Δείκτης νοημοσύνης και ψυχική υγεία

Το παρόν άρθρο

Η νοημοσύνη είναι η ικανότητα μάθησης, λογικής σκέψης και επίλυσης των προβλημάτων (Arvey κ.ά., 1994). Έχει σχέση ο δείκτης νοημοσύνης με την ψυχική υγεία; Στο παρόν άρθρο, θα παρουσιαστούν τα ερευνητικά ευρήματα δύο πρόσφατων ερευνών μεγάλης κλίμακας, η μία σε ενήλικες και η άλλη σε παιδιά και εφήβους, που διερεύνησαν εάν τα άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης ψυχικών διαταραχών, όπως είναι, επί παραδείγματι, η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή ή η διαταραχή μετατραυματικού στρες, μεταξύ άλλων ψυχικών διαταραχών και σωματικών ασθενειών (π.χ. οι αλλεργίες). 

Τί γνωρίζουμε ήδη

Ερευνητικά ευρήματα έχουν δείξει ότι:

• Η νοημοσύνη σχετίζεται με καλύτερη σωματική υγεία και μακροζωία.
• Ωστόσο, τα ιδιαίτερα ευφυή άτομα διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης ψυχικών διαταραχών και σωματικών ασθενειών (Karpinski κ.ά., 2018· Kermarrec κ.ά., 2020· Lancon κ.ά., 2015· Smith κ.ά., 2015).
• Η νοημοσύνη έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας ισχυρός προγνωστικός παράγοντας της εκπαιδευτικής προόδου (Deary κ.ά., 2007), της κοινωνικοοικονομικής επιτυχίας (Strenze, 2006) και της υγείας του ατόμου (Calvin, 2017).
• Στην παιδική ηλικία, έχει φανεί ότι ένας δείκτης νοημοσύνης πάνω από τον μέσο όρο (μία τυπική απόκλιση), μειώνει τον κίνδυνο ατυχημάτων και εκδήλωσης καρδιακών, αναπνευστικών και πεπτικών παθήσεων κατά 20-25% (Wraw κ.ά., 2018).

Είναι η ευφυΐα προστατευτικός παράγοντας των διαταραχών ψυχικής υγείας και σωματικών παθήσεων ή, εναλλακτικά, η ευφυΐα είναι παράγοντας κινδύνου για την εκδήλωση διαταραχών ψυχικής υγείας και σωματικών παθήσεων; Τα ερευνητικά ευρήματα είναι αμφιλεγόμενα.

• Πράγματι, κάποιοι ερευνητικά ευρήματα δείχνουν ότι η υψηλή νοημοσύνη λειτουργεί ως προστατευτικός παράγοντας για πολλές ψυχικές διαταραχές (π.χ. αγχώδεις διαταραχές) και σωματικές παθήσεις (π.χ. αλλεργίες).
• Ωστόσο, κάποια άλλα ερευνητικά ευρήματα δείχνουν ότι η υψηλή νοημοσύνη είναι παράγοντας κινδύνου για κάποιες ψυχικές διαταραχές και σωματικές παθήσεις.

Μία πρόσφατη μεγάλης κλίμακας έρευνα

Ερευνητικός σκοπός

Η Williams και οι συνεργάτες της (2023) συμπεριέλαβαν δεδομένα από 500,000 συμμετέχοντες στο Ηνωμένο Βασίλειο ηλικίας 40-69 ετών για να διερευνήσουν εάν η υψηλή ευφυΐα σχετίζεται με αυξημένο ποσοστό εκδήλωσης διαταραχών ψυχικής υγείας. 

Advertisements

Διαβάστε επίσης  Η επίλυση συγκρούσεων κατά την παιδική ηλικία

Οι συμμετέχοντες στην έρευνα χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: μια ομάδα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης και μια ομάδα με δείκτη νοημοσύνης στον μέσο όσο (236,273 συμμετέχοντες). Τα άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης ήταν τα άτομα με νοητικό δυναμικό 2 τυπικών αποκλίσεων πάνω από τον μέσο όρο (όπου μέσος όρος είναι το 100), ενώ τα άτομα με νοημοσύνη στον μέσο όρο ήταν τα άτομα με νοητικό δυναμικό 2 τυπικών αποκλίσεων εντός του μέσου όρου. Η Williams και οι συνεργάτες της (2023) χρησιμοποίησαν ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς καθώς και ιατρικές διαγνώσεις για να εξετάσουν τις διαταραχές ψυχικής υγείας, τη διαταραχή μετατραυματικού στρες, το τραύμα, τον νευρωτισμό, τις αλλεργίες και άλλα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων.

