Το Κέντρο Διοτίμα είναι μια γυναικεία μη κερδοσκοπική οργάνωση εξειδικευμένη σε ζητήματα φύλου και ισότητας, που ιδρύθηκε το 1989. Στόχος τους η καταπολέμηση της έμφυλης βίας και των έμφυλων διακρίσεων, αλλά η ενδυνάμωση γυναικών και θηλυκοτήτων. Για κάθε γυναίκα που πηγαίνει στο Κέντρο Διοτίμα, δημιουργείται ένα εξατομικευμένο πλάνο παρέμβασης που να ταιριάζει στις ανάγκες της, μαζί με συνεδρίες με εξειδικευμένη ψυχολόγο ή δικηγόρο. Όλες οι υπηρεσίες είναι δωρεάν, ενώ την ίδια στιγμή πραγματοποιούν δράσεις πρόληψης, ενδυνάμωσης και ένταξης γυναικών που αντιμετωπίζουν κοινωνικό αποκλεισμό.
Γι’ όλα αυτά μας μιλάει η Μυρτώ Προδρομίδου, Συντονίστρια Κέντρου Διοτίμα Θεσσαλονίκη στην παρακάτω συνέντευξη.
Επιμέλεια συνέντευξης: Γκουτή Χριστίνα
Σας ευχαριστούμε για την συνέντευξη που παραχωρείτε. Πείτε μας λίγα λόγια για το κέντρο σας.
Θα ήθελα κι εγώ να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση και τη δυνατότητα να παρουσιάσω το έργο μας στη Θεσσαλονίκη. Το Κέντρο Διοτίμα είναι μια γυναικεία μη κερδοσκοπική οργάνωση εξειδικευμένη σε ζητήματα φύλου και ισότητας, που ιδρύθηκε το 1989. Έχει ως στόχο την καταπολέμηση των έμφυλων διακρίσεων και την ενδυνάμωση γυναικών και θηλυκοτήτων. Ο πυρήνας της δράσης μας είναι η παροχή υποστήριξης σε επιζώσες έμφυλης βίας, μέσω εξειδικευμένης νομικής και ψυχοκοινωνικής βοήθειας. Παράλληλα πραγματοποιεί: έρευνες, επιμορφώσεις και εκστρατείες γύρω τα έμφυλα δικαιώματα και την έμφυλης βία.
Τι εννοούμε με τον όρο έμφυλη βία; Τι θεωρείται ως έμφυλη βία;
Η έμφυλη βία είναι η βία που ασκείται λόγω φύλου, έχει τη βάση της σε πατριαρχικά και μισογυνικά κίνητρα και είναι ένα καθημερινό, παγκόσμιο φαινόμενο, που πλήττει στη συντριπτική πλειοψηφία γυναίκες και νεαρά κορίτσια, αλλά και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Τη συναντάμε τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο χώρο, στο σπίτι, στην εργασία, στα μέσα μαζικής μεταφοράς κλπ.
Αυτό που ορίζουμε σαν έμφυλη βία είναι κάθε πράξη, εξαναγκασμός και στέρηση της ελευθερίας που στρέφεται ενάντια στην ακεραιότητα και την αξιοπρέπεια των ατόμων που την υφίστανται. Ακόμη και οι απειλές τέτοιων πράξεων αποτελούν έμφυλη βία. Αυτό που τη διαχωρίζει από άλλες μορφές βίας είναι ότι πηγάζει από τις ανισότητες των φύλων που γεννά η πατριαρχία. Η ακρότατη μορφή της έμφυλης βίας είναι η γυναικοκτονία.
Σε όλες της τις μορφές συνιστά ποινικό αδίκημα και τιμωρείται από την ελληνική νομοθεσία. Αξίζει να αναφέρουμε στο σημείο αυτό, ότι με την επικύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης από την Ελλάδα (2018), αποτυπώνονται πια και ποινικοποιούνται μορφές έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, που ως τώρα δεν αναγνωρίζονταν νομικά ως τέτοιες, όπως για παράδειγμα: το stalking -παρενοχλητική παρακολούθηση μέσα από ανεπιθύμητες, επαναλαμβανόμενες και επίμονες παρενοχλητικές συμπεριφορές και πράξεις, που προκαλούν φόβο, τρόμο ή ανησυχία· η οικονομική βία – η στέρηση δηλαδή των πόρων, των ευκαιριών, των αγαθών και των υπηρεσιών, με σκοπό την εξάρτηση και τη χειραγώγηση της επιζώσας από τον θύτη· ο ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων, δλδ. η μερική ή ολική αφαίρεση των εξωτερικών γυναικείων γεννητικών οργάνων και ο εξαναγκαστικός γάμος – ο γάμος δηλαδή χωρίς την πλήρη συναίνεση και των δύο μερών.
