Το 2000, ο νεοεκλεγείς Βλάντιμιρ Πούτιν κατευθυνόμενος προς το Κρεμλίνο, απάντησε βιαστικά σε ένα δημοσιογράφο:
Πραγματικά ελπίζω μια μέρα να επιστρέψω σε μια φυσιολογική ζωή και να έχω ένα ιδιωτικό μέλλον. Δεν μπορώ να πω ότι η ζωή ενός μονάρχη με εμπνέει. Η δημοκρατία φαίνεται να είναι πολύ πιο εφικτή.
Σήμερα έχουμε 2020 και ο πρώην πράκτορας της KGB και νυν ηγέτης μια υπερδύναμης, κλείνει 20 χρόνια εξουσίας στο τιμόνι της Ρωσικής Ομοσπονδίας. 16 χρόνια ως πρόεδρος (2000-2008, 2012-2020) και άλλα 4 ως πρωθυπουργός ( 2008-2012). Μέσα από σειρά συνεχόμενων επιτυχημένων και συνάμα πολωτικών και αιματοβαμμένων πολεμικών επιχειρήσεων εντός και εκτός Ρωσίας και μετά την υπέρβαση μιας γιγάντιας γεωπολιτικής κρίσης της δεκαετίας του 90, ο Πούτιν κατάφερε να επιβιώσει στην ηγεσία μιας γεωγραφικά αχανούς χώρας. Με την πρόσφατη συνταγματική αναθεώρηση δε ο ίδιος φαίνεται να είναι μίλια μακριά από το ιδιωτικό μέλλον που ονειρεύονταν.
Συνταγματικές αλλαγές
Οι εξαγγελίες στις οποίες προέβη ο Ρώσος πρόεδρος στις 15 Ιανουαρίου ενώπιον του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας (άνω βουλή) για συνταγματική αναθεώρηση φανερώνουν τις μεγάλες αλλαγές στο πολιτικό σύστημα και στην διακυβέρνηση της χώρας. Πρώτη και τεράστια αλλαγή, η παραίτηση του πρωθυπουργού Μεντβέντεφ. Ο ρόλος της Κρατικής Δούμας (κάτω βουλή) ενισχύεται. Η ίδια με βάσει τις προτάσεις του Ρώσου προέδρου δεν θα εγκρίνει μόνο την υποψηφιότητα του πρωθυπουργού αλλά και όλων των μελών της κυβέρνησης. Επιπλέον, ο πρόεδρος της χώρας δεν θα μπορεί να εκλέγεται περισσότερο από δύο κατά σειράν φορές.
Ταυτόχρονα, όμως επισήμανε ότι το σύστημα πρέπει να παραμείνει ισχυρά προεδρικό. Ο πρόεδρος διατηρεί το δικαίωμα να ορίζει τις υποχρεώσεις της κυβέρνησης. Επιπλέον, σύμφωνα με το νέο Σύνταγμα, συνεχίζει να ηγείται του στρατού και των υπόλοιπων υπηρεσιών ασφαλείας.
Σε μια προσπάθεια περαιτέρω ενδυνάμωσης του Συντάγματος, ο Βλάντιμιρ Πούτιν ύψωσε τείχος στις απαιτήσεις του διεθνούς δικαίου, των συνθηκών και στις αποφάσεις των διεθνών οργανισμών. Διαμήνυσε ότι θα εφαρμόζονται μόνο στο βαθμό που δεν περιορίζουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες του λαού μας και των πολιτών και δεν θα έρχονται σε σύγκρουση με το Σύνταγμα.
To κύμα της κοινωνικής δυσαρέσκειας
Παρά την πολιτική σταθερότητα του Πούτιν, τον τελευταίο καιρό παρατηρείται μια πτώση της δημοτικότητας του. Οι μεγαλύτερες αντιδράσεις αποτυπώνονται στον πυλώνα της οικονομίας και πιο συγκεκριμένα στις αλλαγές του ασφαλιστικού. Επιπλέον, μεγάλη μερίδα πολιτών φαίνεται να ανησυχεί για την δημοκρατικότητα της κυβέρνησης και των θεσμών αλλά και να αμφισβητεί το status quo με κυρίαρχο αίτημα την ανάγκη για αλλαγή.
Σε μια προσπάθεια κατευνασμού των εσωτερικών αντιδράσεων, ο Πούτιν ξεκίνησε το προεδρικό διάγγελμα, με κοινωνικό πρόσημο. Ο ίδιος αναγνώρισε την ανάγκη του Ρωσικού λαού για αλλαγή. Έδωσε βάση στην αύξηση του επιπέδου της εκπαίδευσης. Συνέδεσε την εύρεση υψηλού επιπέδου εργασίας με την κατοχύρωση της ευημερίας για την πλειονότητα των Ρώσων πολιτών. Σημεία-κλειδιά της ομιλίας του ήταν η στήριξη της μητρότητας, η αύξηση του κατώτατου μισθού και η χρήση νέας ψηφιακής τεχνολογίας.
Παρά τις αναγγελίες κοινωνικών μέτρων οι αντιδράσεις συνεχίστηκαν. Στο μακρινό Εκατερίνεμπουργκ βρέθηκε ο δημοσιογράφος του BBC Στίβ Ρόσενμπερκ για να αφουγκραστεί τις αντιδράσεις των πολιτών στις προτεινόμενες συνταγματικές αλλαγές. Εκεί είχε προγραμματιστεί μια διαμαρτυρία. ”Δεν είναι το σύνταγμα που πρέπει να αλλάξουμε, είναι ο πρόεδρος. Πούτιν είναι ώρα να φύγεις” γράφει ένα πανό, ” ”Όχι στο συνταγματικό πραξικόπημα ” αναφέρει το άλλο.
