Κάθε πρωί σχεδόν το λεωφορείο περνά μπροστά από την γνωστή στους Αθηναίους Πατησίων, μια οδό με την δική της παρουσία, ιστορία και ταυτότητα. Ένα από τα κοσμήματα της Πατησίων θεωρείται και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είναι το μεγαλύτερο αρχαιολογικό μουσείο της ελληνικής επικράτειας και ένα από τα σημαντικότερα της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Ιδρύθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα με σκοπό να διαφυλάξει τις αρχαιότητες από όλη την Ελλάδα, προβάλλοντας την ιστορική, πνευματική και καλλιτεχνική τους αξία παγκοσμίως. Κι όμως παρά την μικρή απόσταση που με χωρίζει από το εμβληματικό μουσείο μόλις μια φορά το έχω επισκεφτεί το 2010, όντας παιδάκι δημοτικού έτοιμο να αναδυθεί στους κόλπους της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ( ένα παράπονο που κουβαλώ για τις χαμένες ευκαιρίες ουσιαστικής διείσδυσης στον πολιτισμό μας).
Το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο στην Ελλάδα δημιουργήθηκε από τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια στην Αίγινα το 1829. Από τότε η αρχαιολογική συλλογή εκτέθηκε σε διάφορα μέρη, μέχρι το 1858 όταν προκηρύχθηκε διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την τοποθεσία και το σχέδιο του μουσείου. Το κτήριο του Μουσείου, διατηρητέο μνημείο το ίδιο, θεμελιώθηκε το 1866 σε οικόπεδο που δώρισε η Ελένη Τοσίτσα. Η κατασκευή του βασίστηκε σε σχέδια των αρχιτεκτόνων Ludwig Lange και Παναγή Κάλκου. Χρησιμοποιήθηκαν κονδύλια από από την ελληνική κυβέρνηση, την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρία και την κοινότητα των Μυκηνών. Μεγάλοι ευεργέτες ήταν επίσης και οι Δημήτριος και Νικόλαος Βερναρδάκης από την Αγία Πετρούπολη, οι οποίοι έδωσαν μεγάλο χρηματικό ποσό.
Η προστασία και η περισυλλογή των αρχαιοτήτων υπήρξε από τις πρώτες φροντίδες του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Το πρώτο Μουσείο ιδρύεται το 1829 στην Αίγινα. Με την μεταφορά της πρωτεύουσας στην Αθήνα, όπου η συγκέντρωση των αρχαίων σε ναούς και δημόσια κτήρια είχε οδηγήσει στη δημιουργία αξιόλογων συλλογών, γίνεται πιεστικά αναγκαία η ίδρυση ενός Κεντρικού Μουσείου για τις Αρχαιότητες. Η κήρυξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου κατέστησε επιτακτική την ανάγκη αποθήκευσης και φύλαξης των αρχαιοτήτων του μουσείου σε ασφαλείς χώρους του ίδιου του κτηρίου, της Τραπέζης της Ελλάδος και σε φυσικά κρησφύγετα.
Οι Συλλογές του καθορίσθηκαν ως εξής:
Συλλογή Γλυπτών (Γλυπτοθήκη),
Συλλογή Αγγείων (Αγγειοθήκη),
Συλλογή Πήλινων και Χαλκών Αγαλματίων και λοιπών διαφόρου ύλης αρχαίων (Αγαλματιοθήκη),
Συλλογή Επιγραφών (Επιγραφικό Μουσείο), μέρος του Αρχαιολογικού Μουσείου, αλλά με ξεχωριστή είσοδο. Περιλαμβάνει 14.000 επιγραφές από την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία και είναι το μεγαλύτερο του είδους του παγκοσμίως.
Συλλογή Έργων Προελληνικών Χρόνων (Μυκηναία Συλλογή),
Συλλογή Έργων Αιγυπτιακής Τέχνης (Αιγυπτιακή Συλλογή)- το 1994 εκτέθηκε για πρώτη φορά και η μοναδική στην Ελλάδα συλλογή αιγυπτιακών αρχαιοτήτων.
Επιπλέον, λειτουργούσαν εργαστήρια συντήρησης και μουσείο εκμαγείων.
Ανάμεσα στα άλλα φημισμένα εκθέματα αποτελούν τα ακόλουθα.