Πιστεύετε πως ως κοινωνία στεκόμαστε στο πλευρό των επιζώντων;
Δεν υπάρχει μια ενιαία απάντηση σε αυτό. Μαζί με τις επιζώσες, υπάρχουν και οι θύτες οι οποίοι είναι και αυτοί κομμάτι της κοινωνίας. Συχνά επιρρίπτεται ευθύνη στις επιζώσες για αυτό που τους συνέβη, ιδίως σε περιπτώσεις σεξουαλικής βίας, ενώ υπάρχει ακόμα η αντίληψη «ό,τι γίνεται στο σπίτι και στην οικογένεια παραμένει εκεί» δημιουργώντας μια κουλτούρα συλλογικής σιωπής, που δεν επιτρέπει στις γυναίκες να μιλήσουν ή/και να καταγγείλουν τη βία.
Φυσικά υπάρχει η υποστήριξη που λαμβάνουν οι επιζώσες μέσα από γυναικείες οργανώσεις, όπως το Κέντρο Διοτίμα, αλλά και φεμινιστικές συλλογικότητες. Η τοποθέτηση των επιζωσών καθώς και των αναγκών τους στο επίκεντρο και η διασφάλιση ενός πλαισίου όπου θα ακουστεί η φωνή και η εμπειρία τους χωρίς αμφισβητήσεις ή υποδείξεις, αποτελεί ουσιαστικά κομμάτι της ανακούφισης και δικαίωσης. τους Ο φεμινιστικός λόγος και δράση έτσι βοηθά σημαντικά τόσο στην ορατότητα αυτών των ζητημάτων όσο και στη συλλογική ενδυνάμωση και την αλληλεγγύη.
Αυτό πάντως που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι η έμφυλη βία μας αφορά όλες/ους και είναι ευθύνη μας να αναρωτηθούμε πως αναπαράγεται και με ποιους τρόπους μπορούμε να την εξαλείψουμε.
Πολλές γυναίκες δεν ζητάνε βοήθεια. Πιστεύετε ότι το victim blaming παίζει κάποιο ρόλο σε αυτό;
Μια γυναίκα που μένει σε μια κακοποιητική σχέση δε σημαίνει ότι το επιτρέπει, ότι δεν σέβεται ή δεν αγαπά την εαυτή της. Ακούμε πολύ συχνά την ερώτηση «γιατί δε φεύγει». Τέτοιου είδους σχόλια επιρρίπτουν την ευθύνη στα θύματα και όχι στους θύτες και την ίδια στιγμή συνθέτουν έναν από τους βασικούς μύθους που συντηρούν και συγκαλύπτουν τη βία: ότι δηλαδή οι γυναίκες δεν φεύγουν, δε ζητάνε βοήθεια και δεν καταγγέλλουν τη βία από προσωπική επιλογή ή και αδυναμία – και άρα είναι συνυπεύθυνες για τη βία που υφίστανται.
Ο μύθος αυτός παραβλέπει τις ψυχολογικές επιπτώσεις της χρόνιας κακοποίησης και την ίδια στιγμή αποκρύπτει και αγνοεί τους οικονομικούς, πολιτισμικούς και κοινωνικούς παράγοντες που λειτουργούν αποτρεπτικά για κάθε γυναίκα στο να εγκαταλείψει μια κακοποιητική σχέση. Τελικά, ενοχοποιεί τα θύματα και απαλλάσσει τους θύτες.
Οι γυναίκες που έχουν κακοποιηθεί συχνά αναφέρουν πως νιώθουν εγκλωβισμένες σε ένα φαύλο κύκλο από τον οποίο δεν μπορούν να ξεφύγουν. Αυτή η αίσθηση δημιουργείται όταν το θύμα βρίσκεται αντιμέτωπο με τον αποκαλούμενο «κύκλο της βίας» ο οποίος ενεργοποιείται σε όλες τις κακοποιητικές σχέσεις και οδηγεί τις επιζώσες σε ψυχολογική παράλυση, παραίτηση και εν τέλει θυματοποίηση, κάτι που είναι και ο στόχος του κακοποιητή.
