Παναθήναια: η καθιέρωση της γιορτής
Τα Παναθήναια, σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, προήλθαν από το θετό γιο της θεάς Αθηνάς τον Εριχθόνιο, που ίδρυσε αρχικά τα Αθήναια, προς τιμή της θεάς. Ο μυθικός βασιλιά Εριχθόνιος, θέλοντας να εντυπωσιάσει τον κόσμο, έζεψε τέσσερα άσπρα άλογα σ’ ένα άρμα Πέρασε κατόπιν τρέχοντας μέσα από την αγορά, παριστάνοντας τον ήλιο. Κατά πάσα πιθανότητα ήταν γιορτή για τη λήξη του θερισμού. Όταν ο Θησέας ένωσε τους συνοικισμούς σε μια πόλη, η συγκεκριμένη γιορτή πήρε το όνομα Παναθήναια και ορίστηκε να εορτάζεται στις 28 του μήνα Eκατομβαιώνος (Ιουλίου). Τα Παναθήναια αυτά, αρχικά, ονομάστηκαν μικρά Παναθήναια και γιορτάζονταν κάθε χρόνο ως την εποχή του Σόλωνα.
Μεγάλα Παναθήναια
Τα Μεγάλα Παναθήναια καθιερώθηκαν από την εποχή του Πεισίστρατου το 565 π.Χ. και γιορτάζονταν κάθε τέσσερα χρόνια. Είχαν διάρκεια δώδεκα μέρες. Εξελίχθηκαν σε μια από τις σπουδαιότερες γιορτές της Αρχαίας Αθήνας. Ο Πεισίστρατος μάλιστα καθιέρωσε τους γυμνικούς και μουσικούς αγώνες κατά τη διάρκεια της γιορτής. Την πρώτη φορά ξεκίνησαν με την απαγγελία των επών του Ομήρου. Εξελίχθηκαν σε διαγωνισμούς κιθάρας και αυλού με βραβεία χρηματικά και στεφάνια για τους νικητές. Ιδιαίτερα σημαντικό ήταν το γεγονός ότι ο διαγωνισμός ήταν ανοιχτός σε όλους τους Έλληνες και δεν περιοριζόταν στους Αθηναίους. Σταδιακά εισήχθησαν οι ιππικοί αγώνες, οι αρματοδρομίες και ιπποδρομίες. Επίσης, από την εποχή του Πεισίστρατου, στο πρόγραμμα των αγώνων μπήκε και το πένταθλο (δρόμος, πάλη, πυγμαχία, άλμα και δισκοβολία).
Τα Παναθήναια την εποχή του Περικλή
Ο Περικλής ήταν αυτός που έδωσε στα Παναθήναια ακόμα μεγαλύτερη αίγλη και ανήγειρε το Ωδείο, όπου, στο εξής, γίνονταν οι μουσικοί αγώνες. Σημαντικός, όμως, ήταν ο διαγωνισμός πολεμικού χορού, του πυρρίχιου. Όπως έλεγαν τον είχε χορέψει για πρώτη φορά η ίδια η θεά Αθηνά, αμέσως μετά την νίκη των Ολύμπιων θεών στην Γιγαντομαχία. Θεωρούσαν την Γιγαντομαχία ως μια από τις πιο μεγάλες στιγμές στη διαδρομή της θεάς. Γι’ αυτό σκηνές της αναπαριστάνονταν στον πέπλο των Παναθηναίων, στην ασπίδα της Αθηνάς και στις μετόπες του Παρθενώνα. Και ο πυρρίχιος χορός, στην πραγματικότητα, ήταν αναπαράσταση μάχης με τους χορευτές να κρατούν ασπίδα και να κραδαίνουν δόρυ, ακριβώς όπως εμφανίστηκε η Αθηνά, όταν ξεπήδησε από το κεφάλι του Δία.
Η λαμπαδηφορία
Τη νύχτα της παραμονής της 28ης Εκατομβαιώνος γινόταν η παννυχίς (ολονυκτία, αγρυπνία) με χορούς παρθένων και νέων και με λαμπαδηφορία Ήταν ένα είδος σκυταλοδρομίας με αναμμένους πυρσούς, στην οποία συμμετείχαν πέντε ομάδες με σαράντα δρομείς καθεμιά. Οι αθλητές διανύανε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου, πριν να παραδώσουν τους αναμμένους πυρσούς αντί της σημερινής σκυτάλης. Νικούσε η ομάδα, της οποίας ο τεσσαρακοστός δρομέας έφτανε πρώτος στον βωμό και τον άναβε. Οι νικητές όλων των αγωνισμάτων έπαιρναν ως έπαθλο έναν Παναθηναϊκό αμφορέα γεμάτο λάδι από τις ιερές ελιές της Αθηνάς.
