Από το 2014, κάθε άνοιξη λαμβάνει χώρα για περίπου μία εβδομάδα το Athens Science Festival, μία από τις μεγαλύτερες γιορτές Επιστήμης και Τεχνολογίας, στην Ελλάδα. Το Φεστιβάλ αυτό διοργανώνεται από τον εκπαιδευτικό οργανισμό «Επιστήμη Επικοινωνία – SciCo», το Βρετανικό Συμβούλιο, την Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, το Σύνδεσμο Υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση και τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, σε συνεργασία με πολλούς ακαδημαϊκούς και ερευνητικούς φορείς και εκπαιδευτικούς οργανισμούς. Το Φεστιβάλ δεν έμεινε στα όρια της ελληνικής πρωτεύουσας, αλλά ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη, αλλά και στην Κύπρο.
Η στήλη μας βέβαια δεν θα μπορούσε να λείπει από το φετινό Φεστιβάλ στην Τεχνόπολη! Θα μοιραστούμε λοιπόν μαζί σας την εμπειρία μας σε ορισμένες από τις πιο εντυπωσιακές στιγμές του!
Μάθαμε ότι χάρη στην εφαρμοσμένη έρευνα της Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων στο CERN, η πρόοδος στην Ιατρική είναι τέτοια, που πλέον η αντιμετώπιση ορισμένων μορφών καρκίνου μέσω της Αδρονικής Θεραπείας, γίνεται εντελώς ακίνδυνα.
Στην κλασσική ακτινοθεραπεία, ο ασθενής δέχεται ακτινοβολία ώστε να καταστραφούν τα καρκινικά κύτταρα. Στην Αδρονική Θεραπεία, μέσω ενός PET Scanner (Τομογράφος Εκπομπής Ποζιτρονίων), ο ασθενής δέχεται ριπή ιόντων άνθρακα στα καρκινικά κύτταρα ενώ τα υγιή κύτταρα μένουν άθικτα.
Ο προϋπολογισμός του CERN ετησίως είναι περίπου 1 δις δολλάρια και αφορά όχι μόνο τη βασική αλλά και την εφαρμοσμένη έρευνα.
Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει επανάσταση στην Ιατρική λόγω της εξέλιξης στην Τεχνολογία αλλά και την βαθιά κατανόηση του ανθρώπινου οργανισμού. Οι παράγοντες που καθορίζουν από τι αρρωσταίνουμε είναι η γενετική μας προδιάθεση και η αναπόφευκτη έκθεση στο περιβάλλον, από τη στιγμή που γεννιόμαστε. Η έκθεση στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον είναι ο λόγος που δεν μπορούμε να φτιάξουμε ένα μοντέλο ρίσκου όσον αφορά την προδιάθεση για την εκδήλωση ορισμένων ασθενειών.
Το ανθρώπινο γονιδίωμα είναι τεράστιο. Αποτελείται από 3 δισεκατομμύρια γράμματα (νουκλεοτίδια). Γι’ αυτό υπάρχει ποικιλομορφία στον πληθυσμό και ουσιαστικά, κάθε ασθενής είναι μία διαφορετική περίπτωση ασθένειας, ένα διαφορετικό ερευνητικό project. Τα εκάστοτε ιατρικά πρωτόκολλα αντιμετώπισης δεν είναι εξατομικευμένα.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μέσω του προγράμματος All Of Us (προηγουμένως The Precision Medicine Initiative), συλλέγονται δεδομένα από εθελοντές, που αφορούν τη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματός τους. Με αυτό τον τρόπο, οι έρευνες στρέφονται σε εξατομικευμένες φαρμακευτικές θεραπείες.
Η Νευροεπιστήμη, θεωρητικά αποκλείει την ύπαρξη της ελεύθερης βούλησης. Πολλοί από τους νευροεπιστήμονες είναι πεπεισμένοι ότι ο νους είναι η δραστηριότητα του εγκεφάλου και η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι απότοκο δύο επιρροών: του γενετικού και του περιβαλλοντικού παράγοντα. Εφόσον δεν μπορούμε να επιλέξουμε τους γονείς μας αλλά και το περιβάλλον που γεννιόμαστε, εξαρχής δεν έχουμε ελεύθερη βούληση.
Ο νους δεν μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο 
καθώς ο νους είναι η δραστηριότητα του εγκεφάλου. Όπως η σκιά μας δεν μπορεί να μας αναγκάσει να κάνουμε κάτι, έτσι και ο νους δεν μπορεί να αναγκάσει τον εγκέφαλο να κάνει κάτι που ο ίδιος «δεν θέλει». Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο θα παραβιαζόταν η αρχή διατήρησης της ενέργειας. Μια σειρά από έρευνες δείχνουν ότι δεν είναι ο νους που αποφασίζει και ενημερώνει τον εγκέφαλο αλλά ο εγκέφαλος αποφασίζει και ενημερώνει το νου. Το δυναμικό ετοιμότητας (readiness potential) αντανακλά την προπαρασκευαστική φάση μιας απόκρισης και συμβαίνει περίπου 0,35 δευτερόλεπτα πριν συνειδητοποιήσουμε ότι θέλουμε να αποκριθούμε! Μια απόφαση δηλαδή, λαμβάνεται προ-γνωστικά.
