Πηγή εικόνας: psychologynow.gr
Η νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου είναι μια πολύ ιδιαίτερη λειτουργία του, καθώς αποτελεί ένα πολύπλοκο σύστημα.
Οι πιο πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι τα εγκεφαλικά κύτταρα στο νευρωνικό σύστημα, δημιουργούν νέες διόδους για την ανάπτυξη της επικοινωνίας ως την τελευταία μέρα της ζωής μας.
Τι είναι η νευροπλαστικότητα;
Η νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου είναι τόσο ιδιαίτερη για την λειτουργία του εγκεφάλου, καθώς έχεις την ικανότητα να προσαρμοστεί σε δομικά και λειτουργικά επίπεδα, με βάση την εμπειρία.
Οι σύγχρονες μελέτες υποστηρίζουν ότι μέσω της νευροπλαστικότητας, μπορούν να δημιουργηθούν νέοι νευρώνες. Οι νευρώνες με την σειρά τους μπορούν με σωστή εκπαίδευση να δημιουργούν επικοινωνία με διάφορους τρόπους. Οπότε, μέσω της νευροπλαστικότητας μπορούμε να μάθουμε ξένες γλώσσες και να λύσουμε δύσκολα μαθηματικά προβλήματα. Επίσης, αποκτούμε την ικανότητα να μαθαίνουμε νέες τεχνικές και δείχνουμε ιδιαίτερο ταλέντο στα αθλητικά δρώμενα.
Ακόμη, η νευροπλαστικότητα είναι υπεύθυνη για την αποκατάσταση (μερική ή ολική) μετά από εγκεφαλικές βλάβες, καθώς επίσης και βελτίωση των λειτουργιών του. Επιπλέον, ενισχύει την ικανότητα της εξέλιξης της γνώσης, όπως και στην δυνατότητα να αποθηκεύουμε νέες.
Παρόλα αυτά, αξίζει να τονίσουμε στο σημείο αυτό ότι πέραν της θετικής λειτουργίας της η νευροπλαστικότητα, μπορεί να έχει και αρνητική προσέγγιση. Τέτοια περίπτωση, μπορεί να είναι στην χρήση ναρκωτικών ουσιών ή στον οποιονδήποτε είδους εθισμό.
Είδη της νευροπλαστικότητας
Η νευροπλαστικότητα μπορεί να διαχωριστεί σε δύο είδη.
Το πρώτο είναι η λειτουργική νευροπλαστικότητα. Στην παρούσα κατάσταση, ο εγκέφαλος αποκτά την ικανότητα να ανταπεξέλθει σε οποιαδήποτε βλάβη. Συνεπώς, μπορεί να οδηγήσει μια λειτουργία από μια επιβλαβής περιοχή, σε μια υγιή περιοχή του εγκεφάλου.
Το δεύτερο είδος είναι η δομική νευροπλαστικότητα. Κατ’ αυτή την άποψη, ο εγκέφαλος αποκτά την ικανότητα να αλλάζει την δομική λειτουργία του, προκειμένου να δεχθεί την γνώση.
Παράγοντες που επηρεάζουν την νευροπλαστικότητα
Κατά κύριο λόγο, οι παράγοντες που επηρεάζουν την νευροπλαστικότητα είναι η ηλικία και το περιβάλλον.
Όσον αναφορά την ηλικία, έχει διαπιστωθεί ότι η νευροπλαστικότητα λειτουργεί πιο ενεργά σε νεαρή ηλικία. Αυτό συμβαίνει διότι, η ανάπτυξη του εγκεφάλου στα πρώτα χρόνια του παιδιού είναι ραγδαία. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται συνεχή δημιουργία νευρώνων, που βοηθούν στην καλύτερη λειτουργία του. Έτσι, η γνώση μπορεί να αποθηκευθεί ευκολότερα σε νεαρή ηλικία, γι’ αυτό και η εκπαίδευση ξεκινάει από τα πρώτα χρόνια του παιδιού.
Από την άλλη, το περιβάλλον για να έχει θετική επιρροή στην νευροπλαστικότητα, θα πρέπει να είναι νέο. Σε καινούργιο περιβάλλον ο εγκέφαλος δημιουργεί νέες συνάψεις, οι οποίες όμως μπορούν να σχετιστούν με την γενετική και την κληρονομικότητα.
Όταν όμως, η νευροπλαστικότητα οφείλεται στις τραυματικές εμπειρίες, τότε στόχο έχει να τις αντικαταστήσει με θετικές, μέσω της βελτίωσης των ήδη υπάρχουσων συνάψεων. Κάτι τέτοιο είναι αναγκαίο διότι, η νευροπλαστικότητα είναι εφ’ όρου ζωής, οπότε η λειτουργία της πρέπει να είναι εξαιρετική.
Πως βελτιώνεται η νευροπλαστικότητα
Υπάρχουν πολλοί τρόποι κατά τους οποίους η νευροπλαστικότητα μπορεί να βελτιωθεί. Τέτοιοι τρόποι έχουν να κάνουν κυρίως με το περιβάλλον και την καλή υγεία.
Περιβάλλον
Ένα περιβάλλον γεμάτο ερεθίσματα για γνώση και εξέλιξη, μπορεί να αποβεί αρκετά ευεργετικό για την καλή λειτουργία του εγκεφάλου.
Η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας ή ενός μουσικού οργάνου, θα ενισχύσει αρκετά την νευροπλαστικότητα. Επίσης, δραστηριότητες όπως τα ταξίδια και η ενασχόληση με την τέχνη, οι οποίες διευρύνουν το γνωστικό επίπεδο.