Η πομπή των Παναθηναίων
Την επόμενη μέρα η μεγάλη πομπή ξεκινούσε από τον Κεραμεικό και κατέληγε στην Ακρόπολη. Μετέφερε το ιερό πέπλο που προοριζόταν για το ξόανο της Αθηνάς Πολιάδος καθώς και τις υπόλοιπες προσφορές για τη θεά. Ο πέπλος ήταν ένα μεγάλο τετράγωνο ύφασμα κίτρινου χρώματος με παράσταση Γιγαντομαχίας. Τον ύφαιναν κάθε χρόνο οι εκλεκτές Αθηναίες παρθένες (εργαστίναι) υπό την εποπτεία της ιέρειας της θεάς. Ο πέπλος απλωνόταν σαν ιστίο σε ένα τροχοφόρο πλοίο που διέσχιζε την Αγορά και έφτανε μέχρι τον Άρειο Πάγο. Στη συνέχεια μεταφερόταν στα χέρια και παραδιδόταν στους ιερείς που αναλάμβαναν να ντύσουν με αυτόν το άγαλμα της θεάς.
Η σύνθεση της πομπής
Την πομπή ακολουθούσαν μετά τις ιέρειες με τα ιερά σκεύη: α) παρθένες από τις σπουδαίες οικογένειες ως «κανηφόροι», που κουβαλούσαν στο κεφάλι τους καλάθια γεμάτα προσφορές για τη θεά, β) ηλικιωμένοι ευγενών οικογενειών ως «θαλλοφόροι», δηλαδή κρατούσαν στο χέρι τους κλαδί ελιάς, γ) νέοι έφιπποι που κατά τη διάρκεια της πομπής έκαναν διάφορα ακροβατικά ανεβοκατεβαίνοντας στο άλογο, δ) «σκαφηφόροι», δηλαδή μέτοικοι με κερήθρες μελιού και διάφορα γλυκίσματα μέσα σε χάλκινα ή ασημένια βαθουλά δοχεία που λέγονταν σκάφες, ε) «υδριαφόροι», δηλαδή οι κόρες και οι γυναίκες των μετοίκων που κουβαλούσαν στους ώμους τους υδρίες, στ) αντιπροσωπείες των συμμάχων και ιδιαίτερα εκείνων των πόλεων που είχαν δεχθεί εποικισμό των Αθηναίων. Τέλος ακολουθούσαν πολλά ζώα (πρόβατα και αγελάδες) για τις θυσίες που θα γίνονταν στο μεγάλο βωμό της Αθηνάς. Από το κρέας των θυσιών θα έτρωγαν πρώτα οι άρχοντες και μετά όλος ο λαός.
Συμπέρασμα
Τα Παναθήναια λοιπόν, αποφάσισε ο Φειδίας να παραστήσει στη ζωφόρο σε πλάκες συνολικού μήκους 160 μ. ύψους 1,02 μ. και πάχους 65 εκ. Οι εργασίες διήρκεσαν 4 χρόνια, από το 443 ως το 448 και λαξεύτηκαν 360 ανθρώπινες μορφές και περίπου 250 μορφές ζώων (προβάτων, αγελάδων και ιδιαίτερα αλόγων). Συμμετείχαν στη λάξευση περίπου 50 γλύπτες. Από τα 160 μέτρα της ζωφόρου σώζονται σήμερα τα 130 και φυλάσσονται ανάμεσα στο Βρετανικό Μουσείο και το Μουσείο της Ακρόπολης. Ένας λίθος βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου. Θραύσματα από τους λίθους βρίσκονται στο Μουσείο της Ακρόπολης, στο Βρετανικό Μουσείο και στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Παλέρμου. Από τις παραστάσεις του Carrey γνωρίζουμε το θέμα 16 μέτρων, ενώ το θέμα των υπολοίπων 14 μέτρων είναι άγνωστο.
Πηγή http://project.athens-agora.gr/index.php?view=page&sid=15&lang_id=gr