Ρωτήσαμε τον καθηγητή στο σημείο αυτό:
Θεωρούμε ότι η βούληση δεν είναι ελεύθερη. Εξαρτάται αιτιοκρατικά από το περιβάλλον και τη γενετική προδιάθεση. Πώς εξηγεί η Νευροεπιστήμη ότι η λήψη της απόφασης γίνεται σε pre-cognitive στάδιο, κάτι που φαίνεται να λειτουργεί μη ντετερμινιστικά, εάν πάρουμε ως σημείο εκκίνησης τη γνωστική στιγμή;
Ο καθηγητής μας απάντησε ότι ο ίδιος, δεν είναι Ντετερμινιστής! Δεν μπορούμε να μοντελοποιήσουμε τα chance events (αστάθμητος παράγοντας, γεγονότα μη προβλέψιμα). Για αυτό τον λόγο δεν έχει πλήρως «ξεκλειδώσει» η επιστήμη την ανθρώπινη συνείδηση και δεν μπορεί να καταρτιστεί ένα μοντέλο που θα την εξηγεί πλήρως.
Επισκεφθήκαμε την Έκθεση Φωτογραφίας του αστροναύτη Σεργκέι Ριαζάνσκι. Οι φωτογραφίες αυτές είναι από τον αποστολή του στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (International Space Station), το 2014. Ο Ριαζάνσκι τράβηξε τις φωτογραφίες πίσω από το παράθυρο του διαστημόπλοιου, και εσκεμμένα, δεν έχει δώσει τίτλους σε αυτές…
Επίσης, είδαμε και δοκιμάσαμε φαγητό για αστροναύτες, σε γέυση φρούτων αλλά και κοτόπουλου ψητού με πατάτες…
Απολαύσαμε από τους Science Reactors το πάντρεμα του Stand Up Comedy με μια πιο ανάλαφρη χροιά της επιστημονικής γνώσης, μέσα από πραγματικά παραδείγματα και αστείες υποθέσεις.
Ακούσαμε μερικές από τις πιο εξωφρενικές ψευδείς ειδήσεις που έχουν κυκλοφορήσει τον τελευταίο καιρό στα social media (όπως ότι ο Barack Obama ετοίμαζε πραξικόπημα εναντίον του Donald Trump) καθώς και το πώς οι ψεύτικες συνεντεύξεις, οι παραπλανητικοί τίτλοι, η ψευδοεπιστήμη και η επίκληση στο συναίσθημα καταρτίζουν τον κίτρινο τύπο.
Τα social media επεκτείνονται στο χώρο της ενημέρωσης, και η είδηση που φέρει ένα τέτοιο μέσο είναι πολλές φορές ανέλεγκτη αξιοπιστίας του περιεχομένου αλλά και των πηγών της. Ο καθένας μας πια μπορεί να έχει πρόσβαση σε βήμα που απευθύνεται σε παγκόσμιο κοινό. Για αυτό το λόγο έχουν δημιουργηθεί αυτοματοποιημένα συστήματα ελέγχου όπως το Facebook Fact Checking Alert καθώς και ανεξάρτητες πρωτοβουλίες (περίπου 144 παγκοσμίως σήμερα) όπως είναι το snopes.com. Από την ελευθερία του λόγου προκύπτει και το παράδοξό της, καθώς και αυτός που επικοινωνεί την πληροφορία αλλά και ο αποδέκτης της, μπορούν να επικαλεστούν πως θίγονται.
Από το περιβάλλον του internet παίρνουμε καθημερινά αμέτρητες πληροφορίες. Για αυτό το λόγο ο χρήστης πρέπει να γίνει λιγότερο παθητικός και να ελέγχει περισσότερο την αξιοπιστία της είδησης που διαβάζει. Ό,τι «γράφεται» σε μια οθόνη, δεν σημαίνει ότι ισχύει κιόλας. Επίσης, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, ως χρήστες του internet βρισκόμαστε μέσα στα λεγόμενα Filter Bubbles –είναι σαν να εγκλωβιζόμαστε σε μία φυσαλίδα όπου «δεν αφήνουμε» να περάσει κάτι αν δεν πρόσκειται στα πιστεύω και τις ήδη διαμορφωμένες αντιλήψεις μας.
