Η Ιστορία του Αρχαιολογικού Οικισμού του Παλαμαριού
Ο Αρχαιολογικός Οικισμός του Παλαμαριού βρίσκεται στο Βορειοανατολικό άκρο της Σκύρου, στη ράχη ενός χαμηλού ακρωτηρίου. Εκεί, σχηματίζεται ένα πλάτωμα με μέγιστο σημερινό υψόμετρο 19,49μ. από την επιφάνεια της θάλασσας και με έκταση 17 περίπου στρεμμάτων. Η οχυρωμένη πόλη στον ευλίμενο όρμο του Παλαμαριού είναι μία θέση καίρια, στο κέντρο σχεδόν του Αιγαίου, όπου διασταυρώνονταν θαλάσσιοι δρόμοι επικοινωνίας των ακτών και των νησιών του Αρχιπελάγους, από τις Κυκλάδες ως το βόρειο Αιγαίο και από τα μικρασιατικά παράλια ως την Εύβοια και τον Παγασητικό. Πριν από την ανασκαφή της, οι γνώσεις μας για την πρώιμη εποχή του Χαλκού στη Σκύρο ήταν ελάχιστες, ενώ για τη Μέση σχεδόν ανύπαρκτες. Οι ανασκαφές που έγιναν στο Παλαμάρι της Σκύρου συμπλήρωσαν την εικόνα που έχουμε για τον λαμπρό πολιτισμό του Βορείου Αιγαίου. Ο Αρχαιολογικός Οικισμός του Παλαμαριού διαδραματίζεται μεγάλο ρόλο, καθώς η θέση του είναι κομβική για τις σχέσεις με ανέπτυξε η περιοχή με τον Κυκλαδικό και τον Ελλαδικό πολιτισμό (2η και 3η χιλιετία π.Χ.)
Αναλυτικότερα, το 1979 ο Αρχαιοφύλακας Σκύρου, Αχιλλέας Κατσαρέλιας περισυνέλεξε από το ακρωτήριο Καστράκι στον όρμο Παλαμάρι, ένα μεγάλο αριθμό προϊστορικών οστράκων και απολεπισμάτων κατεργασίας οψιανού ανάμεσα από τους θάμνους και τις πυκνές αποθέσεις της άμμου, όπου σε αρκετά σημεία διακρίνονταν τμήματα τοίχων μεγάλων κτισμάτων. Τότε, η Έφορος Ευβοίας και Σκύρου, Έφη Τουλούπα, επισκέφθηκε αμέσως τον αρχαιολογικό χώρο και οργάνωσε δοκιμαστική ανασκαφή, η οποία διενεργήθηκε το 1981 με χρηματοδότηση από το Υπουργείο Πολιτισμού δια του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων. Οι αρχαιολόγοι Μαρία Θεοχάρη και Λιάνα Παρλαμά ανέλαβαν την ανασκαφή. Τα άφθονα κατάλοιπα επιτόπιας επεξεργασίας του Οψιανού οδήγησαν στο συμπέρασμα πως σε αυτήν την παράκτια θέση υπήρξε Οικισμός που εμπορευόταν το πολύτιμο αυτό υλικό. Στη συνέχεια, ο Δήμος Σκύρου ανέλαβε τις δαπάνες των ανασκαφών και η συμβολή του αυτή υπήρξε καθοριστική στην εξέλιξη των πραγμάτων.
Η Οχύρωση του Οικισμού
Βασικό στοιχείο της σημασίας του Παλαμαριού είναι η σύνθετη και ισχυρή Οχύρωση, που διατηρείται άριστα σε μήκος μεγαλύτερο των 200μ. Οι οχυρώσεις αυτού του χαρακτηριστικού τύπου, οι οποίες με το ημικυκλικό σχήμα των προμαχώνων τους μορφοποιούσαν μια νέα περισσότερο προηγμένη αντίληψη για τις αμυντικές δυνατότητες, εμφανίστηκαν στον συροπαλαιστινικό χώρο στα τέλη της 4η χιλιετίας π.Χ. και διαδόθηκαν ταχέως κατά της διάρκεια της 3ης σε όλη την έκταση της Μεσογείου, έως και στις ακτές του Ατλαντικού.
Η πορεία της διάδοσης αυτών των οχυρώσεων, από την Ανατολική στη Δυτική Μεσόγειο, μέσω του Αιγαίου υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα περίπλοκο οχυρωματικό σύστημα. Ο Αρχαιολογικός Οικισμός του Παλαμαριού είναι μία ιδιαίτερη περίπτωση και συγκεκριμένα, το σημείο της Νότιας Οχύρωσης του, όπου παρατηρούνται στατικά προβλήματα, λόγω της κλίσης του φυσικού υποβάθρου.
