Πηγή:http://1.bp.blogspot.com
Με την εισχώρηση των Δυτικών Δυνάμεων στα εσωτερικά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και επιπλέον με τις μεταρρυθμίσεις, που ξεκίνησαν από τον Σελιμ Γ’ και συνεχίστηκαν με τον Μαχμουτ Β’, οι διομολογήσεις που είχαν αρχίσει επί του Σουλεϊμαν του Μεγαλοπρεπή φτάνουν στο αποκορύφωμά τους με τις εκ βάθρων αλλαγές στο διοικητικό, δημοσιονομικό, θρησκευτικό, οικονομικό και εκπαιδευτικό σύστημα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με την υπογραφή, πλέον, και της συνθήκης του Κιουτζουκ Καιναρτζη το 1774, ο Σουλτάνος, αναγκάζεται να ακολουθήσει πιο εξευρωπαϊσμένες οδούς. Μέρος των παραπάνω μεταρρυθμίσεων επηρέασαν, όχι μόνο το εκπαιδευτικό σύστημα της αυτοκρατορίας, αλλά και αυτό του ελλαδικού χώρου. Συγκεκριμένα, ύστερα και από τις μεταρρυθμίσεις του Τανζιματ (1839- 1876) στα τέλη του 19ου αιώνα, στη Θεσσαλονίκη, ιδρύεται η πρώτη Τεχνική και Επαγγελματική Σχολή για ορφανά ή και άπορα παιδιά (Ισλαχανε).
Σε μια αυτοκρατορία που έχει, από τη μια μεριά, αναπόφευκτες ευρωπαϊκές επιρροές και από την άλλη πλευρά, ανάγκη για εξειδικευμένα εργατικά χέρια με σκοπό την κατασκευή αναπτυξιακών έργων (σιδηρόδρομος, φωταέριο, ύδρευση κλπ ), η ίδρυση μιας τέτοιας σχολής φαίνεται να αποτελεί μονόδρομο. Το Ισλαχανε στελεχώνεται από εξειδικευμένο προσωπικό και φιλοξενεί παιδιά από 5-13 χρονών. Ο χαρακτήρας του ιδρύματος είναι εκπαιδευτικός και σκοπεύει στη διατήρηση της τάξης στα αστικά κέντρα, καθώς συμβάλει στην αποτροπή ορφανών από επαιτεία και αλητεία με την εξασφάλιση στέγης και εκπαίδευσης.
Η λέξη Ισλαχανε προέρχεται από το αραβικό islã που σημαίνει τακτοποίηση, αποκατάσταση και τη λέξη –hane που σημαίνει σπίτι. Τα ισλαχανε είχανε σημαντική θεσμική στήριξη, λόγω του έργου τους˙ παρείχαν στην αυτοκρατορία εξειδικευμένο προσωπικό για τις ανάγκες της ανάπτυξης της βιομηχανικής δραστηριότητας. Τα μαθήματα που διδάσκονταν ήταν πάντα ανάλογα με τις ανάγκες της αυτοκρατορίας σε εργατικά χέρια. Η φοίτηση των μαθητών ήταν εντελώς δωρεάν και οι πόροι προέρχονταν από δωρεές ή και άλλους δημόσιους φορείς.
Το Ισλαχανε της Θεσσαλονίκης
Όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή, περί τα 1874-1876, δημιουργείται στη Θεσσαλονίκη η Τεχνική και Επαγγελματική σχολή για ορφανά παιδιά (Ισλαχανε), γνωστό ως Μηχανουργείο του Αξυλιθιώτη. Σήμερα, φέρει την επωνυμία «Πολυχώρος Πολιτισμού Πρώην Σχολή Τεχνών και Επαγγελμάτων Χαμιδιε- Ισλαχανε» http://www.ppxi.gr/?fbclid=IwAR2ofycO6ZbFmZpG_etEIv-4zL-6OnaZLc4cJSULVXHkn2gZSXgGP-cFljo. Ο χώρος της φιλοξενεί μια μόνιμη έκθεση αναφορικά με την ιστορία του κτηρίου και της γύρω περιοχής καθώς, και κατά καιρούς, φιλοξενεί και διάφορες περιοδικές εκθέσεις.
Η σχολή, αρχικά, χωροθετήθηκε σε ένα τριώροφο κτήριο του 18ου αιώνα, στο οποίο στεγάζονταν και όλοι οι απαραίτητοι χώροι: κοιτώνες, αίθουσες διδασκαλίας, ξυλουργεία, σιδηρουργεία, μηχανουργεία, βοηθητικοί χώροι. Ωστόσο, λόγω των αυξημένων αναγκών, δίπλα από αυτό το κτήριο κτίζονται άλλοι δύο χώροι, ο δεύτερος το 1895 και ο τρίτος το 1900, όπου και ο τελευταίος είναι αυτός που φιλοξενεί τον πολυχώρο πολιτισμού και επιπλέον, είναι και ο μόνος που σώζεται μέχρι σήμερα.
Το Ισλαχανε , ως τεχνική σχολή, φιλοξενούσε 180 ορφανά και άπορα παιδιά με την πλειοψηφία τους να άνηκε στη μουσουλμανική κοινότητα, ωστόσο υπήρχαν και εβραιόπουλα και χριστιανόπουλα. Οι τέχνες που διδάσκονταν ήταν: ξυλουργική, υφαντουργία, υποδηματοποιία, τυπογραφία, λιθογραφία και ραπτική. Τα μαθήματα που παρακολουθούσαν οι σπουδαστές ήταν: το κοράνι, στοιχεία θρησκευτικών επιστημών, ανάγνωση τούρκικων, ορθογραφία, καλλιγραφία, αριθμητική, οθωμανική γραμματική, γεωμετρία, ζωγραφική, γαλλικά, αραβικά και περσικά. Επιπλέον, η σχολή είχε και τη δική της μουσική μπάντα.
Μετά την απελευθέρωση της πόλης, το 1912, η σχολή περνά στην ιδιοκτησία της μουσουλμανικής κοινότητας, προσπαθώντας , παρά τα προβλήματα –ιδίως οικονομικά- να συνεχίσει το έργο της. Εξ’ αιτίας λοιπόν, των παραπάνω οικονομικών προβλημάτων, το 1920 νοικιάζει τον χώρο στον Θ. Ζαχαριάδη και εκείνος με τη σειρά του το υπενοικίασε στον Ευθύμιο Αλυξιθιώτη. Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, ο χώρος της φιλοξενεί οικογένειες προσφύγων και με την ανταλλαγή των πληθυσμών των 1923-1924, τη διαχείριση αναλαμβάνει το Κεντρικό Γραφείο Ανταλλαξίμων, ακολουθώντας έτσι μια νέα πορεία για την ιστορία του, με πολλές αλλαγές.
Πηγές:
https://parallaximag.gr/thessaloniki/chartis-tis-polis/itan-kapote-to-islachane
http://www.ppxi.gr/?fbclid=IwAR2tODy1fIzGYym_urOrNkIICuKTFQXfcS_dldSZgiKGI4gLs1ds-wfX_UA
http://anastasiosskepseis.blogspot.com/2015/12/blog-post_10.html
