Πριν 15 περίπου μέρες, στην Βιτεμβέργη, θυροκολλήθηκαν στην Deutsche Bank 99 θέσεις κατά της κατάχρησης εξουσίας από τη χρηματοπιστωτική οικονομία και κατά της πάγιας ασφυκτικής πολιτικής (που κάθε άλλο παρά κοινωνική είναι) και εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη και έχει συνέπειες παγκοσμίως, εκεί όπου 500 χρόνια πριν ο Λούθηρος θυροκόλλησε τις θέσεις του μανιφέστου του εναντίον της τυραννίας της παπικής εξουσίας στην καθολική εκκλησία. Οι μετέχοντες στην σύνταξη αυτού του μανιφέστου είναι άνθρωποι από διάφορους χώρους των επιστημών, των τεχνών και της θρησκείας, που τάσσονται ανοιχτά κατά του νεοφιλελεύθερου χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Το αν ο χαρακτήρας αυτής της κίνησης θα λάβει και κάποια ουσιαστική ή έμπρακτη έκφανση μένει να φανεί. Αυτό που προβληματίζει όμως είναι ότι παρατηρείται στην κοινωνία μια πρωτοφανής μοιρολατρική αποδοχή της παγκόσμιας κατάστασης και οι όποιες τέτοιες κινήσεις, ασχέτως της επιτυχίας τους, μας φαίνονται μάταιες ή αφελείς.
Ο σύγχρονος άνθρωπος, ειδικά ο νέος που δεν βλέπει φως από πουθενά, σταματά πλέον και να ελπίζει, δεν συζητά, δεν φωνάζει, αλλά επειδή έχει καμφθεί η πίστη του σε όλα, αποδέχεται. Κι αυτή η αποδοχή είναι πιο τρομακτική από οτιδήποτε άλλο, θυμίζει και προαναγγέλει τόσο έντονα τις δυστοπικές μηδενιστικές πόλεις της κουλτούρας του cyperpunk (βλ. Neuromancer, Bladerunner, Deus Ex για την gaming κοινότητα και τόσα άλλα έργα). Και όπως διάφοροι μελετητές υπογραμμίζουν είμαστε στην εποχή όπου ήδη έχει αρχίζει να πραγματώνεται αυτή η παράδοξη αντίθεση της ραγδαίας τεχνολογίας και της κοινωνικής υποδούλωσης και εξαθλίωσης. Και μπορεί να είμαι μεγάλη φαν της κουλτούρας του cyperpunk αλλά ποτέ δεν είχα φτάσει ενώπιον μιας απειλητικής πραγμάτωσής της. Τώρα που αυτή η πραγμάτωση είναι πιο κοντά από ποτέ, ειλικρινά, φαίνεται τουλάχιστον τρομακτική.
Ειρωνικό όσο ποτέ άλλωτε, αν όχι τραγικό το σύνθημα και αίτημα των συμβάντων της εργατικής πρωτομαγιάς ““Οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνο”. Μιλάμε πάλι για τον στυγνότερο εργασιακό μεσαίωνα, για την μηχανιστική κοινωνία που συνθλίβει κάθε ίχνος ανθρωπιάς, ελπίδας, δικαιώματος. Σε μια τέτοια κοινωνία λοιπόν, το δυσκολότερο δεν είναι να επιβιώσεις αλλά να ονειρευτείς. Γιατί τα όνειρα δεν χρειάζονται γεμάτες τσέπες αλλά ανθρώπους που μπορούν να οραματίζονται. Τα όνειρα γεννιούνται στα μεγαλύτερα σκοτάδια. Κι είναι ανάγκη να αντιληφθούμε την ευθύνη μας και την δύναμή μας στην διαμόρφωση της κοινωνίας.
