Η αναζήτηση της ευτυχίας
Πώς θα μπορούσε κανείς να προσεγγίσει την ευτυχία, βλέποντας τη φρενίτιδα με την οποία ανταγωνιζόμαστε για τα προσωπικά μας κέρδη στη μεταβιομηχανική εποχή; Πόσο διαφορετικός θα έμοιαζε ο κόσμος αν επιτρέπαμε στο γέλιο να μας απαλλάξει, έστω και στιγμιαία, από τον ορθολογισμό που κυριαρχεί στις υπολογιστικές μας ζωές;
Μόλις κατορθώναμε να ελευθερωθούμε από τη δικτατορία του ορθολογισμού, θα νιώθαμε περισσότερο ελεύθεροι να «ακολουθήσουμε τα πράγματα». Στη διαδικασία αναζήτησης της ευτυχίας, ο Κομφούκιος δίνει έμφαση στις ανθρώπινες σχέσεις, ενώ οι Ταοϊστές απολαμβάνουν τη φύση, και ιδιαίτερα το μυστηριώδες Τάο, στοιχείο το οποίο εκδηλώνεται μέσω του φυσικού μας περιβάλλοντος. Για τον Mencius, τον Βούδα και τον Αριστοτέλη, ο ρόλος του νου είναι κρίσιμος στην αναζήτηση της ευτυχίας. Οι Ταοϊστές από την άλλη πλευρά, υποστηρίζουν ότι σκεφτόμαστε πάρα πολύ, γιατί το λογικό μυαλό μας μας οδηγεί μακριά από το διαισθητικό Τάο.
Zhuangzi: Ένας εκκεντρικός σοφός του Ταοϊσμού
«Υπάρχει τάξη στο χάος, και βεβαιότητα στην αμφιβολία. Ο σοφός καθοδηγείται από αυτήν την τάξη και τη βεβαιότητα». Zhuangzi
Ο Zhuangzi, ένας απρόβλεπτος και εκκεντρικός σοφός που φαίνεται αδιάφορος απέναντι στις προσωπικές ανέσεις και τη δημόσια εκτίμηση, γεννήθηκε πριν από 2.300 χρόνια, κατά τη διάρκεια της ταραχώδους περιόδου των πολέμων στην αρχαία Κίνα και έγραψε το πρώτο έργο στην ιστορία αφιερωμένο στην ευτυχία.
Ο Zhuangzi υπήρξε, επίσης, γνωστός για την απλοϊκότητα του τρόπου ζωής του, που φαίνεται να αποτελεί ένα από τα στοιχεία της εκκεντρικότητάς του. Πιο αναλυτικά, μέσα από τις περιγραφές φαίνεται ότι τα ρούχα του ήταν παλιά και επιδιορθωμένα, ενώ τα παπούτσια του ήταν δεμένα στα πόδια του με κορδόνι, για να μην του φεύγουν. Ωστόσο, ο ίδιος δεν θεωρούσε τον εαυτό του άθλιο, μόνο φτωχό.
Όταν ο Zhuangzi βρισκόταν κοντά στο θάνατο, οι μαθητές του άρχισαν να μιλούν για μια περίτεχνη ταφή προς αυτόν. Εκείνος σταμάτησε αμέσως τη συζήτηση δηλώνοντας ότι δεν χρειαζόταν τα σύνεργα μιας μεγάλης κηδείας, ότι η φύση θα ήταν το εσωτερικό και εξωτερικό του φέρετρο, ο ήλιος, το φεγγάρι τα αστέρια και οι πλανήτες το κόσμημά του. Όλη η δημιουργία θα έκανε προσφορές και θα τον συνόδευε απλόχερα, ενώ ο ίδιος δε χρειαζόταν κάτι παραπάνω. Δοκιμάζοντας κάποια έκπληξη, οι μαθητές του εξέφρασαν το φόβο τους ότι τα κοράκια θα τον έτρωγαν. Σε αυτό ο Zhuangzi απάντησε: «Πάνω από το έδαφος είναι τα κοράκια που με τρώνε. Κάτω από το έδαφος είναι τα σκουλήκια και τα μυρμήγκια. Τι προκατάληψη είναι αυτή, που θέλετε να πάρετε από το ένα για να το δώσετε στο άλλο;»
Ανακαλύπτοντας την ευτυχία μέσα από το Τάο
Ο Zhuangzi υπήρξε, ιδιαιτέρως, χιουμοριστικός και ένας από τους οπαδούς του Λάο Τσε. Σύμφωνα με τις θεωρίες του, η απόλυτη ευτυχία δεν είναι παρά Wu wei, δηλαδή, η ικανότητα να μην κάνεις τίποτα ενάντια στο «Δρόμο» (Tao ή Dao). Ο ίδιος πίστευε και δίδασκε ότι το Τάο δεν έχει αρχή και τέλος, ούτε περιορισμούς και οριοθετήσεις. Η ζωή είναι ο συνεχής μετασχηματισμός του Τάο, όπου δεν υπάρχει καλύτερο ή χειρότερο, ούτε μεγάλο ή μικρό. Τα πράγματα πρέπει να επιτρέπεται να ακολουθούν τη δική τους πορεία και οι άνθρωποι δεν πρέπει να συγκρίνουν τη μία κατάσταση με την άλλη. Ένας πραγματικά ενάρετος κι ευτυχισμένος άνθρωπος είναι απαλλαγμένος από τη δουλεία των περιστάσεων, τις προσωπικές προσκολλήσεις, την παράδοση και την ανάγκη μεταρρύθμισης του κόσμου του.
