Η καταστροφή της Κάσου (γνωστή και ως Ολοκαύτωμα της Κάσου) ήταν ένα αιματηρό γεγονός που συνέβη την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Φέτος, συμπληρώνονται 200 χρόνια από την τραγωδία που συνέβη στις 7 Ιουνίου του 1824 (κατά άλλες πηγές στις 29 ή 31 Μαΐου). Κάθε χρόνο τιμάται η επέτειος του Ολοκαυτώματος από το νησί της Κάσου στις 7 Ιουνίου με παρελάσεις και εκδηλώσεις.
Στις 29 Μαΐου του 1924, οι Αιγύπτιοι με επικεφαλής τον Ιμπραήμ, αμέσως μετά την κατάπνιξη της επανάστασης στην Κρήτη, αποβιβάστηκαν στην Κάσο και αφάνισαν το νησί. Η καταστολή της επανάστασης στην Κρήτη και η καταστροφή της Κάσου άνοιξαν το δρόμο για την απρόσκοπτη απόβαση των αιγυπτιακών στρατιωτικών δυνάμεων υπό τον Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, τον Φεβρουάριο του 1825.
Η θέση της Κάσου
Η Κάσος, είναι το νοτιότερο νησί των Δωδεκανήσων, απέχει περίπου 20 ναυτικά μίλια από τη Σητεία. Βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο, καθώς ελέγχει ένα σημαντικό ναυτικό πέρασμα από το Αιγαίο προς την Ανατολική Μεσόγειο και το αντίθετο. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας είχε αναπτύξει αξιόλογη ναυτιλία και διατηρούσε ένα είδος αυτονομίας από την Υψηλή Πύλη. Αποκόμιζε τεράστια κέρδη τόσο από την εμπορική ναυτιλία, όσο και από την πειρατεία.
Η Κάσος είχε ενεργό ρόλο στον ξεσηκωμό της Κρήτης καθώς όχι μόνο ανεφοδίαζε τους Κρητικούς αγωνιστές, αλλά και συλλάμβανε πλοία, τουρκικά ή ευρωπαϊκά, που μετέφεραν τρόφιμα και πολεμοφόδια στις τουρκικές δυνάμεις του νησιού. Έτσι, η εξουδετέρωση της Κάσου θεωρήθηκε αναγκαία από τους Αιγυπτίους του Ιμπραήμ και αμέσως μετά την υποταγή της Κρήτης ο αιγυπτιακός στόλος στράφηκε εναντίον του νησιού.
Η εξέλιξη των γεγονότων
Οι Κασιώτες έμαθαν για τις προθέσεις των Αιγυπτίων και έστειλαν επιστολές στην Προσωρινή Διοίκηση της Ελλάδας για να ζητήσουν βοήθεια, αλλά η κυβέρνηση απάντησε ότι δεν ήταν σε θέση να κινητοποιήσει τον στόλο λόγω έλλειψης χρημάτων. Ο αιγυπτιακός στόλος εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα ανοικτά του νησιού τέλη Μαΐου (ή αρχές Ιουνίου) του 1824. Εξαπέλυσε έναν αναποτελεσματικό βομβαρδισμό και έκανε κινήσεις σαν να πήγαινε να αποβιβάσει στρατεύματα. Καθώς αυτή ήταν πιθανώς απλώς μια αποστολή αναγνώρισης, σύντομα αναχώρησε.
Μετά από αυτό το περιστατικό, οι Κασιώτες ξεκίνησαν νέες εκκλήσεις, καθώς έγινε ξεκάθαρο ότι η αποχώρηση αυτή ήταν προσωρινή. Ωστόσο, παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις των κατοίκων της Κάσου τόσο προς τα άλλα κυριότερα ναυτικά νησιά, Ύδρα και Σπέτσες, όσο και προς την ελληνική κυβέρνηση για την άμεση ενίσχυση της Κάσου με πλοία, πολεμοφόδια κλπ. το νησί έμεινε απροστάτευτο την κρίσιμη ώρα της Τουρκοαιγυπτιακής εισβολής.
Η επίθεση άρχισε με ισχυρό κανονιοβολισμό, κυρίως στο χωριό της Αγίας Μαρίνας, όπου είχε συγκεντρωθεί το μεγαλύτερο μέρος των αμυνομένων. Οι Κασιώτες ανταπέδωσαν τα πυρά και κατόρθωσαν να κρατήσουν προσωρινά σε απόσταση τα εχθρικά πλοία. Ο αιγυπτιακός στόλος αποτελείτο από 25 έως 45 πλοία, ανάλογα με τις πηγές, στα οποία επέβαιναν 3.000 – 4000 αλβανοί στρατιώτες. Επικεφαλής της επιχείρησης ήταν ο Αλβανός στρατιωτικός Χουσεΐν Μπέης και ναύαρχος ο Αλγερινός Ισμαήλ Γιβραλτάρ. Τη νύχτα της 28ης προς την 29η Μαΐου ο Χουσεΐν έκανε μία παραπλανητική απόβαση στην ακτή προς τα βόρεια της Αγίας Μαρίνας, Οι κάτοικοι του νησιού επικέντρωσαν την προσοχή τους στους επιτιθέμενους, αλλά δεν πήραν είδηση ότι 30 βάρκες γεμάτες Αλβανούς στρατιώτες με επικεφαλής του χιλίαρχο Μουσά αποβιβάστηκαν χωρίς αντίσταση στην απόκρημνη τοποθεσία Αντιπέρατος.