Επιπλέον, τα παιχνίδια μνήμης και δεξιοτήτων είναι εξίσου σημαντικά για την εξάσκηση του εγκεφάλου και κατ’ επέκταση, την εξέλιξη του εγκεφάλου.
Επαρκής ύπνος
Ο καλός ύπνος έχει αποδειχθεί αρκετά ευεργετικές για την ναυροπλαστικότητα. Κατά την διάρκεια του ύπνου, δημιουργούνται οι δενδρίτες, δηλαδή οι νευρωνικές απολήξεις που ενισχύουν την επικοινωνία μεταξύ των νευρώνων.
Επίσης, στην περίοδο του ύπνου ο εγκέφαλος έχει τον χρόνο να ξεχωρίζει τις πληροφορίες που χρειάζεται. Στην πορεία, μέσω των συνάψεων τις εντάσσει μέσα σε ένα λειτουργικό πλαίσιο.
Συνεπώς, θα γίνει επιτυχημένη νευρωνική επικοινωνία μέσω των δενδριτών που δημιουργήθηκαν, οι οποίοι οδηγούν στην νευροπλαστικότητα.
Σωματική Άσκηση
Η σωματική άσκηση είναι εξίσου σημαντική για την βελτίωση της νευροπλαστικότητας. Πιο συγκεκριμένα, ο χορός αποτελεί διεγερτική μορφή άσκησης τόσο για το σώμα όσο και τον εγκέφαλο. Στην περίπτωση του εγκεφάλου, δημιουργεί ανάπτυξη των νευρώνων του, καθώς οι αισθητικοκινητικές δεξιότητες που αναπτύσσει, αποτελούν πηγή εξέλιξης της γνωστικής λειτουργίας.
Ο χορός σύμφωνα με μελέτες, εγκρίνει την γαία ή λευκή ουσία, η οποίες ενεργοποιούν με την σειρά τους τις περιοχές του εγκεφάλου, που στοχεύουν στην νευρωνική ενεργοποίηση. Επίσης, σε μελέτη που έγινε σε ηλικιωμένους μεταξύ 63-80 ετών έδειξε ότι, η ενασχόληση με τον χορό δημιουργεί το πεδίο για αποθήκευση νέων πληροφοριών και την βελτίωση της μνήμης. Επιπλέον, προσφέρει καλύτερη λειτουργία του σώματος, καθώς ενισχύεται η βέλτιστη απόδοση των κινητικών διεργασιών.
Περιπτώσεις που η νευροπλαστικότητα αποτελεί πρόβλημα
Εγκεφαλική βλάβη
Στην περίπτωση εγκεφαλικής βλάβης, η νευροπλαστικότητα θα χρειαστεί διαρκή εξάσκηση, προκειμένου να επανέλθει η γνωστική του λειτουργία.
Στο εγκεφαλικό επεισόδιο, παύουν να λειτουργούν οι νευρώνες που αποθηκεύουν την πληροφορία σωστά. Γι’ αυτό βλέπουμε σε αυτές τις περιπτώσεις ότι, μπορεί παραδείγματος χάριν η βάδιση μετά το εγκεφαλικό επεισόδιο να πάψει να είναι λειτουργική.
Ένας φυσιοθεραπευτή θα βοηθήσει στην επαναφορά της σωστής λειτουργίας, μέσω της θεραπευτικής προσέγγισης. Τέτοια είναι ο τρόπος του σωστού βαδίσματος, ώστε ο ασθενής να θυμηθεί πως πρέπει να κινείται. Ο εγκέφαλος λοιπόν λαμβάνει γνώσεις, οι οποίες θα τον βοηθήσουν να εξελιχθεί και να μπορέσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες
Στην περίπτωση του περιβάλλοντος, όταν αυτό διακατέχεται από αρνητικές συνήθειες, τότε η νεύρο πλαστικότητα μπορεί να αποβεί μοιραία για τον εγκέφαλο. Συνήθειες όπως, η ενασχόληση με τις οθόνες ή το κάπνισμα είναι επιβλαβείς για τον οργανισμό. Κινητά, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και τάμπλετ υπέρ διεγείρουν τους νευρώνες, με αποτέλεσμα η λειτουργία τους να μην είναι η καλύτερη δυνατή.
Έτσι, θα χρειαστεί να περιοριστεί η χρήση τους. Αυτό συνεπάγεται ότι, θα πάψουν οι κακές συνήθειες να αποτελούν τροχοπέδη στην ζωή του ατόμου, με αποτέλεσμα να επιδέχεται μόνο θετικές εκφάνσεις, που θα το οδηγήσουν σε μία καλύτερη ποιότητα ζωής.
Πηγές
Μοροχλιάδης Στέφανος (2021) – Νευροπλαστικότητα: Τι είναι και πως λειτουργεί; – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: healthaction.gr (Τελευταία τροποποίηση: 25.6.2022)
Παύλου Γ. Κωνσταντίνα (2021) – Η πλαστικότητα του εγκεφάλου στην τοξικομανία: Επιβαρύνσεις και οφέλη – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: wikihealth.gr (Τελευταία τροποποίηση: 25.6.2022)
Ειρήνη Μάρκου & Έμιλυ Μωυσίδη – Η πλαστικότητα του εγκεφάλου – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: archive.E class.uth.gr (Τελευταία τροποποίηση: 25.6.2022)