Η ανάγκη για επισκεψιμότητα και συνεπώς για έσοδα από διαφημίσεις, συνεπάγεται πολλές φορές πτώση στην ποιότητα της έρευνας ή/ και αντιγραφή από άλλες ιστοσελίδες, χωρίς εξακρίβωση των στοιχείων που παρουσιάζονται στο αναγνωστικό κοινό. Ο αναγνώστης θα πρέπει να μπορεί να εντοπίσει το όνομα του συντάκτη μιας είδησης και την ημερομηνία της και να είναι σκεπτικός εάν το άρθρο το οποίο διαβάζει είναι γεμάτο με ορθογραφικά και συντακτικά λάθη, καθώς και αν το κείμενο της είδησης φαίνεται να είναι προϊόν αυτόματης μετάφρασης. Συνήθεις μορφές hoax είναι τα κείμενα που επιζητούν την κοινοποίηση για καλό σκοπό, απίστευτοι και αστήρικτοι ισχυρισμοί, συνωμοσιολογίες και ιστορίες που περιέχουν μη λειτουργικά links. Υπερβολικοί τίτλοι και αναφορά σε έρευνες χωρίς παραπομπή στην δημοσίευσή τους, θα πρέπει να βάζουν τον αναγνώστη σε σκέψη.
Το Σάββατο είδαμε πολύ κόσμο στο Festival!
Ακούσαμε για το Internet of Things (IoT) ότι είναι ο προπομπός της 4ης βιομηχανικής επανάστασης. 
Το Internet of Things έρχεται να διασυνδέσει τους πάντες με τα πάντα. Η ανάλυση του τεράστιου όγκου δεδομένων (Big Data Analytics), τα οποία στέλνουν εκατομμύρια αισθητήρες διασκορπισμένοι απανταχού της Γης, αλλάζει δραστικά τους κανόνες του παιχνιδιού, σχεδόν για κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Το IoT είναι τρία πράγματα μαζί: ένα φυσικό αντικείμενο, αισθητήρες, και το διαδίκτυο.
Μέσω drones
θα μπορούσαμε να συλλέξουμε δεδομένα για το έδαφος (υγρασία κ.λπ). Στη συνέχεια, έξυπνα ρομπότ θα είναι προγραμματισμένα να αποφασίζουν βάσει των συλλεχθέντων δεδομένων και τα έξυπνα ρομποτ θα εκτελούν αυτές τις αποφάσεις. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε μια αμπελουργία ακριβείας.
Η συζήτηση επεκτάθηκε στην «έξυπνη» πόλη, όπου έξυπνες συσκευές θα είναι συνδεδεμένες μεταξύ τους, σε μια πληθώρα απο εφαρμογές αλλά και στα «έξυπνα» πλοία, όπου με έξυπνα διαγνωστικά συστήματα, η μηχανή θα λειτουργεί με τον πιο αποτελεσμάτικό τρόπο.
Είδαμε μία πρωτότυπη μονοκύλινδρη μοτοσυκλέτα ελληνικής κατασκευής η οποία θα συμμετέχει μάλιστα και στο ευρωπαϊκό τουρνουά FIM Supermono Cup 2017. Η μοτοσυκλέτα αυτή είναι της TEICM Racing Team, μιας ομάδας Μηχανολόγων Μηχανικών του ΤΕΙ Σερρών που συστάθηκε το 2016. Η ιστορία της ομάδας ξεκινά τον Ιούνιο του 2014 όταν ο Αλέξανδρος Μαΐδης είχε την ιδέα να κατασκευάσει μια μοτοσυκλέτα στο πλαίσιο της πτυχιακής του εργασίας. Σήμερα το Project Talos, όπως ονομάζεται, είναι μία πλήρως λειτουργική μοτοσυκλέτα με παρουσία σε διοργανώσεις σε όλη την Ελλάδα.
Είδαμε εξώφυλλα περιοδικών για Υπολογιστές από τη δεκαετία του ’80 αλλά και του ’90
Και λίγο πριν τη τελετή λήξης του φετινού Φεστιβάλ, εμβαθύναμε σε μερικές ιδέες του Life Coaching, όπως ότι δεν είναι ποτέ αργά να κάνεις τα όνειρά σου πραγματικότητα και ότι πρέπει να έχουμε κίνητρο και υπομονή για να προχωράμε μπροστά και να πετυχαίνουμε τους στόχους μας!
Ελπίζουμε όσοι πήγατε στο Athens Science Festival να αποκομίσατε την ωραία εμπειρία που αποκομίσαμε κι εμείς, κι όσοι δεν πήγατε, να πήρατε από το άρθρο μας μία καλή γεύση για του χρόνου!
Φωτογραφικό υλικό και ρεπορτάζ:
Μυρτώ Πικρού
Νίκος Κυμπαρίδης.
