
Η αθλητική ψυχολογία είναι ένας σχετικά πρόσφατος κλάδος της ψυχολογίας. Διαχειρίζεται σημαντικά θέματα που έχουν άμεση σχέση με τον αθλητή (π.χ. απόδοση, συνοχή ομάδας, ικανοποίηση). Ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας, στον οποίο δίνει έμφαση η αθλητική ψυχολογία, είναι ο ρόλος του προπονητήτη της ομάδας.
Ο σημαντικός ρόλος του προπονητή
Ο ρόλος του προπονητή θεωρείται καθοριστικής σημασίας, δεδομένου ότι επηρεάζει τόσο την ομάδα στο σύνολό της, όσο και ατομικά τον καθε παίκτη. Ειδικά, όταν οι αθλητές ασχολούνται σε επαγγελματικό επίπεδο και οι ώρες που περνούν στον αθλητικό χώρο είναι πάρα πολλές, η αλληλεπίδρασή τους με τον προπονητή τους είναι στενή και η σχέση τους μαζί του ιδιαίτερα σημαντική. Ειδικότερα, η σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ του καθε αθλητή με τον προπονητή του έχει μεγάλη επίδραση στην πορεία του αθλητή και στη σύσταση της ομάδας.
Η στάση του προπονητή
Όσον αφορά στη στάση του προπονητή, αυτή μπορεί να είναι δημοκρατική ή αυταρχική/αρνητική.
-
Η δημοκρατική στάση
Όταν ο προπονητής διατηρεί δημοκρατική στάση απέναντι στους αθλητές του, τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα θετικά. Ένας προπονητής με δημοκρατική στάση είναι ενθαρρυντικός και υποστηρικτικός προς τους αθλητές. Σέβεται την προσωπικότητα, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τη συναισθηματική κατάσταση (π.χ. το άγχος) του καθε αθλητή. Η στάση αυτή βοηθάει τον αθλητή, καθώς νιώθει στήριξη από τον προπονητή του. Η εμπιστοσύνη ενισχύεται, κάτι που συμβάλλει στη δέσμευση του αθλητή. Όταν ο προπονητής είναι υποστηρικτικός, τότε μαζί με τον αθλητή έχουν κοινό στόχο. Ο αθλητής δε νιώθει ότι κρίνεται αυστηρά ή ότι θα υπάρξουν αρνητικές συνέπειες. Δημιουργεί έναν ασφαλή δεσμό με τον προπονητή του. Σε ομαδικό επίπεδο, η δημοκρατική στάση ενθαρρύνει την ομαδικότητα μεταξύ των αθλητών και τον βαθμό αλληλοϋποστήριξης.
-
Η αυταρχική στάση
Στον αντίποδα, βρίσκεται ο προπονητής με αυταρχική στάση. Ένας αυταρχικός προπονητής έχει συνήθως υψηλές απαιτήσεις από τους αθλητές του. Ο σεβασμός των αθλητών δε στηρίζεται στη σχέση τους με τον προπονητή, αλλά στη θέση και το κύρος του. Ο αυταρχικός προπονητής εφαρμόζει ως μέσο προπόνησης τη φωνή και την ένταση. Σε ακραίο βαθμό μπορεί να γίνει και προσβλητικός. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο αθλητής βιώνει έντονο άγχος και δυσαρέσκεια. Η στάση του προπονητή του τον επηρεάζει αρνητικά, καθώς αγχώνεται για πιθανές κυρώσεις. Το υψηλό άγχος του αθλητή θα επηρεάσει αρνητικά την απόδοσή του. Δημιουργείται, επομένως, ένας φαύλος κύκλος. Η αυταρχική στάση δημιουργεί άγχος στον αθλητή, το άγχος μειώνει την απόδοσή του και η χαμηλή απόδοση ενισχύει την αυταρχική στάση του προπονητή. Ένας προπονητής με αυταρχική στάση ασκεί πολλές φορές και κατηγορίες προς τον αθλητή. Σε ομαδικό επίπεδο, όταν ο προπονητής είναι αυταρχικός, η σχέση μεταξύ των αθλητών είναι πιο απόμακρη και η αλληλεπίδρασή τους περιορισμένη.
Σίγουρα, ένας προπονητής είναι δύσκολο να διατηρήσει την ίδια σχέση με όλους τους αθλητές του, καθώς ο χαρακτήρας του κάθε αθλητή είναι διαφορετικός. Δεν πρέπει, όμως, να γίνεται ταύτιση της σχέσης με τη στάση. Η στάση -είτε είναι δημοκρατική είτε αυταρχική- είναι κοινή προς όλους τους αθλητές, γιατί βασίζεται στις αξίες του προπονητή για τον αθλητή και τον αθλητισμό.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι η στάση του προπονητή επηρεάζει την πορεία του αθλητή και της ομάδας. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν και αντίστροφα αποτελέσματα. Μπορεί ένας προπονητής με αυταρχική στάση να εμπνέει τον αθλητή και να τον οδηγεί σε υψηλότερο επαγγελματισμό και καλύτερα αποτελέσματα. Σε αυτή την περίπτωση όμως, η αυταρχική στάση δε φτάνει στα όρια της προσβλητικής στάσης.
Η σημασίας της “εμπιστοσύνης”
Το σημείο κλειδί βρίσκεται στην εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη που νιώθει ο αθλητής για τον προπονητή του οδηγεί σε θετικά αποτελέσματα. Ανάμεσα στα θετικά αποτελέσματα βρίσκεται η ικανοποίηση, η δέσμευση στο στόχο, η ομαδικότητα και η ενίσχυση της απόδοσης. Αντίθετα αποτελέσματα προκύπτουν, όταν ο προπονητής δεν αποτελεί πρόσωπο εμπιστοσύνης. Σε αυτή τη περίπτωση, ο αθλητής δε δεσμεύεται στους στόχους της ομάδας ή δεσμεύεται καταναγκαστικά, σημειώνοντας απουσίες από τις προπονήσεις. Όπως αναδεικνύεται, η στάση του προπονητή και η σχέση αυτού με τον αθλητή και την ομάδα έχει καταλυτική σημασία, γι’ αυτό αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θέματα με τα οποία ασχολείται η αθλητική ψυχολογία.