Ερευνητικά αποτελέσματα

Τα ευρήματα έδειξαν ότι:

• Τα άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης σε σύγκριση με τα άτομα με δείκτη νοημοσύνης στον μέσο όρο ήταν λιγότερο πιθανό να είχαν διαγνωστεί με:
  • τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή &
  • τη διαταραχή μετατραυματικού στρες
• Επίσης, τα άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης σε σύγκριση με τα άτομα με δείκτη νοημοσύνης στον μέσο όρο ήταν λιγότερο πιθανό να ήταν:
  • νευρωτικοί
  • κοινωνικά απομονωμένοι ή
  • να είχαν κάνει κατάχρηση ουσιών
• Επιπλέον, τα άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης σε σύγκριση με τα άτομα με δείκτη νοημοσύνης στον μέσο όρο ήταν λιγότερο πιθανό να είχαν βιώσει:
  • στρεσογόνους παράγοντες στην παιδική τους ηλικία ή στην ενήλικη ζωή ή
  • τραύμα.
• Ωστόσο, τα άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης σε σύγκριση με τα άτομα με δείκτη νοημοσύνης στον μέσο όρο είχαν γενικά περισσότερες αλλεργίες (π.χ. έκζεμα).

H παρακάτω εικόνα δείχνει:

• τις διαταραχές ψυχικής υγείας (γενικευμένο άγχος, κοινωνικό άγχος, διπολικές διαταραχές, σχιζοφρένεια, κατάθλιψη, ανορεξία, διαταραχές πρόσληψης τροφής, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, διαταραχή μετατραυματικού στρες, χρήση κάνναβης, κατάχρηση αλκοόλ/εξάρτηση από το αλκοόλ, κατάχρηση φαρμάκων/εξάρτηση από φάρμακα, σκέψεις αυτοτραυματισμού/αυτοτραυματισμός)
• τις τραυματικές εμπειρίες (παιδική κακοποίηση, ενήλικη κακοποίηση, στρεσογόνοι παράγοντες στην παιδική ηλικία, στρεσογόνοι παράγοντες στην ενήλική ζωή, καταστροφικότητα)
• τις σωματικές διαταραχές (άσθμα, γενική αλλεργία, έκζεμα, ρινίτιδα, άλλες αλλεργίες, μυωπία)
• κάποια χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων (αμνησία, μοναξιά, κοινωνική απομόνωση, ομοφυλοφιλία)
• το σκορ στην ευζωία
• το σκορ στον νευρωτισμό

Η εικόνα δείχνει επίσης εάν οι δύο ομάδες, η ομάδα των ατόμων με υψηλό δείκτη νοημοσύνης και η ομάδα των ατόμων με νοημοσύνη στον μέσο όρο, διαφέρουν μεταξύ τους ή όχι σε όλες τις ανωτέρω μεταβλητές. Με γαλάζιο χρώμα είναι η ομάδα ατόμων με νοημοσύνη στον μέσο όρο, ενώ με μωβ χρώμα είναι η ομάδα ατόμων με υψηλή νοημοσύνη. Με τον κύκλο είναι οι μη σημαντικές διαφορές, ενώ με το τρίγωνο είναι στατιστικά σημαντικές διαφορές, όπου οι δύο ομάδες διαφέρουν μεταξύ τους.

Συμπεράσματα

Η παρούσα μελέτη παρέχει ισχυρές ενδείξεις ότι:

• Η υψηλή νοημοσύνη δεν αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τις ψυχιατρικές διαταραχές. Δηλαδή, τα άτομα με υψηλή ευφυΐα δεν εκδηλώνουν περισσότερες ψυχικές διαταραχές από τα άτομα με νοημοσύνη στον μέσο όρο.
• Η υψηλή νοημοσύνη είναι προστατευτικός παράγοντας για το γενικευμένο άγχος και για τη διαταραχή μετατραυματικού στρες.

Μία πρόσφατη επιδημιολογική μελέτη

Ερευνητικός σκοπός

Η Shevchenko και οι συνεργάτες της (2023) διερεύνησαν τη σχέση της ψυχοπαθολογίας και του δείκτη νοημοσύνης σε παιδιά ηλικίας 5,5 και 11,5 ετών. Οι ερευνητές εστίασαν στη διαταραχή της εσωτερίκευσης, στη διαταραχή της συμπεριφοράς, στα κοινωνικά προβλήματα και στα συμπτώματα της ΔΕΠΥ.