Ο Ποσειδώνας του Αρτεμισίου: Οι απόψεις για το συγκεκριμένο άγαλμα φαίνεται να διίστανται μεταξύ των αρχαιολόγων μιας και δεν έχουν καταλήξει ως προς το εάν πρόκειται για τον Θεό Δία ή τον Ποσειδώνα. Άραγε να κρατούσε αστροπελέκι ή τρίαινα; Το μπρούτζινο άγαλμα, ένα από τα αριστουργήματα της γλυπτικής τέχνης της κλασικής περιόδου, έχει ύψος 2.09 μ. και αποτελεί ένα από τα λίγα πρωτότυπα μπρούτζινα αγάλματα που σώζονται σήμερα.
Ο Αναβάτης του Αρτεμισίου: Το μπρούτζινο αυτό άγαλμα του 2ου αι. π.Χ. ανακαλύφθηκε μαζί με το άγαλμα του Ποσειδώνα, έξω από το ακρωτήρι του Αρτεμισίου. Ενδεχομένως, ο αναβάτης και το άλογό του να είχαν χυτευτεί ξεχωριστά. Έξοχα αναπαριστώνται οι τεντωμένοι μύες του αλόγου και η έκφραση αγωνίας στο πρόσωπο του αναβάτη.
Η χρυσή μάσκα του «Αγαμέμνονα»: Μολονότι έχει αποδειχτεί ότι δεν είναι η μάσκα του Αγαμέμνονα, εξακολουθεί να αποτελεί ένα αξιόλογο έκθεμα. Η θεωρία του E. Schliemann ήταν λανθασμένη και σήμερα πιστεύεται ότι πρόκειται για το εκμαγείο νεκρού βασιλιά, που πέθανε τρεις αιώνες πριν τον Αγαμέμνονα (16ος αι. π.Χ.). Μπορείτε να δείτε τη μάσκα στην Αίθουσα των Μυκηναϊκών Αρχαιοτήτων, που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την είσοδο, μαζί με άλλα αντικείμενα (κοσμήματα, χρυσά τεχνουργήματα, ξίφη, κτλ.) τα οποία βρέθηκαν στους βασιλικούς τάφους των Μυκηνών.
Ο Έφηβος των Αντικυθήρων: Ένα ακόμα άγαλμα που αποτέλεσε αντικείμενο διαφωνίας των αρχαιολόγων. Καθώς είναι έκδηλο ότι το κύριο θέμα κρατούσε κάποιο αντικείμενο σφαιρικού σχήματος στο χέρι του, ορισμένοι ισχυρίζονται ότι το άγαλμα αναπαριστά το θεό Παν να κρατά ένα μήλο, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για άγαλμα του Περσέα που κρατά το κεφάλι της Ανδρομέδας (340 π.Χ.). Βρέθηκε σε ένα ναυάγιο δίπλα στα Αντικύθηρα, το 1900. Ο έφηβος των αντικυθήρων υμνύεται και στο ομώνυμο ποίημα της Ζωής Καρέλλη.
Η έκθεση της Θήρας : Τα σημαντικότερα εκθέματα της έκθεσης αυτής είναι οι τοιχογραφίες, που αποτελούν μια πολύτιμη πηγή πληροφοριών για τη ζωή στο Αγαίο την Εποχή του Ορείχαλκου. Ανακαλύφθηκαν στο Ακρωτήρι της Θήρας (Σαντορίνη) και αποτελούν τα πιο πρώιμα παραδείγματα ζωγραφικής, μεγάλης κλίμακας, στην Ευρώπη.
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στεγάζει μια βιβλιοθήκη αρχαιολογίας ηλικίας 118 ετών, με σπάνια αρχαία τέχνη, βιβλία και εκδόσεις επιστημονικού και φιλοσοφικού περιεχομένου. Η βιβλιοθήκη κατέχει 20.000 περίπου τίτλους, συμπεριλαμβανομένων και τίτλων από τον 17ο αιώνα. Τον Μάιο του 2008 ολοκληρώθηκε η ανακαίνισή της η οποία χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης.
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο διαθέτει ένα σύγχρονο καφέ μέσα στον κατάφυτο αίθριο κήπο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου που αποτελεί μια γωνία χαλάρωσης και ηρεμίας από την καθημερινότητα και την πολύβοη πόλη των Αθηνών. Οι ώρες λειτουργίας ακολουθούν αυτές του Μουσείου και δεν απαιτείται πληρωμή εισόδου.