Οι διάφοροι τύποι διατροφικών διαταραχών αποτελούν σοβαρές ψυχολογικές καταστάσεις που επηρεάζουν τη σχέση του ατόμου με την τροφή και την εικόνα του σώματος. Αυτές οι διαταραχές συχνά εκδηλώνονται μέσα από ακραίες συμπεριφορές που σχετίζονται με το φαγητό, την άσκηση ή τον έλεγχο του βάρους. Η ψυχολογική διάσταση αυτών των προβλημάτων είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς οι διατροφικές διαταραχές συνδέονται με βαθύτερα συναισθηματικά και ψυχικά ζητήματα. Ποιες όμως είναι αυτές και από ποια χαρακτηριστικά συνίστανται;
Τύποι διατροφικών διαταραχών
Ψυχογενής Ανορεξία (Anorexia Nervosa)
Η ψυχογενής ανορεξία είναι μια διατροφική διαταραχή κατά την οποία το άτομο επιδιώκει να διατηρήσει ένα εξαιρετικά χαμηλό σωματικό βάρος. Συνήθως, εκδηλώνεται μέσω της αυστηρής μείωσης της πρόσληψης τροφής ή της υπερβολικής άσκησης. Αυτή η διαταραχή έχει χαρακτηριστεί από το έντονο άγχος του ατόμου να μην πάρει βάρος, παρόλο που μπορεί να είναι σημαντικά λιποβαρές. Η ανορεξία μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές σωματικές επιπλοκές, όπως καρδιακές βλάβες, οστεοπόρωση και ακόμα και θάνατο. Έχει μελετηθεί ότι η ανορεξία συχνά συνδέεται με θέματα αυτοεκτίμησης και ελέγχου.
Ψυχογενής Βουλιμία (Bulimia Nervosa)
Η ψυχογενής βουλιμία χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας, ακολουθούμενα από συμπεριφορές εκκαθάρισης, όπως η πρόκληση εμετού ή η υπερβολική χρήση καθαρτικών. Το άτομο νιώθει ότι χάνει τον έλεγχο κατά τη διάρκεια των επεισοδίων υπερφαγίας. Αυτά συχνά συνοδεύονται από έντονα συναισθήματα ντροπής και ενοχής. Έχει παρατηρηθεί ότι η βουλιμία συνδέεται με χαμηλή αυτοεκτίμηση, συναισθηματική αστάθεια και επιθυμία για αποδοχή από τους άλλους. Επειδή οι συνέπειες της βουλιμίας μπορεί να είναι επικίνδυνες για την υγεία, είναι απαραίτητη η έγκαιρη παρέμβαση.
Διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας (Binge Eating Disorder)
Η διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων φαγητού μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς τη χρήση μεθόδων εκκαθάρισης. Το άτομο συχνά τρώει γρήγορα και μέχρι να αισθανθεί δυσάρεστα γεμάτο, ακόμα και όταν δεν πεινά. Έχει παρατηρηθεί ότι αυτή η διαταραχή συνδέεται με έντονα συναισθηματικά προβλήματα, όπως άγχος, κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Η υπερφαγία συχνά χρησιμοποιείται ως μηχανισμός για την αντιμετώπιση αρνητικών συναισθημάτων ή καταστάσεων άγχους.
Αποφευκτική Διαταραχή Πρόσληψης Τροφής (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder – ARFID)
Η Αποφευκτική Διαταραχή Πρόσληψης Τροφής (ARFID) χαρακτηρίζεται από την αποφυγή ή τον περιορισμό της πρόσληψης τροφής, χωρίς να υπάρχει εμμονή με το σωματικό βάρος ή την εικόνα του σώματος. Το άτομο μπορεί να αποφεύγει συγκεκριμένες τροφές λόγω της υφής, της γεύσης ή του χρώματός τους. Ακόμα και να φοβάται ότι θα πνιγεί ή θα αρρωστήσει αν φάει. Αυτή η διαταραχή παρατηρείται συχνά σε παιδιά, αλλά μπορεί να επηρεάσει και ενήλικες. Έχει διαπιστωθεί ότι τα άτομα με ARFID συχνά αντιμετωπίζουν προβλήματα στην κοινωνική τους ζωή, καθώς η διατροφή τους είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Η διαταραχή αυτή μπορεί να οδηγήσει σε υποσιτισμό και άλλες σοβαρές σωματικές επιπλοκές, εάν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα από ειδικούς ψυχικής υγείας.
Ορθορεξία (Orthorexia Nervosa)
Η ορθορεξία είναι μια σχετικά νέα διατροφική διαταραχή που συνδέεται με την υπερβολική ενασχόληση με την κατανάλωση υγιεινών τροφών. Το άτομο επικεντρώνεται τόσο πολύ στο να τρώει μόνο “καθαρές” ή “υγιεινές” τροφές, που η ποιότητα της ζωής του μπορεί να υπονομευθεί. Αυτή η ενασχόληση μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση, καθώς το άτομο αποφεύγει τις κοινωνικές περιστάσεις που περιλαμβάνουν φαγητό. Αν και δεν θεωρείται επίσημα διατροφική διαταραχή, η ορθορεξία έχει αναγνωριστεί ως πρόβλημα από τους ειδικούς στην ψυχική υγεία.
Λοιπές Διατροφικές Διαταραχές
Εκτός από τις παραπάνω κύριες κατηγορίες, υπάρχουν και άτυπες μορφές διατροφικών διαταραχών. Σε αυτές τα συμπτώματα δεν πληρούν πλήρως τα κριτήρια για τις διαγνωστικές κατηγορίες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, παρατηρούνται ακραίες συμπεριφορές που αφορούν τη σχέση με το φαγητό, όπως η συνεχής ανησυχία για το σωματικό βάρος ή η υιοθέτηση ακραίων διαίτων. Έχει επισημανθεί ότι αυτές οι περιπτώσεις μπορεί να είναι εξίσου επιβλαβείς για την υγεία και να απαιτούν ψυχολογική παρέμβαση.
Κάποιες από τις επιμέρους άτυπες διαταραχές μπορεί να είναι για παράδειγμα η διαβουλιμία, μια διαταραχή που συναντάται σε άτομα με διαβήτη τύπου 1, όπου εσκεμμένα μειώνεται η χρήση της ινσουλίνης για να ελεγχθεί το βάρος, με σοβαρές συνέπειες στην υγεία. Ένα δεύτερο παράδειγμα είναι η η pregorexia που αφορά γυναίκες που προσπαθούν να αποφύγουν την αύξηση βάρους κατά την εγκυμοσύνη. Άλλες διαταραχές, όπως το σύνδρομο μονοφαγίας (Selective Eating Disorder), περιορίζουν την κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών, επηρεάζοντας την κοινωνική ζωή και τη σωματική υγεία. Επίσης, η υπερβολική άσκηση (Exercise Addiction) μπορεί να συνδεθεί με αυστηρές δίαιτες και να οδηγήσει σε σωματική εξάντληση.
Οι διατροφικές διαταραχές είναι σοβαρές ψυχολογικές καταστάσεις που επηρεάζουν τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική υγεία των ατόμων. Κάθε τύπος διαταραχής συνδέεται με βαθύτερα συναισθηματικά προβλήματα, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος και αίσθηση ελέγχου. Είναι σημαντικό να αναγνωριστούν τα πρώτα σημάδια των διαταραχών αυτών. Έτσι, θα εφαρμοστεί η κατάλληλη θεραπεία και θα επιτευχθεί μακροπρόθεσμη βελτίωση της ψυχικής και σωματικής υγείας.