Ο Χουσεΐν κάλεσε τους Κασιώτες να παραδοθούν, με αντάλλαγμα τη ζωή τους, αλλά αυτοί δεν υπάκουσαν. Συνέχιζαν να πολεμούν με σθένος και να αμύνονται αλλά σύντομα κατάλαβαν ότι η προσπάθειά τους ήταν μάταιη, καθώς οι εχθροί ήταν πολλοί περισσότεροι. Πολλοί από τους κατοίκους επιβιβάσθηκαν σε καράβια, με προορισμό την Κάρπαθο και τις Κυκλάδες. Άλλοι πήγαν στα βουνά για να συνεχίσουν την αντίσταση. Ένας από αυτούς ήταν ο πλοίαρχος Μάρκος Ιωάννου ή Μαλλιαράκης, γνωστός και ως Διακομάρκος, ο οποίος με 40 άνδρες του πολέμησε γενναία, αλλά τελικά συνελήφθη αιχμάλωτος. Οδηγήθηκε ενώπιον του Χουσεΐν, ο οποίος αποφάσισε να του χαρίσει τη ζωή, εντυπωσιασμένος από την ανδρεία του. Όμως, μόλις του έλυσαν τα δεσμά, ο Διακομάρκος άρπαξε ένα γιαταγάνι και σκότωσε τρεις από τους φρουρούς, για να πέσει και ο ίδιος νεκρός λίγο αργότερα.
Ακολούθησε γενική σφαγή και εξανδραποδισμός των κατοίκων του νησιού. Γύρω στους 2.000 σκοτώθηκαν και αλλά τόσα γυναικόπαιδα αιχμαλωτίσθηκαν για να πουληθούν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής. Μάταια οι Αλβανοί στρατιώτες που ήταν χριστιανοί προσπάθησαν να αποτρέψουν τη σφαγή των αμάχων και την απαγωγή των κοριτσιών. Τα κασιώτικα πλοία δημεύτηκαν και πολλοί Κασιώτες αναγκάστηκαν να ενταχθούν στα πληρώματά τους για να σώσουν τις οικογένειές τους.
Ο αντίκτυπος της καταστροφής της Κάσου
Ο Χουσεΐν, αφού εγκατέστησε τούρκο διοικητή στην Κάσο κι εξασφάλισε χωρίς μάχη την υποταγή της γειτονικής Καρπάθου, αναχώρησε με τα πλοία του για τη βάση του στη Σούδα.
Μόλις έμαθαν τη θλιβερή είδηση και φοβούμενοι ότι οι Αιγύπτιοι θα στραφούν εναντίον τους, Υδραίοι και Σπετσιώτες συγκρότησαν στόλο, που κατευθύνθηκε προς την Κάσο. Στις 21 Ιουνίου ο ναύαρχος Γεώργιος Σαχτούρης αποβιβάστηκε στο νησί και αντίκρισε με τα ίδια του τα μάτια τη μεγάλη καταστροφή. Παντού υπήρχαν καμένα σπίτια, κατεστραμμένα, λίγοι άνθρωποι ενώ αντηχούσαν φωνές και γοεροί θρήνοι όπως εξιστορεί ο ίδιος στα απομνημονεύματα του.
Αφού μάταια ο στόλος της Ύδρας και των Σπετσών αναζήτησε τον αιγυπτιακό, στις 24 Ιουνίου, ο ναύαρχος Σαχτούρης πληροφορήθηκε την καταστροφή των Ψαρών.
Πηγές: Η καταστροφή της Κάσου: Καταστροφή της Κάσου – Βικιπαίδεια (wikipedia.org)
[Τελευταία πρόσβαση: 1/6/2024]
Ιστορικά γεγονότα: Η καταστροφή της Κάσου – Αφιέρωμα – Σαν Σήμερα .gr (sansimera.gr)
[Τελευταία πρόσβαση: 1/6/2024]
Ιστορικό του Ολοκαυτώματος: Το ολοκαύτωμα της Κάσου – ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΣ (dodekanisos.com.gr)
[Τελευταία πρόσβαση: 1/6/2024]