Σε αρκετές περιπτώσεις οι επιζώσες φοβούνται ότι ο θύτης μπορεί να τους κάνει κακό ή να βλάψει τα παιδιά τους, ντρέπονται, κατηγορούν τις εαυτές τους για αυτό που τους συμβαίνει και εσωτερικεύουν μια τεράστια ευθύνη, που σε καμία περίπτωση δεν τους αναλογεί. Αυτά δημιουργούν σημαντικά εμπόδια στην αποκάλυψη και καταγγελία της βίας. Επιπλέον, η οικονομική βία και εξάρτηση από τον κακοποιητή συνιστά σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα.
Άλλοι λόγοι που δυσκολεύουν τις επιζώσες είναι η ανυπαρξία υποστηρικτικού πλαισίου, η αποθάρρυνση από τις αστυνομικές αρχές, η ατιμωρησία των δραστών. Αρκετές γυναίκες έχουν βρεθεί αντιμέτωπες με ακατάλληλες και αντιεπαγγελματικές συμπεριφορές από τις αρχές, αστυνομικές και δικαστικές. Είναι θετικό ωστόσο ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει βελτίωση στην ανταπόκριση των φορέων σε περιστατικά έμφυλης βίας, ενώ και η ίδρυση των αστυνομικών τμημάτων ενδοοικογενειακής βίας, αν και δεν υπάρχουν σε όλα τα σημεία της χώρας, μπορεί να συμβάλει σε αυτό.
Ταυτόχρονα, η πίεση από τον περίγυρο, οικογενειακό ή κοινωνικό, «να σώσουν την οικογένεια τους» ή «να μη διαλύσουν το γάμο τους», αποτελεί επίσης ανασταλτικό παράγοντα στο να φύγει μια γυναίκα. Συχνά οι επιζώσες νιώθουν ότι δεν έχουν υποστηρικτικό πλαίσιο, πρακτικά και συναισθηματικά.
Ας μη ξεχνάμε, ότι ειδικά στην περίοδο της καραντίνας οι γυναίκες που βρέθηκαν σε βίαιες σχέσεις εγκλωβίστηκαν στο σπίτι και δυσκολεύτηκαν πολύ να αναζητήσουν βοήθεια.
Παρόλα αυτά, πάρα πολλές γυναίκες καταφέρνουν να ζητήσουν βοήθεια, αν και εξακολουθούν να φοβούνται και να ντρέπονται. Κάποιες μπορεί να επιστρέψουν στο κακοποιητικό περιβάλλον μία, δύο ή και περισσότερες φορές, καθώς δεν είναι εύκολο να εγκαταλείψεις μια βίαιη σχέση. Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ σημαντικό να στεκόμαστε ως κοινωνία στο πλευρό των επιζωσών, να τις ακούμε, να τις πιστεύουμε, να τις στηρίζουμε.
Σε περίπτωση που κάποιο θύμα έμφυλης βίας δεν μπορεί να πάρει τηλέφωνο ώστε να καλέσει σε βοήθεια. Υπάρχει κάποιος άλλος τρόπος να ζητήσει βοήθεια;
Υπάρχει, ναι, εάν ένα άτομο διατρέχει άμεσο κίνδυνο και δε μπορεί να καλέσει για βοήθεια, μπορεί να στείλει δωρεάν γραπτό μήνυμα (SMS) στο 100 αναφέροντας:
α) διεύθυνση
β) ονοματεπώνυμο
γ) το είδος της επείγουσας ανάγκης (πχ. «κινδυνεύει η ζωή μου», «δέχομαι βία από το σύζυγό μου»)
Αν δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τις Αρχές, μπορεί να ενημερώσει κάποιο πρόσωπο της εμπιστοσύνης της (π.χ. συγγενής, φίλη, γιατρός) να το κάνει.
Τους τελευταίους μήνες, έχει δημιουργηθεί από τη Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, σε συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία, η εφαρμογή Panic Button.Μέσα από τη συγκεκριμένη εφαρμογή, μπορεί ένα άτομο, το οποίο βρίσκεται σε κίνδυνο ή απειλείται η ζωή του, να ενημερώσει άμεσα τις αστυνομικές αρχές
Η εφαρμογή εγκαθίσταται σε κινητά τηλέφωνα (smartphones), από γυναίκες που είτε έχουν απευθυνθεί σε κάποιο Αστυνομικό Τμήμα ή Γραφείο Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας είτε σε κάποιο Συμβουλευτικό Κέντρο του Δικτύου Δομών της Γενικής Γραμματείας.
