Έπεσε τυχαία στα χέρια μου τον περασμένο μήνα η νουβέλα του Κώστα Θεολόγου «Η κρύπτη του Βιτάλ», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Ήδη από τις πρώτες σελίδες του κειμένου ξεχώρισα μια ισορροπία. Τη θελκτική δύναμη ενός πεζογραφήματος που ισορροπεί ανάμεσα στο στοχασμό και την ιστορία, την άλλοτε δοκιμιακή και άλλοτε λυρική γλώσσα, τις περιγραφές, που γίνονται κάποτε σκληρές και κάποτε ντελικάτες.
Η νουβέλα αρχίζει με την περιπλάνηση του πρωταγωνιστή στο νεκροταφείο του Περ Λασέζ, μια ηλιόλουστη μέρα στο Παρίσι του 1985. Ο Θεσσαλονικιός φοιτητής περιπλανάται στα μνημεία διάσημων καλλιτεχνών και ανθρώπων που καθόρισαν την ανθρώπινη ιστορία με τα επιτεύγματά τους. Επισκέπτεται ξανά το Περ Λασέζ με τη συνοδεία ενός γέρο- Ζωγράφου τον οποίο γνώρισε τυχαία. Ο ίδιος αντιλαμβάνεται αυτό το «αλλόκοτο» σεργιάνι ανάμεσα στα ταφικά μνημεία ( Έπειτα σεργιανίσαμε- παράξενο να λέω σεργιάνι και να αναφέρομαι σε περίπατο ανάμεσα σε τάφους- για να βρούμε γλύπτες και ζωγράφους.) αλλά φαίνεται να του ασκεί μια ανεξήγητη γοητεία. Κι εκεί έρχεται μια βαθειά αντίθεση που δεν μπορεί παρά να γοητεύσει τον αναγνώστη. Το τοπίο αλλάζει ξαφνικά· η νεκρική, σεπτή σιγή του Περ- Λασεζ γίνεται ηδονική φωνή της νιότης, έρωτας και φως. Ο πρωταγωνιστής θυμάται τις πρώτες του μέρες στην πόλη του φωτός και ο συγγραφέας μας μεταφέρει εκεί νοητά, να γευτούμε όλες τις ομορφιές, όλες τις ευωδιές του Παρισιού.
Αυτές, λοιπόν, οι πρώτες σελίδες, που ακροβατούν μεταξύ νεκροταφείου και ζείδωρης ερωτικής απόλαυσης- μεταξύ θανάτου και έρωτα θα μπορούσε να πει κανείς, μιας δηλαδή από τις σπουδαιότερες δυαδικές αντιθέσεις- είναι ο καλύτερος προάγγελος της ιστορίας που έπεται. Μιας ιστορίας που διηγείται ένας Αθηναίος αριστοκράτης στον πρωταγωνιστή.
Η ιστορία του Βιτάλ επιτυγχάνει την αφύπνιση της ιστορικής μνήμης σχετικά με τα γεγονότα του Ολοκαυτώματος στη Θεσσαλονίκη. Ο Βιτάλ είναι ο μόνος από την οικογένειά του που καταφέρνει να διαφύγει του αφανισμού, να αλλάξει το όνομά του και να κουβαλήσει το «άλγος» του επιζήσαντα, του μόνου ζωντανού εκ της οικογενείας του, που οφείλει να πλέει μεταξύ νοσταλγίας και μνήμης. Οι περιπέτειες του Βιτάλ περιγράφονται με οικονομία, παραστατικά και περιεκτικά· η γνωριμία με τη νοσοκόμα που του έσωσε τη ζωή, επιζητώντας μια επίψαυση στη νεανική του σάρκα, η βουτιά στα κρύα νερά του Σαρωνικού για να ξεφύγει, τα κυκλώματα παράνομου εμπορίου, οι ομόφυλες ερωτικές περιπτύξεις και η τελική εγκατάσταση στην Ελλάδα, για την αρχή μιας νέας ζωής…
Μα ποια είναι τελικά η «κρύπτη» του Βιτάλ; Δεν αποκαλύπτεται παρά μόνο στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου. