Η Ρόζα Λούξεμπουργκ ήταν Πολωνή. Όταν γεννήθηκε (1871) οι Ρώσοι είχαν υπό τον έλεγχό τους τη χώρα της. Παιδί πολυμελούς οικογένειας, εβραϊκής καταγωγής είχε την τύχη ν’ ανατραφεί σε μια οικογένεια ανθρώπων με προοδευτικές ιδέες. Όταν ήταν παιδί αρρώστησε πολύ σοβαρά. Κατάφερε να ξεγελάσει το θάνατο με αντίτιμο την δυσκολία στη βάδιση αφού τα πόδια της αναπτύχθηκαν άνισα.
Τα πρώτα της βήματα
Η Λούξεμπουργκ διέθετε οξύνοια πνεύματος και ευφυΐα. Όντας ακόμη στην εφηβεία συνασπίστηκε με τον αριστερό χώρο όπου έκανε τα πρώτα πολιτικά της βήματα. Συμμετείχε σε απεργίες και δεν σταμάτησε ακόμη και όταν συνελήφθησαν και θανατώθηκαν τα ηγετικά στελέχη. Δραπέτευσε στην Ελβετία όταν τελείωσε το λύκειο (1887) διότι υπήρχε ένταλμα σύλληψής της. Εκεί συνέχισε της σπουδές της σε θεωρητικές επιστήμες ασχολούμενη με φιλοσοφία, πολιτική, ιστορία και θετικές όπως οικονομία, μαθηματικά. Ολοκλήρωσε την εκπαίδευσή της έχοντας ειδίκευση στη Μεσαιωνική ιστορία και την κρατική οργάνωση και διαχείριση οικονομικών κρίσεων. Την περίοδο αυτή θα κάνει ισχυρές γνωριμίες με σημαίνοντα άτομα του σοσιαλιστικού χώρου όπως ήταν ο Λέον Γιόγκιχες και ο Ανατόλι Λουνατσάρσκι.
Η πολιτική πορεία
Όταν νομιμοποιούνται τα σοσιαλιστικά κόμματα η Λούξεμπουργκ, ακόλουθος των ιδεών που Μαρξ, διαπιστώνει πως, αντί για τις ιδέες και τα ιδανικά ενός καλύτερου κόσμου, οι σύντροφοί της επιδίδονται στο κυνήγι πλούτου και εξουσίας. Ιδρύει τότε, μαζί με άλλα άτομα, την εφημερίδα Εργατική Υπόθεση όπου στηλιτεύει τα κακώς κείμενα του πολωνικού σοσιαλιστικού κόμματος. Η Λούξεμπουργκ τάσσεται ανοιχτά υπέρ της αυτοδιάθεσης των σοσιαλιστικών κρατών. Υποστηρίζει πως θα πρέπει καταπολεμηθεί το κεφάλαιο όχι μέσω του εθνικισμού αλλά με ταξική και μαζική αντιπαράθεση.
Ηλίθιοι δήμιοι! Η «τάξη» σας είναι χτισμένη στην άμμο. Αύριο κιόλας η επανάσταση θα «ανυψωθεί με μια βροντή» και με σαλπίσματα θα ανακοινώσει στον τρόμο σας: «Ήμουν. Είμαι. Θα είμαι!»
Με τον φίλο της Λέον Γιόγκιχες θα δημιουργήσουν το Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα της Πολωνίας. Η Λούξεμπουργκ παντρεύεται τον Γουστάφ Λούμπεκ (1889) αποκτώντας γερμανική υπηκοότητα και πολιτικά δικαιώματα που της επιτρέπουν να αναμειχθεί την πολιτική ζωή της Γερμανίας. Συντάσσεται με το SPD και δίνει το στίγμα της γράφοντας το Κοινωνική μεταρρύθμιση ή Επανάσταση; όπου αποκρυσταλλώνει τις θέσεις της καταφερόμενη εναντίον του Μπέρνστάϊν. Για την Λούξεμπουργκ ο Ρεβιζιονισμός που εκφράζει ο Μπέρστάϊν και οι ομοϊδεάτες θα έπρεπε να εξοβελιστούν από ένα κόμμα όπως είναι το SPD.
Η ευγλωττία της Λούξεμπουργκ, η ρητορικής της δεινότητα, το ασίγαστο πάθος με το οποίο συνόδευε τους λόγους της δεν μπορούσε σε καμία περίπτωση να περάσει απαρατήρητη και ενόχλησε πολλούς. Κανείς, ωστόσο, δεν επιχείρησε την παρουσίασή της ως γραφική. Σύντομα αναδείχθηκε ηγετική προσωπικότητα του κόμματός της με αποτέλεσμα να ανακόψει την πορεία και την επίτευξη των στόχων των Ρεβιζιονιστών στο SPD. Η πολιτική δράση της Λούξεμπουργκ διακόπτεται κατά καιρούς από τις διώξεις που ασκούνται εναντίον της και μεταφράζονται σε φυλακίσεις. Αιτία οι αριστερές της ιδέες. Ωστόσο τίποτε δεν ανακόπτει την πορεία της, ούτε αλλάζει τις θέσεις της. Η Λούξεμπουργκ ήταν μια γνήσια επαναστάτρια.
Η πρόβλεψη του επερχόμενου πολέμου
Η Λούξεμπουργκ αντιλήφθηκε πρώιμα την ιμπεριαλιστική τάση της Γερμανίας και είχε δίκιο. Έγινε πολέμια του γερμανικού ιμπεριαλισμού προσπαθώντας ν’ αποτρέψει τον πόλεμο πριν ακόμη αρχίσει ν’ αχνοφαίνεται στον ορίζοντα αλλά που πλησίαζε ταχύτατα. Η Λούξεμπουργκ γνωρίζεται με τον Λένιν (1907) από τον οποίο ζητά να συνταχθούν και συνεργαστούν στον εργατικό αγώνα και την αποτροπή του πολέμου. Η πρότασή της τυγχάνει της αποδοχής των ευρωπαϊκών εργατικών κομμάτων κατά τη Δεύτερη Σοσιαλιστική Διεθνή.
Το SPD διαθέτει εκπαιδευτικό κέντρο όπου η Λούξεμπουργκ διδάσκει για τον μαρξισμό. Μεταξύ των μαθητών της βρίσκεται και ο, μετέπειτα πρόεδρος της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, Φρίντριχ Έμπερτ. Η προσωπικότητα της Ρόζας Λούξεμπουργκ είναι τόσο έντονη και ακτινοβόλα που σύντομα αποτελεί τη μόνιμη εκπρόσωπο του SPD στα συνέδρια των Ευρωπαΐων Σοσιαλιστών. Σ’ αυτά δράττεται κάθε φορά της ευκαιρίας να σταματήσει τον επερχόμενο Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στην προσπάθεια αποτροπής του πολέμου η Λούξεμπουργκ βρίσκει σύμφωνο τον Ζάν Ζορές. Με τον Γάλλο σοσιαλιστή αποφασίζουν την κήρυξη απεργίας των εργατών σε περίπτωση πολέμου ώστε να τον αποτρέψουν. Δυστυχώς, όπως γνωρίζουμε, ο πόλεμος ξέσπασε και η προσπάθεια της Λούξεμπουργκ, πέρα από τη διοργάνωση απεργιών σε όλη τη γερμανική επικράτεια, δεν απέδωσε. Ταυτόχρονα η Λούξεμπουργκ απευθύνθηκε στους στρατιώτες ζητώντας ν’ αρνηθούν τη συμμετοχή τους στον πόλεμο και να μην εκτελούν τις εντολές που δέχονται. Για τις παραινέσεις της σε ανυπακοή εναντίον του νόμου και της τάξης η Λούξεμπουργκ διώκεται και φυλακίζεται. Ο εθνικισμός έχει επικρατήσει, οι ρεβιζιονιστές των εργατικών κομμάτων πέτυχαν να υποβαθμίσουν τον ταξικό αγώνα και την επανάσταση και να στρώσουν το χαλί του πολέμου. Η Λούξεμπουργκ απογοητεύεται τόσο από τη στάση που τηρεί το SPD που, όταν αποφυλακίζεται, προβαίνει στην ίδρυση της Ένωσης Σπάρτακος μαζί με τον Καρλ Λίμπκνεχτ και στρέφεται εναντίον του πολέμου και των ενορχηστρωτών του.
Η δράση της αυτή έχει ως αποτέλεσμα την εκ νέου σύλληψη και φυλάκισή της. Η Λούξεμπουργκ μέσα στη φυλακή αρχίζει να γράφει και να διακινεί κείμενα τα οποία μοιράζονται στον κόσμο. Αυτή τη φορά δεν χρησιμοποιεί το όνομά της αλλά ένα ψευδώνυμο το Γιούνιους. Στα κείμενα αυτά μπορεί κανείς να διακρίνει τη διαύγεια πνεύματος του που τη διακρίνει, την αντιληπτική της ικανότητα καθώς προειδοποιεί τους αναγνώστες για τους επερχόμενους κινδύνους και ιδιαίτερα για την πιθανότητα εξέλιξης της ρωσικής επανάστασης σε δικτατορία μπολσεβίκων. Η κριτική που ασκεί οδηγεί σε ρήξη με τον Λένιν και το ρωσικό καθεστώς.
Προσπάθεια, απογοήτευση και χαμένες ευκαιρίες
Η γερμανική ήττα είναι στα πρόθυρα, όπως και η λήξη του πολέμου όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες εισέρχονται στον πόλεμο. Όταν η Λούξεμπουργκ αποφυλακίζεται προβαίνει σε διάφορες ενέργειες. Φροντίζει να συνταχθεί η Ένωση Σπάρτακος με το USPD, το ανεξάρτητο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, που ηγεμονεύει πια τη Γερμανία, και ιδρύει την εφημερίδα Κόκκινη Σημαία μαζί με τον Λίμπκνεχτ όπου αρθρογραφεί, ζητά κατάργηση της θανατικής ποινής, απαιτεί πολιτική αμνηστία για όλους τους φυλακισμένους.
Για μια ακόμη φορά η απογοήτευση έρχεται για την Λούξεμπουργκ καθώς το USPD συντάσσεται με το κατεστημένο των καπιταλιστών. Όπως είναι αναμενόμενο εκδηλώνονται αντιδράσεις και αποχωρήσεις από την ένωση με το USPD που οδηγούν στη δημιουργία του κομμουνιστικού κόμματος για πρώτη φορά στη Γερμανία. Η Λούξεμπουργκ προτείνει τότε να συμμετάσχει το νέο κόμμα στην Εθνική Συνταγματική Συνέλευση που θα πραγματοποιούνταν για ν’ αποφασιστεί η ίδρυση της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Η πρόταση της καταψηφίζεται με το σκεπτικό ότι δεν επιθυμούν τη συμμετοχή των κομμουνιστών στις πολιτικές αποφάσεις. Όταν στη Γερμανία ξεσπά εξέγερση η Λούξεμπουργκ, όπως και άλλοι, καταλαβαίνει ότι θα είναι αιματηρή και δεν έχει άδικο. Ο παλιός της μαθητής και νυν αρχηγός του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος, Έμπερτ, αποφασίζει τη βίαιη καταστολή.
Ένα βίαιο τέλος
Η 15η Ιανουαρίου του 1919 βάφτηκε κόκκινη. Η γερμανική πολιτοφυλακή, γνωστή ως Freikorps, αναλαμβάνει την καταστολή. Ταυτόχρονα στρατιώτες μπαίνουν στο χώρο που είχαν κρυφτεί ο Κάρλ Λίμπκνεχτ και η Ρόζα Λούξεμπουργκ αναζητώντας τους. Εκείνοι προσπαθώντας να ξεφύγουν εμφανίζουν ψεύτικες ταυτότητες. Ανάμεσα τους, όμως, βρίσκεται ένας προδότης που τους αποκαλύπτει. Οι στρατιώτες αφού τους βγάζουν έξω με την βία, τους μεταφέρουν σ’ ένα ξενοδοχείο όπου ασκούν μια βίαιη ανάκριση. Δολοφονούν τον Λίμπκνεχτ με μια σφαίρα στο κεφάλι. Κατόπιν σύρουν την Λούξεμπουργκ μπροστά σ’ ένα αξιωματικό που συνθλίβει με χτυπήματα του όπλου του το κρανίο της. Το σώμα της στη συνέχεια μετά από αλλεπάλληλα χτυπήματα ρίχνεται στο κανάλι Λάνβεχρ από τη Γέφυρα του Λιχστενστάιν.
Η ηγεσία απέτυχε. Ακόμα κι έτσι, η ηγεσία πρέπει να ξαναδημιουργηθεί από τις μάζες και μέσα από τις μάζες. Οι μάζες είναι το αποφασιστικό στοιχείο, είναι ο βράχος πάνω στον οποίο θα χτιστεί η τελική νίκη της επανάστασης. Ρόζα Λούξεμπουργκ
Η Κόκκινη Ρόζα, όπως την ονόμασαν, έδωσε τη ζωή της για τα όνειρα και τα ιδανικά της. Το σοβιετικό κατεστημένο φρόντισε να εξαφανίσει το κληροδότημά της. Η Λούξεμπουργκ δεν συμβιβάστηκε ποτέ και με κανέναν ακολούθησε το μονοπάτι που της υπέδειξε ο εσωτερικός της κόσμος και δεν σταμάτησε να παλεύει για ένα ειρηνικό πλανήτη όπου θα κυριαρχεί η ισότητα και η δικαιοσύνη. Δε δίστασε να μιλήσει με παρρησία,να στραφεί εναντίον στενόμυαλων ηγετών, να τα βάλει με καθεστώτα αλλά και αντιπαρατεθεί με τους ίδιους τους συντρόφους της.
Για την Ρόζα Λούξεμπουργκ η ελπίδα του ανθρώπου για ένα καλύτερο μέλλον μπορεί να πραγματωθεί μόνο μέσω της επανάστασης. Κατ’ ουσίαν η σκέψη της επικεντρώθηκε στη Διαλεκτική του Αυθορμητισμού και της Οργάνωσης. Μετά την πτώση του Βερολίνου άρχισε ένα ενδιαφέρον για την Λούξεμπουργκ και τις απόψεις της. Σήμερα το όνομά της έχει γίνει πλατεία στο Βερολίνο όπως και στάση μετρό, σιδηροδρομικός σταθμός κ.α. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ ανήκει στη σπάνια κατηγορία ανθρώπων που δεν απέμειναν στα λόγια αλλά τη θεωρία ακολούθησε η πράξη.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Νικολαΐδου Δ. & Παναγιωτίδου Γ. (2009). 50 γυναίκες που άλλαξαν τον κόσμο. Θεσσαλονίκη: Αρχέτυπο