Ερευνητικά ευρήματα

Τα ευρήματα έδειξαν ότι η υψηλή νοημοσύνη ή οι βαθμολογίες που αποκλείουν του μέσου όρου, δεν αποτελούν παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση ψυχοπαθολογίας σε παιδιά και εφήβους.

Συμπεράσματα

• Το βασικό συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί από τα ευρήματα είναι ότι η σχέση μεταξύ της γνωστικής ικανότητας και της ψυχοπαθολογίας είναι στην καλύτερη περίπτωση ασθενής, δηλαδή, είτε μηδενική είτε αρνητική, ως εκ του ότι ένα υψηλό σκορ IQ συσχετίζεται με κάποια μόνο συμπτώματα ψυχοπαθολογίας.
• Ο υψηλός δείκτης IQ συσχετίστηκε με μειωμένα ψυχοπαθολογικά συμπτώματα.
• Η ΔΕΠΥ είχε την πιο ισχυρή αρνητική συσχέτιση με τη γνωστική ικανότητα. Δηλαδή, όσο μεγαλύτερος ήταν ο δείκτης νοημοσύνης τόσο λιγότερο πιθανό ήταν το άτομο να έχει ΔΕΠΥ.  
• Δεν υπήρξε καμία απόδειξη ότι ο υψηλός δείκτης IQ μπορεί να σχετίζεται με περισσότερα ψυχοπαθολογικά συμπτώματα, ένα εύρημα το οποίο είναι συνεπές με όλες τις προηγούμενες πληθυσμιακές μελέτες.
• Αντίθετα, ο χαμηλός δείκτης νοημοσύνης φαίνεται να είναι παράγοντας κινδύνου για την εκδήλωση ψυχοπαθολογίας, με την ψυχοπαθολογία να έχει ενδεχομένως αρνητική επίδραση στη γνωστική ικανότητα.

Βιβλιογραφία

Arvey, R. D., Bouchard, T. J., Carroll, J. B., Cattell, R. B., κ.ά. (1994). Mainstream science on intelligence. Wall Street Journal, 13(1), 18-25.

Calvin, C. M., Batty, G. D,. Der, G., Brett, C. E., Taylor, A., Pattie, A., κ.ά. (2017). Childhood intelligence in relation to major causes of death in 68 year follow-up: Prospective population study. BMJ, 357.

Deary, I. J., Strand, S., Smith, P., & Fernandes, C. (2007). Intelligence and educational achievement. Intelligence, 35(1), 13-21.

Karpinski, R. I., Kolb, A. M. K., Tetreault, N. A., & Borowski, T. B. (2018). High intelligence: A risk factor for psychological and physiological overexcitabilities. Intelligence, 66, 8-23.

Kermarrec, S., Attinger, L., Guignard, J-H., & Tordjman, S. (2020). Anxiety disorders in children with high intellectual potential. BJPsych Open, 6(4).

Lancon, C., Martinelli, M., Michel, P., Debals, M., Auquier, P., Guedj, E., κ.ά. (2015). Comorbidités psychiatriques et qualité de vie chez les sujets adultes à haut potentiel intellectuel: Relations avec l’estime de soi. Presse Med, 44(5), e177-e184.

Shevchenko, V., Labouret, G., Guez, A., Côté, S., Heude, B., Peyre, H., κ.ά. (2023). Relations between intelligence index score discrepancies and psychopathology symptoms in the EDEN mother-child birth cohort. Intelligence, 98, 101753.

Smith, D. J., Anderson, J., Zammit, S., Meyer, T. D., Pell, J. P., κ.ά. (2015). Childhood IQ and risk of bipolar disorder in adulthood: prospective birth cohort study. BJPsych Open, 1(1),74-80.

Strenze, T. (2006). Intelligence and socioeconomic success: Α meta-analytic review of longitudinal research. Intelligence, 35(5), 401-426.

Williams, C. M., Peyre, H., Labouret, G., Fassaya, J., Guzmán García, A., Gauvrit, N., κ.ά. (2023). High intelligence is not associated with a greater propensity for mental health disorders. European Psychiatry, 66(1), e3, 1-8. https://doi.org/10.1192/j.eurpsy.2022.2343

Wraw, C., Der, G., Gale, C. R., & Deary, I. J. (2018). Intelligence in youth and health behaviours in middle age. Intelligence, 69, 71-86.