
Οι κοινωνικές προεκτάσεις της χειροτεχνίας
Οι σύγχρονοι καλλιτέχνες στρέφονται όλο και περισσότερο στις χειροποίητες πρακτικές. Σε πρακτικές που αξιοποιούν δημιουργικά την ύλη. Τα αίτια, μάλλον, εντοπίζονται στην υπέρμετρη άνοδο της ψηφιακής κουλτούρας (digital culture) και την επικράτηση του άϋλου, του μη απτού. Η τάση προς το χειροποίητο οφείλεται και στην αναγνώρισή του ως μία δραστηριότητα που ταυτίζεται πολλές φορές με το γυναικείο φύλο, την εργατική τάξη, αλλά και άτομα του περιθωρίου που δεν αναγνωρίζονται από την ακαδημαϊκή, «υψηλή» τέχνη. Η αντίδραση, λοιπόν στην περιθωριοποίηση και την κυριαρχία του «υψηλού» αιτιολογεί και τη ροπή προς τη χειροτεχνία ως σύγχρονη καλλιτεχνική πρακτική.

Οι Ai Weiwei, Ιωάννης Κουνέλης και το χειροποίητο στην τέχνη τους
Μεταξύ πολλών άλλων ο Ai Weiwei και ο Ιωάννης Κουνέλης αξιοποιούν την δύναμη αυτή του χειροποίητου στην τέχνη τους.
Ο Κουνέλης και το χειροποίητο
Οι ραπτομηχανές του Κουνέλη είναι εγκαταστάσεις που συσχετίζουν τον άνθρωπο με την οικιακή και βιομηχανική παραγωγή. Οι ραπτομηχανές είναι τοποθετημένες στον χώρο με τέτοιο τρόπο που θα έλεγε κανείς πως μοιάζουν με ανθρωπόμορφες υπάρξεις που ξεπερνούν την αρχική υλική τους υπόσταση και μετουσιώνονται σε κάτι πνευματικό.


Τα γιγάντια ξύλινα τοτέμ τυλιγμένα με μαλλί, έργο που φιλοξενείται στο Πομπιντού, ανυψώνουν την αξία του χειροποίητου. Το μέγεθος δε, του γλυπτού του δίνει μνημειώδη χαρακτήρα. Επιπλέον, κοιτώντας το έργο από πολύ κοντινή απόσταση νοιώθει κανείς τη δύναμη και την ένταση του οργανικού υλικού που μοιάζει ακατέργαστο, πρωτόγονο. Ενεργοποιούνται δε συνειρμοί μεταξύ της φύσης και ανθρώπου. Ο καλλιτέχνης έχει επιρροές από τη Μυθολογία, την Αρχαία Ελλάδα και διερευνά τους βασικούς φυσικούς πόρους διαβίωσης του Μεσαίωνα. Υπάρχει σε ένα ευρύτερο επίπεδο ενδιαφέρον για την ιστορία του Πολιτισμού. Όπως και στα φυσικά/οργανικά, αρχέγονα υλικά και στη συμβολική έννοια των αντικειμένων.
Η έκθεση του Ai Weiwei με τίτλο «In Search of Humanity»
Στο ALBERTINA MODERN, το 2022 στη Βιέννη φιλοξενήθηκε μια αναδρομική έκθεση του Ai Weiwei με τίτλο «In Search of Humanity». Στην έκθεση αυτή τα έργα του κριτικάρουν με καυστικό τρόπο τα αυταρχικά καθεστώτα αλλά και τη σύγχρονη δυτική πραγματικότητα.
Το έργο του Ai Weiwei, πολλές φορές εστιάζει στον υλικό πολιτισμό όπου μέσω της χειροτεχνίας προσδιορίζει η ταυτότητα της εκάστοτε κοινότητας. Ο καλλιτέχνης αξιοποιεί πρακτικές που επαναφέρουν την αξία του χειροποίητου, επεξεργάζεται φυσικά υλικά και αφηγείται ιστορίες, που μέσα από αυτές απορρίπτει τη βιομηχανική μαζική παραγωγή, τη μαζική κουλτούρα και τα δεινά που έχουν επιφέρει στις ανθρώπινες κοινωνίες.

Με στόχο να στηλιτεύσει την υποταγή του σύγχρονου ανθρώπου στο καπιταλιστικό μοντέλο και την παθητική ή και υποκριτική του στάση απέναντι στα κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν τις κοινωνίες, επεμβαίνει και μεταβάλλει το μήνυμα που απεικονίζεται σε αρχαίους αμφορείς. Αντικαθιστά τις αρχαίες παραστάσεις με σημερινές αφηγήσεις και προβάλλει αντιπολεμικά μηνύματα. Παράλληλα, με τη χρήση μεταξοτυπίας «brand-άρει» τα παραδοσιακά αγγεία της παγκόσμιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς με λογότυπα ισχυρών πολυεθνικών εταιρειών, ισχυρά σύμβολα της μαζικής κατανάλωσης.

Μια έκφραση του Ai Weiwei με ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε σχέση με το χειροποίητο στην τέχνη
«ΟΙ ΙΔΕΕΣ ΘΕΛΟΥΝ ΧΕΡΙΑ»
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Ai Weiwei για έναν καλλιτέχνη είναι σημαντικό να «πιάνουν τα χέρια του». Άλλωστε, για τον ίδιο η χειροτεχνία αποτελεί καθημερινή πρακτική στη ζωή του. Για παράδειγμα στο τραπέζι του σπιτιού του μπορεί να δει κανείς μια καλοσχηματισμένη μικρογραφία ενός χόβερκραφτ από αλουμινόχαρτο. Ή έναν «κήπο» μινιατούρα φτιαγμένο από βότσαλα. Παραπέρα μπορεί να δει κανείς, υλικά μαζεμένα από τη φύση, όπως γαϊδουράγκαθα, κλαδιά, κούτσουρα κλπ. Ένας μικρόκοσμος που σφύζει από ζωή, Άλλωστε, όπως έχει πει και ο ίδιος “Ζωή μου είναι η τέχνη μου”.
Αναφορές
https://www.tate.org.uk/art/artists/ai-weiwei-8208
https://www.emst.gr/exhibitions/handmade-oi-koinonikes-diastaseis-tis-cheirotechnias