” και θα κρατήσουμε το υπέροχο “διότι φῶς τα προστάγματά σου ἐπί τῆς γῆς”. Προσέξτε ότι δεν χρησιμοποιεί επιθετικό προσδιορισμό για να τα χαρακτηρίσει καλά ή κακά, ωφέλιμα ή σωστά, αλλά απλώς χρησιμοποιεί το ουσιαστικό φως. Το φως έχει ιδιότητες, ζωτικής κυριολεκτικά σημασίας, και δεν κρύβεται. Πάντα αγαπούσα πολύ τον συγκεκριμένο στίχο, το Φως που ήρθε για να φωτίσει σε όλη την γη, ανεξαιρέτως όλους τους ανθρώπους.
Μεγάλη Τρίτη: Οι στίχοι αυτής της ημέρας για την μεταννοούσα πόρνη είναι όλοι εκπληκτικοί και πολύ βαθεία ανθρώπινοι. Θα κρατήσω από το τροπάριο της Κασσιανής τον στίχο όπου η πόρνη απευθυνόμενη στον Χριστό παρομοιάζει τον εαυτό της με την Εύα: “ων εν τω παραδείσω Εύα, το δειλινόν κρότον τοις ώσιν ηχηθείσα, το φόβω εκρύβη”. Η μορφή αυτής της γυναίκας είναι τουλάχιστον συγκινητική καθώς δεν διστάζει ούτε αναλογίζεται κοινωνικές συμπεριφορές και υποταγές. Η ανάγκη της ψυχής της για ανάσταση είναι τόσο μεγάλη που δε ντρέπεται να παρουσιαστεί μπροστά σε όλους, αι να τρέξει σωστικά στον Κύριο εκθέτοντας τον εαυτό της μπροστά σ’ αυτό το Φως, γιατί εκείνη ξέρει πως έχει μπροστά της την λύτρωση από το σκοτάδι.
Μεγάλη Τετάρτη: “Πόμα καινόν υπέρ λόγον, εγώ φημί εν τη Βασιλεία μου, Χριστός τοις φίλοις πίομαι”. Καθώς πλησιάζουμε στα τελευταία γεγονότα του Πάθους, ακούμε τον δάσκαλο Ιησού να μιλά τώρα για ένα νέο ποτήρι, υπέρλογο, που κερνά στην Βασιλεία Του και καλεί όσους θεωρούν τον εαυτό τους φίλο Του να πάρουν μέρος στο αναστάσιμο τραπέζι της χαράς. Η θλίψη του Σταυρού θα γίνει η χαρά της Ανάστασης και το ποτήρι του θανάτου γίνεται ποτήρι ζωής. Δώστε έμφαση στη χρήση των λέξεων υπέρ λόγον.
Μεγάλη Πέμπτη: Τι άλλο από το μεγαλειώδες “Σήμερον κρεμάται επί ξύλου ο εν ύδασιν την γην κρεμάσας” που αφήνει κάθε ακροατή χωρίς λόγια ή σκέψεις. Μιλά μόνο αυτό, ο ατιμωτικός θάνατος ενός “πλάνου” που στο πέρασμά Του σκόρπιζε μόνο χαρά και ζωή.
Μεγάλη Παρασκευή: Σας παραπέμπω στην αρχή του άρθρου, στο ποίημα του αγίου Επιφανίου και παραθέτω μια εκφορά των πιο ξεχωριστών στίχων στη νέα ελληνική και παρατηρήστε την ποιητική τους υπεροχή: “(…)ο Ιωσήφ όταν είδε, προσήλθε στον Πιλάτο και θερμά ικετεύει λέγοντας: Δώσε μου τούτο τον ξένο, που από βρέφος σαν ξένος φιλοξενήθηκε στον κόσμο. Δώσε μου τούτο τον ξένο, που οι ομόφυλοι από μίσος τον θανατώνουν σαν ξένο. Δώσε μου τούτο τον ξένο, που παραξενεύομαι να βλέπω του θανάτου το ξενο. Δώσε μου τούτο τον ξένο, που ήξερε να φιλοξενεί τους πτωχούς και τους ξένους. Δώσε μου τούτο τον ξένο, που οι Εβραίοι από φθόνο τον απεξένωσαν από τον κόσμο. Δώσε μου τούτο τον ξένο, για να κρύψω σε τάφο, που σαν ξένος δεν είχε που να γείρει το κεφάλι. Δώσε μου τούτο τον ξένο, που βλέποντάς τον νεκρό η Μητέρα φώναζε: Ω, Υιέ μου και Θεέ μου, αν και στα σπλάχνα πληγώνομαι και στην καρδιά σπαράζω που σε βλέπω νεκρό, αλλά αναθαρρώντας από την ανάστασή σου, δοξάζω. (…)”
Τι να πρωτοκρατήσουμε από αυτό το ίσως ένα από τα ωραιότερα ποιήματα της Εκκλησίας. Δος μοι τούτον τον ξένον, όστις οίδε ξενίζειν τους πτωχούς και τους ξένους…
Μεγάλο Σαββάτο: Η Ανάσταση έχει ήδη αρχίσει να γιορτάζεται. Ο ίδιος ο άδης προσωποποιημένα λέει: “Εδεξάμην θνητόν ώσπερ ένα των θανόντων. τούτον δε κατέχειν όλως ουκ ισχύω, αλλ’ απολώ μετά τούτου ως εβασιλευον. εγώ είχον τους νεκρούς απ’ αιώνος, αλλά ούτος ιδού πάντας εγείρει.”
Κυριακή της Αναστάσεως: Κάνοντας εξαιρέσεις και διάκριση ανάμεσα σε όλα τα νικηφόρα και πραγματικά ζωτικά απόστιχα, κρατώ με πολλή αγάπη αυτό: “Ω θείας, ω φίλης, ω γλυκυτάτης σου φωνής• μεθ’ ημών αψευδώς γαρ, επηγγείλω έσεσθαι, μέχρι τερμάτων αιώνος Χριστέ, ην οι πιστοί, άγκυραν ελπίδος, κατέχοντες αγαλλόμεθα.” Απλά προσέξτε το.
Δεν ξέρω αν χρειάζεται να πιστεύεις για να πιάσεις το μεγαλείο όλων αυτών. Νομίζω πως το μήνυμα της Ανάστασης, η γιορτή των γιορτών και το πανηγύρι των πανυγηριών δεν απευθύνεται μόνο σε κάποιους. Είναι η πιο νικηφόρα και χαρμόσυνη εξαγγελία που ακούστηκε ποτέ πάνω στη γη, κι απευθύνεται σε όλους μας προσπερνώντας κοινωνικές επιταγές και σπάζοντας τα σφιχτά και μηδενιστικά όρια της λογικής. Σε όλους.
Ναι λοιπόν, Χριστός αληθώς Ανέστη!