Η Μεταλλουργία και η Μεταλλοτεχνία στο Παλαμάρι
Στο Παλαμάρι, ανακαλύφθηκε ένα πολυπληθές σύνολο αντικειμένων μεταλλικής σύστασης ιδιαίτερα σημαντικό, τόσο ως προς τα είδη όσο και ως προς την ποιότητα των ευρημάτων. Τα χαλκά αντικείμενα, κοσμήματα, εργαλεία, σκεύη και τα μολύβδινα μαζί με ορισμένους σφηκωτήρες, σφονδύλια και πηνία, υπερτερούν αριθμητικά. Σημειώνεται, όμως, η παρουσία δύο χρυσών κρίκων ενωτίων και των τμημάτων από δύο αργυρές περόνες. Λοιπά θραύσματα από ιγδία, χοάνες και μήτρες υποδηλώνουν επιτόπιες εργασίες κατασκευής και μετασκευής μεταλλικών αντικειμένων.
Παράλληλα, ο λίθος αποτέλεσε την πρώτη βασική ύλη κατασκευής εργαλείων για ένα μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων. Ο Αρχαιολογικός Οικισμός του Παλαμαριού, έως τώρα, έχει βρεθεί ότι διαθέτει ένα πλούσιο υλικό λειασμένων λίθινων εργαλείων σε ποικίλα σχήματα και μεγέθη που χρησιμοποιούνταν για επεξεργασία αγροτικών προϊόντων, χρωστικών, μετάλλων, υφαντική, αλιεία και άμυνα. Συγχρόνως, βρίσκουμε μυλόλιθους και τριπτήρες. Με τον όρο μυλόλιθοι, αναφερόμαστε στους λίθους επάνω στην επιφάνεια των οποίων γίνεται η επεξεργασία διάφορων υλικών. Το σύνολό τους στο Παλαμάρι περιλαμβάνει όλα τα βασικά σχήματα της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού. Οι τριπτήρες παρατηρούνται σε ποικιλία μεγεθών ανάλογα με τη χρήση τους.
Ως πρώτη ύλη βέβαια για όλα αυτά, επεξεργαζόταν μία ποικιλία πετρωμάτων, τοπικών και εισηγμένων. Για την κατασκευή μυλολίθων, ιγδίων και σφυρών προτιμήθηκαν-λόγω της αντοχής τους- ηφαιστειακά πετρώματα, ιδιαίτερα σκληρά. Η ευρεία χρήση των λίθινων εργαλείων υποδηλώνει κοινωνική οργάνωση και εξειδίκευση της εργασίας, με σκοπό τη δημιουργία πλεονάσματος προς διάθεση.
Αρχαιοζωολογικά Κατάλοιπα του Οικισμού
Η ανασκαφή του Αρχαιολογικού Οικισμού του Παλαμαριού έχει αποδώσει και έναν μεγάλο αριθμό αρχαιοζωολογικού υλικού. Πιο συγκεκριμένα, βρέθηκαν οστά βοοειδών, που αντανακλούν τις βασικές τάσεις στη ζωοτεχνία του Οικισμού. Καθώς η πλειονότητα των οστών και το 84% των οδόντων προέρχονταν από ενήλικα βοοειδή, υποθέτουμε πως λίγα μοσχάρια σφαγιάζονταν για το κρέας τους και τα υπόλοιπα στην ηλικία των 7-8 ετών, αφού είχαν χρησιμοποιηθεί για γεωργικές εργασίες.
Παράλληλα, θα βρούμε ελάχιστα οστά ελαφιού, οστά λαγού και σκύλου. Μάλιστα, έχει βρεθεί η κάτω γνάθος και ο κυνόδοντας μιας μεσογειακής φώκιας, χωρίς όμως να φέρονται ίχνη τεμαχισμού. Καθώς οι φώκιες ζουν σε ρηχά νερά και απόκρημνες ακτές, είναι πιθανόν το ζώο να είχε θηρευθεί. Επίσης, τα οστά χοίρου αποτελούν το 7-8% των οστεολογικών κατάλοιπων. Τέλος, κοχύλια, αχιβάδες και οστά ιχθύων απαντώνται σε μικρές ποσότητες.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
Όλες οι πληροφορίες προέρχονται από τον Αρχαιολογικό Χώρο του Παλαμαριού στη Σκύρο και συλλέχθηκαν ύστερα από επίσκεψη της Αρθρογράφου, Ανδριανής Σταθοπούλου σε αυτόν και ύστερα από μελέτη των αρχαιολογικών πινακίδων.