Ωστόσο στο σημείο αυτό να αναφέρω ότι για την εγγραφή στη συγκεκριμένη εφαρμογή απαιτούνται πληροφορίες όπως πχ ΑΜΚΑ, ΑΦΜ, κλπ., και έτσι γυναίκες που δεν έχουν νομιμοποιητικά έγγραφα ή σταθερό περιβάλλον στέγασης αποκλείονται.
Ταυτόχρονα, η αλληλεγγύη που αναπτύσσεται λειτουργεί πολλές φορές υποστηρικτικά σε περιπτώσεις γυναικών που δεν έχουν κάποιο τρόπο να ζητήσουν βοήθεια. Είναι σημαντικό να συμπαραστεκόμαστε στα άτομα που κινδυνεύουν και χρειάζονται βοήθεια. Αν δηλαδή είμαστε μάρτυρες κακοποιητικών συμπεριφορών, μπορούμε να καλέσουμε το 100 και καταγγείλουμε το περιστατικό, ακόμη και ανώνυμα.
Τι είναι το πλάνο διαφυγής; Τι θα πρέπει να περιλαμβάνει;
Η αποχώρηση από μια βίαια σχέση είναι μια περίοδος υψηλού κινδύνου. Είναι σημαντικό το άτομο που υφίσταται βία να μεθοδεύσει τη φυγή χωρίς να ενημερώσει από πριν τον δράστη ότι θα τον εγκαταλείψει.
Με το πλάνο φυγής εννοούμε την προετοιμασία της απομάκρυνσης με ταχύτητα και ασφάλεια από το κακοποιητικό περιβάλλον. Τα άτομα χρειάζεται να γνωρίζουν πολύ καλά το χώρο που πρόκειται να εγκαταλείψουν έτσι ώστε να μπορούν να είναι σε ετοιμότητα σε περίπτωση κινδύνου.
Ένα πλάνο φυγής ενδεικτικά μπορεί να περιλαμβάνει την επαφή με φορείς και υπηρεσίες που υποστηρίζουν επιζώσες έμφυλης βίας όπως είναι η γραμμή SOS 15900 που λειτουργεί 24 ώρες το 24ώρο, τα Συμβουλευτικά Κέντρα, το Κέντρο Διοτίμα.
Μπορεί να περιλαμβάνει μια συνθηματική φράση με τα παιδιά, συγγενείς, φίλες-ους, τους γείτονες, που θα σημαίνει ότι βρίσκεται σε κίνδυνο και πρέπει να καλέσουν το 100.
Ένα σημαντικό κομμάτι είναι η συγκέντρωση όλων των απαραίτητων εγγράφων τόσο των δικών της όσο και των παιδιών εφόσον υπάρχουν: ταυτότητες, βιβλιάρια υγείας, διαβατήριο, κάρτες και βιβλιάρια τραπεζικών λογαριασμών, δίπλωμα οδήγησης, άδεια παραμονής και εργασίας κ.ά. καθώς και η προετοιμασία μιας βαλίτσας με τα απαραίτητα και η φύλαξη τους σε ένα ασφαλές μέρος. Σε ένα πλάνο φυγής είναι πολύ σημαντικό να απομνημονεύσει η επιζώσα τα τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης όπως π.χ. Αστυνομία (100 ή 112), ΕΚΑΒ (166), Πυροσβεστική (199), Γραμμή SOS 15900 ή τηλέφωνα φορέων και ξενώνων, έμπιστων φίλων και συγγενών, δικηγόρου.
Ταυτόχρονα, χρειάζεται μια προετοιμασία για κάποια προσωρινή λύση στέγασης σε περίπτωση που χρειαστεί να εγκαταλείψει άμεσα το σπίτι. Ιδανικά μέρος το οποίο δεν γνωρίζει ο δράστης και σε περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει υποστηρικτικό πλαίσιο και χρήματα, η επικοινωνία με κάποιο Ξενώνα για στέγαση (πχ Στον Ξενώνα Επείγουσας Φιλοξενίας του ΕΚΚΑ φιλοξενούνται γυναίκες που έχουν υποστεί οποιαδήποτε μορφή βίας. Η εισαγωγή μπορεί να γίνει άμεσα όλο το 24ωρο, με τις ελάχιστες διαδικασίες. Κάλεσε την τηλεφωνική γραμμή άμεσης κοινωνικής βοήθειας «197»).
Πολλές φορές χρειάζεται μετά τη φυγή να αποκτήσει νέο και απόρρητο νούμερο και να απενεργοποιήσει την συσκευή του κινητού τις «υπηρεσίες τοποθεσίας» ή ό,τι άλλο σχετικό θα μπορούσε να «φανερώσει» την τοποθεσία της στον δράστη.
