Διανύουμε μια χρονιά όπου όλος ο πλανήτης σοκαρισμένος έχει στραμμένη τη προσοχή του στον λεγόμενο Covid-19. Πρόκειται για μια επιδημία που ο μέχρι στιγμής απολογισμός της είναι καταστρεπτικός αφού η εξάπλωσή της είναι ραγδαία και οι θάνατοι που οφείλονται σε αυτήν ξεπερνούν πλέον τους 1 εκατομμύριο. Ωστόσο, δεν είναι η μόνη επιδημία που έχει καταστροφικές επιπτώσεις στην ανθρωπότητα. Ήδη από την αρχαιότητα παρατηρούνται πολλές πανδημίες όπως ο Λοιμός των Αθηνών το 430 π.Χ, Η Μαύρη πανώλη, ή Μαύρος Θάνατος, του 14ου αιώνα καθώς και η Ισπανική γρίπη του 1918-1920. Μια από τις πιο θανάσιμες ήταν αυτή της Μαύρης πανώλης. Τι κοινό έχει όμως αυτή η πανδημία με τον σημερινό Covid-19;
Ανατρέχουμε στο πολύ μακρινό 1347 και στην Ασία. Ο περιβόητος «Μαύρος Θάνατος» ή «Μαύρη Πανώλη» ή «Βουβωνική Πανώλη» πρωτοεμφανίζεται στην Κίνα και όπως οι περισσότερες επιδημίες, μεταδίδεται από τους ανθρώπους, ακολουθώντας τους εμπορικούς δρόμους της στεριάς και της θάλασσας. Κατά γενική ομολογία, μεταφέρθηκε από τους ψύλλους που ζούσαν παρασιτικά στις ράχες των καφέ αρουραίων των καραβιών. Οι Μογγόλοι που πολιορκούσαν τον γενοβέζικο σταθμό Καφφά, στη Μαύρη Θάλασσα, προσβλήθηκαν από τη νόσο και ένα πλοίο που έφυγε από εκεί μετέφερε τον λοιμό στη Γένοβα και τη Μασσαλία , αφού προηγουμένως μόλυνε την Κωνσταντινούπολη και το Κάιρο. Το κακό εξαπλώθηκε τάχιστα. O «Μαύρος Θάνατος» έφτασε στην Ιταλία και στη Φλωρεντία και από εκεί, το 1348, πέρασε σε όλη τη κεντρική Γαλλία. Ακολούθησε, το 1349, η Αγγλία, η Γερμανία, η Αυστρία, οι σκανδιναβικές χώρες καθώς επίσης και η Ισπανία. Η επιδημία επεκτάθηκε σε όλη την Ευρώπη και το 1350 έφτασε στην Γροιλανδία.
Η διάδοση της μάστιγας διευκολύνθηκε, κυρίως, λόγω της έλλειψης υγιεινής της εποχής. Ως επί το πλείστον, οι κατοικίες ήταν πρόχειρα κατασκευασμένες και μη αεριζόμενες ενώ σε πολλές πόλεις τα σκουπίδια στοιβάζονταν στους δρόμους ελκύοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τα ποντίκια. Ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού ζούσε στα όρια της φτώχειας και όπως είναι ευνόητο, δεν διέθετε κανένα μέσο προστασίας από οτιδήποτε. Αυτά σε συνδυασμό με την αδυναμία των γιατρών να βρουν μια λύση, οδήγησαν στην ανεξέλεγκτη διάδοση της επιδημίας της οποίας ο απολογισμός ανέρχεται στους 100 έως 200 εκατομμύρια θανάτους. Η ιατρική της εποχής βρέθηκε απροετοίμαστη. Οι περισσότεροι, μπροστά σε αυτήν την αινιγματική ασθένεια, αποσύρθηκαν, ενώ οι υπόλοιποι, παρότρυναν απλώς τους ανθρώπους στην εξομολόγηση. Άλλωστε, ας μη ξεχνάμε τη περίφημη επίκληση της βασανισμένης ανθρωπότητας εκείνης της εποχής προς τον Θεό: «από το λιμό, την πανώλη και τον πόλεμο απάλλαξέ μας, Κύριε» διότι, ουκ ολίγοι ήταν αυτοί που πίστευαν ότι πρόκειται για θεϊκή τιμωρία.