Ωστόσο, ο δημοσιογράφος δεν μπορεί να μην παρατηρήσει πως η συγκέντρωση είναι αρκετά μικρή για μια πόλη 1.4 εκατομμυρίων κατοίκων. Πριν από την επίσκεψη του στην διαμαρτυρία επισκέφθηκε αρκετούς Ρώσους πολίτες που εξέφρασαν την πλήρη εμπιστοσύνη τους στον Ρώσο πρόεδρο. Και αυτό φαίνεται να είναι το κυρίαρχο ρεύμα παρά την πτώση της δημοτικότητας του.
Όσον αναφορά την δυνατότητα που έχουν οι πολίτες στην άσκηση πίεσης στις αποφάσεις της κυβέρνησης είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Η απόσταση που χωρίζει το Εκατερίνεμπουργκ με την Μόσχα φαίνεται να είναι χαρακτηριστική μεταφορά για το χάσμα της δημοκρατικότητας στην Ρωσία. Αυτό ακριβώς αντικατοπτρίζει και η μεθοδευμένη τροπολογία για την εκμηδένιση του ορίου της προεδρικής θητείας που ψηφίστηκε από την Δούμα μόλις 6 μέρες πριν.
Πούτιν η Ρωσία για πάντα;
Ας μιλήσουμε απλά. Με το νέο σύνταγμα συμπεριλαμβανομένης της τροπολογίας που ψηφίστηκε και από τα δύο κοινοβουλευτικά σώματα της χώρας ισχύουν τα εξής: ο Βλαντιμίρ Πούτιν μέχρι το 2036, όταν θα είναι 83 ετών, θα μπορεί να είναι πρόεδρος της Ρωσίας. Στο πλαίσιο αυτού του δυνητικού σεναρίου φάνηκε να προσανατολίζεται η κριτική σχεδόν όλων των πολιτικών και δημοσιογραφικών αναλυτών.
Με μια πρώτη ματιά δεν είναι και τόσο περίεργο. Η τροπολογία που ήρθε τελευταία στιγμή στην Δούμα είναι ένδειξη μιας προσπάθειας αποφυγής περαιτέρω αντιδράσεων. Επιπλέον, το τελικό στάδιο νομιμοποίησης των συνταγματικών αλλαγών αποτελεί η θετική έκβαση του δημοψηφίσματος. Κάτι που παίρνοντας υπόψιν το στενό αλληλεξαρτώμενο πολιτικό σύστημα της Ρωσίας και την ευρεία αποδοχή του Πούτιν, φαίνεται κάτι παραπάνω από εφικτό.
Ωστόσο, το σφάλμα αυτών των αναλύσεων έγκειται στην αδυναμία να κατανοήσουν την ιδιαιτερότητα του ρωσικού κοινωνικό-πολιτικού συστήματος. Το δίπολο με τις φιλελεύθερες δημοκρατικές Δυτικές πρακτικές από την μια και του απολυταρχικού ηγέτη με στόχο ζωής το γάντζωμα στην εξουσία από την άλλη, εδώ δεν χρησιμεύει. Αντίθετα, κανείς θα πρέπει να μελετήσει την μετά-σοβιετική πραγματικότητα της δεκαετίας του 90′. Από εκεί κατανοούμε πως η ανάδυση του Βλάντιμιρ Πούτιν δεν είναι προσωπική υπόθεση, αλλά περιλαμβάνει συγκεκριμένα συστήματα εξουσίας. Συστήματα εξουσίας στα οποία ο Πούτιν αναδείχθηκε ως εκπρόσωπος αυτού του συνόλου. Συστήματα τα οποία ήθελαν την αναχαίτιση μιας καταστροφικής πολιτικής και οικονομικής πορείας της χώρας.
Ο Πούτιν εισήγαγε έναν νέο τρόπο διακυβέρνησης. Έβαλε ως προτεραιότητα τον έλεγχο και την συνεργασία των λεγόμενων ολιγαρχών. Πραγματοποίησε επιτυχημένη πολεμική εκστρατεία κατά της απόπειρας απόσχισης της Τσετσενίας. Και με την οξυδερκή εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, πέτυχε την ανασύσταση της Ρωσίας.
Το κύριο στοιχείο με το οποίο φαίνεται να πορεύεται ο Ρώσος πρόεδρος είναι η στρατηγική της κυρίαρχης εσωστρέφειας . Η καθολική εναντίωση στην λεγόμενη Δυτική επιρροή. Η αντίσταση στην διεύρυνση του ΝΑΤΟ ήδη από το 1999 και στις περίφημες έγχρωμες επαναστάσεις, αποτελεί εργαλείο-κλειδί για την διατήρηση της Ρωσικής ισχύος.
Μέσα από αυτές τις απολυταρχικές πρακτικές και τις πρόσφατες συνταγματικές αλλαγές ο Βλάντιμιρ Πούτιν φαίνεται να έχει το βλέμμα στραμμένο στην επιβίωση του Ρωσικού κράτους ως σύνολο παρά στην κατάληψη του ρωσικού ”θρόνου” από τον ίδιο.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
Putin Endorses Brazen Remedy to extend his rule, Possibly for Life, The New York Times, τελευταία πρόσβαση 15/03/2020
Why Vladimir Putin cannot retire, The Economist, τελευταία πρόσβαση: 15/03/2020
20 Χρόνια Πούτιν. Ο Πράκτορας της KGB που έγινε…Τσάρος τηε Ρωσίας, Τα Νεα, τελευταία πρόσβαση: 15/03/2020
What does the the prospect of perpetual Putin mean for Russia’s future?, the guardian, τελευταία πρόσβαση: 15/03/2020