Σε κάθε περίπτωση, το κάθε πλάνο φυγής είναι εξατομικευμένο και προσαρμοσμένο στις ανάγκες της κάθε γυναίκας, καθώς μόνο εκείνη ξέρει τι είναι ασφαλές για την ίδια και τα παιδιά της.
Τι μπορεί να κάνει κάποιος που θέλει να βοηθήσει το κέντρο σας; Υπάρχει κάτι σε μορφή δωρεάς ή εθελοντισμού;
Μπορεί να κάνει μια δωρεά στο https://diotima.org.gr/dorea/ Με τη δωρεά σου υποστηρίζουμε νομικά και ψυχοκοινωνικά γυναίκες και θηλυκότητες, που δεν έχουν τους απαραίτητους οικονομικούς και κοινωνικούς πόρους.
Πώς μπορεί κάποιο θύμα έμφυλης βίας να επικοινωνήσει μαζί σας και να ζητήσει βοήθεια;
Αν κάποιο άτομο βιώνει οποιαδήποτε μορφή έμφυλης βίας, μπορεί να επικοινωνήσει με το Κέντρο Διοτίμα
* Κεντρική Μακεδονία: Δευτέρα-Παρασκευή, 10:00–14:00, 2310 534445 ή μήνυμα στο urban.thessaloniki.diotima@gmail.com
* Αττική: Δευτέρα-Παρασκευή, 10:00–18:00, 210 3244380 ή μήνυμα στο helpdesk.diotima@gmail.com
Τι υπηρεσίες προφέρετε στα θύματα;
Το Κέντρο Διοτίμα στη Θεσσαλονίκη παρέχει εξειδικευμένη νομική βοήθεια – δικαστική εκπροσώπηση, ψυχοκοινωνική υποστήριξη και επαγγελματική συμβουλευτική σε επιζώσες Ελληνίδες και μετανάστριες που έχουν χαμηλά εισοδήματα και είναι δημότισσες ή κάτοικοι δήμων του νομού Θεσσαλονίκης. Παράλληλα όλες οι παραπάνω υπηρεσίες προσφέρονται σε γυναίκες προσφύγισσες, άντρες και ΛΟΑΤΚΙ άτομα (16+) από τον προσφυγικό και μεταναστευτικό πληθυσμό.
Για κάθε γυναίκα που έρχεται στο Κέντρο Διοτίμα, δημιουργούμε ένα εξατομικευμένο πλάνο παρέμβασης που να ταιριάζει στις ανάγκες της. Σε αυτό το πλαίσιο γίνονται συνεδρίες με εξειδικευμένη ψυχολόγο ή δικηγόρο.
Όλες οι υπηρεσίες είναι δωρεάν και ταυτόχρονα καλύπτονται όλα τα δικαστικά έξοδα. Την ίδια στιγμή πραγματοποιούμε δράσεις πρόληψης, ενδυνάμωσης και ένταξης γυναικών που αντιμετωπίζουν κοινωνικό αποκλεισμό.
Πέρα από την ιστοσελίδα σας, αλλά και το ίντερνετ, τι άλλες δράσεις υπάρχουν ώστε να μπορέσει να ενημερωθεί κάποιος;
Πραγματοποιούμε και συμμετέχουμε σε διάφορες δράσεις, όπως εργαστήρια πρόληψης και ενδυνάμωσης για την έμφυλη βία, τα έμφυλα στερεότυπα, την ισότητα. Έχουμε κάνει πολλές συνεργασίες στην πόλη γιατί θέλουμε να αυξήσουμε την ορατότητα για την έμφυλη βία. Έχουμε συνεργαστεί για παράδειγμα με τη ΧΑΝΘ, το ΚΘΒΕ, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης όπου και προβλήθηκε διαδικτυακά το ντοκιμαντέρ του Κέντρου Διοτίμα και της Liminal, SAFEABLE, το Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Αλεξάνδρειας όπου πραγματατοποiήσαμε πρόσφατα και τη κεντρική μας εκδήλωση με προβολές 4 ταινιών μικρού μήκους για τον καθημερινό σεξισμό και τη δύναμη της γυναικείας αλληλεγγύης.
Κάποια χρήσιμα links για το Κέντρο Διοτίμα: diotima.org.gr | Facebook: @NGOdiotima| Twitter: @CentreDiotima | Instagram: @diotima_centre | Linkedin: Diotima Centre | Tiktok: DiotimaCentre | Youtube:Κέντρο Διοτίμα