Η εκκεντρικότητα του Zhuangzi προέρχεται άμεσα από την κατανόησή του σχετικά με τη διαδικασία της ανθρώπινης εμπειρίας. Η διορατικότητα έρχεται με τη συνειδητοποίηση ότι όλα στη ζωή είναι δυναμικά και συνεχή και αποτελούν μέρος αυτού που αποκαλείται Τάο ή Δρόμος. Η σχετικότητα κάθε εμπειρίας βρίσκεται σε συνεχή ένταση με την ενότητα όλων των πραγμάτων. Όταν ο Zhuangzi ρωτήθηκε πού βρίσκεται το Τάο, εκείνος απάντησε ότι ήταν παντού.
Ακόμα, ο Zhuangzi κάνει μια σαφή διάκριση μεταξύ δύο ειδών ευτυχίας. Οι περισσότεροι άνθρωποι εκτιμούν τον πλούτο, τη φήμη και τη φυσική άνεση, μέσα από υπέροχες γεύσεις, όμορφα χρώματα, ελκυστικά ρούχα και μουσική. Μόλις βυθίσουν τα δάχτυλα των ποδιών τους σε αυτές τις φευγαλέες χαρές, προσπαθούν να αποκτήσουν περισσότερα και νιώθουν δυσάρεστα όταν δεν μπορούν να το κάνουν.
Ωστόσο, το Τάο, η μυστηριώδης δύναμη που γεμίζει τον κόσμο και αντανακλάται στη λειτουργία της φύσης, είναι η πηγή μιας πολύ βαθύτερης μορφής ευτυχίας. Εμείς οι άνθρωποι, που ζούμε στη μέση της φύσης και είμαστε μέρος του ίδιου του Τάο, χρειάζεται μόνο να εκμεταλλευτούμε αυτήν τη δύναμη. Αυτή η γνώση παρέχεται μέσω της πρακτικής του Wu wei, στην οποία ο Zhuangzi αναφέρεται συχνά ως η ικανότητα του να «πηγαίνεις μαζί με τα πράγματα», ή όπως λέμε σήμερα, «πηγαίνοντας με τη ροή».
Wu Wei: Ακολουθώντας τη ροή του ποταμού
«Θα βρίσκεις πάντα μια απάντηση στον ήχο του νερού». Zhuangzi
Το Wu wei (Κινέζικα: 無為, wúwéi) είναι μια έννοια που κυριολεκτικά σημαίνει «αδράνεια» ή «αβίαστη δράση». Το Wu wei υιοθετήθηκε, κυρίως, από τον Κομφουκιανισμό, για να γίνει μια σημαντική ιδέα στην κινεζική πολιτική και τον ταοϊσμό. Συνηθέστερα χρησιμοποιήθηκε για να αναφερθεί σε μια ιδανική μορφή κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένης της συμπεριφοράς του αυτοκράτορα, περιγράφοντας μια κατάσταση ασυμβίβαστης προσωπικής αρμονίας και αυθορμητισμού. Επίσης, πιο σωστά, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια κατάσταση του πνεύματος ή του νου, ενώ στον Κομφουκιανισμό ταυτίζεται με τη συμβατική ηθική.
Το Wu wei, όπως εμφανίζεται στο Tao Te Ching και στο Zhuangzi, σημαίνει δύο διαφορετικά πράγματα. Πρόκειται, αφενός, για μια «στάση γνήσιας μη δράσης, που οφείλεται στην έλλειψη επιθυμίας για συμμετοχή σε ανθρώπινες υποθέσεις» και, αφετέρου, μια «τεχνική μέσω της οποίας αυτός που την ασκεί μπορεί να αποκτήσει ενισχυμένο έλεγχο των ανθρώπινων υποθέσεων». Η πρώτη μορφή είναι αρκετά σύμφωνη με τον στοχαστικό Ταοϊσμό του Zhuangzi, όπου το Wu wei εμφανίζεται ως πηγή γαλήνης και σοφίας, ενώ μεταγενέστερα εμφανίζεται η δεύτερη μορφή, κυρίως, μέσα από ταοϊστικά κείμενα, που υποδηλώνει ότι οι απλοί άνθρωποι θα μπορούσαν να αποκτήσουν, ακόμα, και την πολιτική εξουσία μέσω του Wu wei.