O «Μαύρος Θάνατος» δεν έκανε διακρίσεις και όπως ήταν φυσικό, έπληξε τους βιολογικά ασθενέστερους (τα παιδιά και τους ηλικιωμένους) περισσότερο απ’ ότι τους νέους και τους ενήλικες. Ελλείψει μέσων για την αντιμετώπισή της, η μόνη ελπιδοφόρα οδός ήταν η διαφυγή και η απομόνωση. Τον 15ο αιώνα, οι δημοτικές αρχές έλαβαν μέτρα απομόνωσης προκειμένου να αποφευχθεί η εξάπλωση. Πολλά χωριά στις επαρχίες και πολλές κατοικίες σε πόλεις άδειασαν και ερήμωσαν. Η θνησιμότητα ήταν τόσο μεγάλη σε ορισμένα μέρη του κόσμου που ήταν σχεδόν αδύνατον να ταφούν όλοι οι νεκροί. Αναμφίβολα, η Γαλλία και η Αγγλία μέτρησαν τους περισσότερους νεκρούς καθώς, επίσης, και η Φλωρεντία της Ιταλίας όπου πέθαναν τα 4/5 του πληθυσμού της. Τις μικρότερες απώλειες είχε το Βέλγιο και η Πολωνία. Χρειάστηκαν σχεδόν 3 αιώνες ώστε ο ευρωπαϊκός πληθυσμός να επανέλθει στα επίπεδα που ήταν πριν τον «Μαύρο Θάνατο».
Επιστρέφουμε στο παρόν και στην πανδημία που απασχολεί τον πλανήτη τους τελευταίους μήνες, τον Covid-19.
Τα κοινά σημεία του με τον «Μαύρο Θάνατο», πολλά. Πρόκειται για έναν ιό που εντοπίστηκε πρώτη φορά στην Κίνα και συγκεκριμένα στην πόλη Γουχάν στα τέλη του 2019. Η εξάπλωσή του ήταν καταιγιστική. Κρούσματα καταγράφονται σε περισσότερες από 200 χώρες από τις οποίες αρνητικό ρεκόρ σημειώνουν η Κίνα, η Ρωσία, οι ΗΠΑ, η Ινδία, η Ιταλία, η Ισπανία, το Ιράν, η Βραζιλία καθώς και η Ισπανία. Σύντομα σήμανε παγκόσμιος συναγερμός και οι κυβερνήσεις έλαβαν έκτακτα και σκληρά μέτρα στη μάχη αυτή κατά του κοινού εχθρού. Τα σύνορα έκλεισαν, τα αεροδρόμια ακύρωσαν τις πτήσεις τους, η αγορά έμεινε στάσιμη, οι μαθητές και οι εργαζόμενοι εξοικειώθηκαν με την τηλεκπαίδευση και την τηλεργασία αντίστοιχα, η χρήση μάσκας έγινε καθολική, οι δρόμοι άδειασαν. Ο φόβος, εύλογα, κατέβαλε τους περισσότερους οι οποίοι έντρομοι εγκατέλειψαν τις πόλεις για τα χωριά θεωρώντας ότι είναι πιο ασφαλείς εκεί. Οι πόλεις ερήμωσαν. Το πιο σκληρό μέτρο εξακολουθεί να είναι η απομόνωση. Ο εγκλεισμός και η αποστασιοποίηση από τους υπολοίπους είναι βάναυσος για όλους. Εν αντιθέσει με τον 14ο αιώνα, η ιατρική έχει κάνει άλματα και οι επιστήμονες βρίσκονται κοντά στην καταπολέμηση του θανατηφόρου ιού.
Μπορεί η ανθρωπότητα να δοκιμάζεται για ακόμη μια φόρα, όμως τώρα δεν ζει στο σκοτάδι της άγνοιας. Ο εχθρός είναι κοινός και κοινός είναι και ο αγώνας εναντίον του.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
• ΡΙΚΑ ΜΠΕΝΒΕΝΙΣΤΕ, Από τους Βαρβάρους στους Μοντέρνους, ΠΟΛΙΣ (2007)
• SERGE BERSTEIN, PIERRE MILZA, Ιστορία της Ευρώπης, Αλεξάνδρεια (1997)
• DAVID NICHOLAS, Η Εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (1999)
• Μαύρη Πανώλη, Ανακτήθηκε από https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CF%8D%CF%81%CE%B7_%CF%80%CE%B1%CE%BD%CF%8E%CE%BB%CE%B7 , τελευταία πρόσβαση 11.11.20