Έχοντας μια αδυναμία στα ρολόγια, ανακάλυψα ένα μικρό έργο τέχνης που αντί για την ώρα, δείχνει στο χέρι σου τις κινήσεις των πλανητών σε πραγματικό χρόνο. Βέβαια, όπως λέει η μάνα μου, αποτυγχάνει στον ρόλο του ως ρολόι, υπογραμμίζοντας για μια ακόμη φορά πως το σύγχρονο marketing έχει καταφέρει το πλέον παράδοξο, να δημιουργεί αγοραστικό κοινό που παραγνωρίζει πλήρως την χρηστικότητα αλλά διατίθεται να ξοδέψει αμύθητα ποσά για…γούστα. Και παίρνοντας αφορμή απ’ αυτό συζητούσαμε για την εντελώς άνιση διανομή του πλούτου, για την οικονομία που ενισχύει τις ανισότητες. Το 1% του πληθυσμού της γης συγκεντρώνει τον πλούτο που αναλογεί στον μισό πληθυσμό. Που είναι η κοινωνική δικαιοσύνη, η παιδεία της κοινωνικής δικαιοσύνης και οι μηχανισμοί που την προφυλάσσουν; Και γυρνάμε έτσι, μ’ αυτά και μ’ αυτά, σε τόσο τετριμμένα -και υποτίθεται λυμένα για την κοινωνία των λαών- θέματα που απασχόλησαν την ανθρωπότητα πολύ πριν θυμηθούμε να συζητήσουμε κι εμείς γι’ αυτά. Το γεγονός όμως ότι εξακολουθούμε να τα συζητάμε και να προβληματιζόμαστε γι’ αυτά είναι ένδειξη αποτυχίας της φόρμουλας. Μήπως ήρθε λοιπόν η ώρα να αλλάξουμε φόρμουλα; Το μοντέλο εφαρμόστηκε, δοκιμάστηκε και απέτυχε πλήρως. Και δεν αναφέρομαι μόνο σε πολιτικό μοντέλο, γιατί και τα διάφορα πολιτικά συστήματα είναι καταδικασμένα να αποτυγχάνουν στο διηνεκές, όσο η κοινωνία δεν ενδιαφέρεται πρωτίστως για την παιδεία που δίνει στα παιδιά της.
Σε μια καπιταλιστική κοινωνία που ξοδεύει αμέτρητα κονδύλια στο τίποτα, ακόμα και στην παραπέουσα χώρα μας, ακόμα και σήμερα, αρνούμαι να δεχτώ και να ακούσω καν ότι 7.000 ευρώ είναι υπέρογκο ποσό για τον εξοπλισμό ενός σχολείου ή ενός ερευνητικού εργαστηριού στον τομέα της εκπαίδευσης. Αρνούμαι γιατί βλέπω όπου πάω αυτές τις τραγικές ταμπέλες “για την ανάπτυξη του έργου δόθηκε επιδότηση x ευρώ”. Αρνούμαι γιατί θυμάμαι τις επιδοτήσεις που έγιναν Καγιέν, τα υπερθεάματα της Eurovision, τα κόστη των προεκλογικών εκστρατειών, τις διπλές συντάξεις, τα ολυμπιακά χωριά που σάπισαν.
Αλλά όσο δεν επενδύουμε στην παιδεία, υλικά και πνευματικά, θα λέμε αενάως τα ίδια και τα ίδια και τα ίδια. Κι αυτό φοβάμαι πιο πολύ απ’ όλα, ότι θα τα λέμε, αλλά δε θα τα κάνουμε ποτέ. Κι όσο απλοϊκό κι αν ακούγεται, να έχουμε δύναμη αλλαγής, ναι έχουμε ευθύνη. Γι’ αυτό δεν μπορώ να ακούω για Ηνωμένα Έθνη και Ευρώπες της ισότητας και των ευκαιριών και άλλα τέτοια εξευγενισμένα περιτυλίγματα της υποκρισίας. Με κίνδυνο να ξανακουστώ αφελής, αναφέρω την επίσημη χρηματοδότηση των Η.Π.Α προς την NASA (19 δις.) προκειμένου να εξασφαλισθεί η απαρχή της μετοίκησης στον Άρη. Σκεφθείτε πόσο αντιφατικό είναι από μόνο του αυτό τη στιγμή που δεν έχουμε λύσει (σαφώς ηθελημένα) μείζονα και καίρια ζητήματα παγκόσμιας -κοινωνικής- πολιτικής. Θα μου πεις, ανάγκα και θεοί πείθονται, τα κάναμε όπως τα κάναμε, τώρα πρέπει να ερευνήσουμε εναλλακτικές μορφές επιβίωσης. Και πάντα μιλώντας για την δυτική πλευρά του χάρτη. Γιατί η ανατολική, ένας Θεός ξέρει πώς επιβίωνε, αλλά δε μας ενδιέφερε και ποτέ.
Μηδέν εις το πηλίκο, για μια ακόμη φορά, με μόνη ελπίδα την συνείδησή μας.
Υ.Σ. Προτείνω Στάινμπεκ και Ουγκώ, μιας που το ‘φερε η κουβέντα..