Ο Zhuangzi, συγκεκριμένα, μιλώντας για το Wu wei και τη «ροή», συγκρίνει το σοφό άτομο με έναν έμπειρο κολυμβητή, ο οποίος μπορεί να επιβιώσει ένα ισχυρό χείμαρρο κολυμπώντας ελεύθερα μαζί του. Στο βιβλίο The Tao of Pooh, ο Benjamin Hoff συγκρίνει τον ταοϊκό σοφό με τον Winnie το αρκουδάκι (Winnie the Pooh), ο οποίος δεν ξέρει πώς να υπολογίσει τα κέρδη και τις απώλειες, αλλά ζει τη στιγμή και βρίσκει ικανοποίηση σε απλά πράγματα, ενώ οι δυσκολίες, που προκύπτουν απλώς επιλύονται. Βεβαίως, πολλοί από τους σοφούς, τους οποίους περιγράφει ο Zhuangzi, δεν γεννιούνται με αυτό το είδος της αρετής, αλλά το επιτυγχάνουν μέσω πολλών εστιασμένων προσπαθειών και την άσκηση των μοναδικών δεξιοτήτων τους.
Μέθοδοι και πρακτικές
Σε πολλές περιπτώσεις, η ευτυχία προέρχεται μέσω της τελειοποίησης μιας ικανότητας ή μέσω της συγκέντρωσης σε μια εργασία ή ένα στόχο, η επίτευξη του οποίου προσφέρει στο άτομο υπερηφάνεια και ευχαρίστηση. Η γνώση σε συνδυασμό με την πρακτική εξάσκηση βοηθούν τη διαδικασία εναρμόνισης με το Τάο. Ακολουθώντας την πρακτική του Wu wei και πλησιάζοντας στο Τάο, ο άνθρωπος αποκτά την αρετή, που αποτελεί ένα είδος απερίγραπτης δύναμης, προσεγγίζοντας, κατά τον τρόπο αυτόν, την ευτυχία.
Ένας εξίσου δημοφιλής τρόπος απόκτησης ηρεμίας για τους Ταοϊστές, και ιδιαίτερα στους θρησκευτικούς Ταοϊστές, είναι μέσω ειδικών τεχνικών αναπνοής. Οι τεχνικές του Τσι Γκονγκ και του Τάι Τσι αποτελούν κάποιες από τις βασικές μεθόδους, που επικεντρώνονται στην καλλιέργεια του qi, δηλαδή, μιας ζωτικής ενέργειας που γεμίζει το σώμα. Αυτές οι τεχνικές αναπνοής συνδέονται εξίσου, αν και όχι αποκλειστικά, με την ινδική γιόγκα, η οποία τις χρησιμοποιεί σε συνδυασμό με διάφορες στάσεις και ασκήσεις για την επίτευξη της ευδαιμονίας.
Για τον Zhuangzi, ωστόσο, το κλειδί για την ευτυχία παραμένει η εναρμόνιση και η αποδοχή. Όπως, χαρακτηριστικά, αναφέρει ο εκκεντρικός σοφός «Ποτέ δε θα βρεις την ευτυχία, μέχρι να σταματήσεις να ψάχνεις γι’ αυτήν.».
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο αυτό:
Zhuangzi: A Pioneer of Happiness, Δημοσιεύτηκε από: https://www.pursuit-of-happiness.org/history-of-happiness/zhuangzi/?fbclid=IwAR3mnqR_cxCqf0qPsdrB9bGJMupHoI-03g8DeayK7LqplhSLmTKBFCx7-t0, (Τελευταία Προβολή: 25/04/2021)
Zhuangzi, Δημοσιεύτηκε από: https://www.britannica.com/biography/Zhuangzi, (Τελευταία Προβολή: 25/04/2021)
Zhuangzi: 28 Insightful Quotes by the Daoist Sage, Δημοσιεύτηκε από: https://www.nirvanicinsights.com/zhuangzi-quotes/, (Τελευταία Προβολή: 25/04/2021)
Wu Wei, Δημοσιεύτηκε από: https://en.wikipedia.org/wiki/Wu_wei, (Τελευταία Προβολή: 25/04/2021)
