
Ως τηλεοπτική βία νοείται η βία που παρουσιάζεται μέσα από προγράμματα της τηλεόρασης. Η παρακολούθηση σκηνών βίας μπορεί να φέρει πολλαπλά ανεπιθύμητα αποτελέσματα, ειδικότερα σε μικρότερες ηλικίες. Αυτό συμβαίνει γιατί τα παιδιά δεν μπορούν να ξεχωρίσουν το πραγματικό από το φανταστικό. Σύμφωνα με τον Harris (1989), το μέσο παιδί στην Αμερική μέχρι την ηλικία των 14 ετών έχει γίνει μάρτυρας τουλάχιστον 11.000 τηλεοπτικών φόνων.
Οι επιπτώσεις της τηλεοπτικής βίας στα παιδιά
Η παρακολούθηση τηλεοπτικής βίας μπορεί να έχει επιπτώσεις τόσο στα παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα υγιές οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον, όσο και σε εκείνα που αντιμετωπίζουν τη βία στην καθημερινότητα τους. Στην πρώτη περίπτωση, τα παιδιά “εμβαπτίζονται” απότομα στη βία. Έτσι, ενισχύεται η άποψη ότι ο κόσμος είναι περισσότερο επικίνδυνος από ότι φαίνεται στην πραγματικότητα. Στη δεύτερη περίπτωση, η τηλεοπτική βία καθιερώνει τη βίαιη συμπεριφορά που έχουν ζήσει ως πολιτισμική αξία. Και στις δύο περιπτώσεις οι επιπτώσεις της τηλεοπτικής βίας στα παιδιά μπορούν να είναι οι ακόλουθες.
- Απευαισθητοποίηση → Τα παιδιά γίνονται λιγότερο ευαίσθητα στον πόνο των άλλων, στη βία και τα θύματά της. Ενδέχεται να εμπλακούν ευκολότερα σε καυγάδες και να δείξουν ανυπακοή.
- Αύξηση της επιθετικότητας και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς → Τα παιδιά συμπεριφέρονται ευκολότερα με επιθετικό τρόπο στους άλλους θεωρώντας τη συμπεριφορά αυτή φυσιολογική και ανεκτή.
- Αύξηση κινητικότητας και ευερεθιστότητας → Η παρακολούθηση βίαιων προγραμμάτων προκαλεί αύξηση της κινητικότητας στα βρέφη, αλλά και στα παιδιά προσχολικής ηλικίας, τα οποία προσπαθούν να μιμηθούν ό,τι βλέπουν και ό,τι ακούν.
- Αύξηση φόβου → Τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν αισθήματα φόβου απέναντι στη βία που υπάρχει γύρω τους και να δυσκολευτούν να αντιμετωπίσουν ανάλογες καταστάσεις, γεγονός που θα τα οδηγήσει να καταστούν θύματα βίαιων συμπεριφορών.
- Αύξηση της επιθυμίας για περισσότερη βία στη ψυχαγωγία και την πραγματική ζωή → Στα περισσότερα προγράμματα που παρακολουθούν τα παιδιά (κινούμενα σχέδια, διαφημίσεις κ.τ.λ.) δεν παρουσιάζονται οι επιπτώσεις της βίας. Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν ότι δεν υπάρχουν αρνητικές συνέπειες για τις βίαιες πράξεις.
Τρόποι αντιμετώπισης των επιπτώσεων της τηλεοπτικής βίας
1. Ο ρόλος του σχολείου
Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να συζητήσουν τα θετικά στοιχεία της τηλεόρασης ως πηγή πληροφόρησης. Ωστόσο, πρέπει να τονίσουν την ανάγκη για διασταύρωση των πληροφοριών. Ακόμη, μπορούν να παρακολουθήσουν τις εκπομπές που αρέσουν στα παιδιά και στη συνέχεια με επιχειρήματα και συζητώντας μαζί τους να τα πείσουν για τη διακοπή παρακολούθησης των συγκεκριμένων εκπομπών και τις αρνητικές επιπτώσεις τους. Επιπλέον, οφείλουν να καλλιεργήσουν την κριτική σκέψη στα παιδιά, ώστε να είναι σε θέση από μόνα τους να κάνουν σωστές επιλογές και να αξιολογούν τα τηλεοπτικά προγράμματα. Τέλος, είναι υπεύθυνοι να ενημερώνουν και να ευαισθητοποιούν τους γονείς σχετικά με τις επιπτώσεις της τηλεοπτικής βίας.
2. Ο ρόλος της οικογένειας
Οι γονείς οφείλουν να αναλαμβάνουν ενεργητικό ρόλο στη διαχείριση της τηλεοπτικής βίας και να θέτουν όρια στα παιδιά σχετικά με το πόσες ώρες μπορούν να βλέπουν τηλεόραση και ποια προγράμματα είναι ωφέλιμο να παρακολουθούν. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν ότι κανείς βλέπει τηλεόραση για να ψυχαγωγηθεί ή να ενημερωθεί και όχι απλά για να περάσει το χρόνο του, χαζεύοντας οτιδήποτε. Οι γονείς πρέπει να φροντίσουν, ώστε να παιδιά να παρακολουθούν εκπομπές που προβάλλουν θετικά πρότυπα συμπεριφοράς και αξίες, όπως φιλία και συνεργασία. Ακόμη, πρέπει οι ίδιοι να δίνουν το παράδειγμα και να αποτελούν πρότυπο για τα παιδιά κάνοντας και άλλες ψυχαγωγικές δραστηριότητες όπως ανάγνωση βιβλίων, αθλητισμό κ.α. Τέλος, οφείλουν να αποφεύγουν την εύκολη λύση της τηλεόρασης ως ”νταντά” όταν θέλουν να απασχολήσουν τα παιδιά και να τους παρέχουν άλλες εναλλακτικές που θα εξασκήσουν τη φαντασία τους και θα έχουν διδακτική αξία.

Συμπερασματικά, η ενεργός ανάμειξη των γονιών στην επιλογή των τηλεοπτικών προγραμμάτων που παρακολουθούν τα παιδιά είναι αυτή που καθορίζει τι ρόλο θα παίξει η τηλεόραση στη ζωή και τη συμπεριφορά τους, καθώς η τηλεόραση μπορεί να έχει εξίσου θετικές και αρνητικές επιδράσεις ανάλογα με τον τρόπο χρήσης της.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Κουτρουμάνου, Α. (2010). Η τηλεοπτική βία. Στο: Ε. Α. Κολιάδης (Επιμ.). Συμπεριφορά στο σχολείο. Αξιοποιούμε δυνατότητες. Αντιμετωπίζουμε προβλήματα. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη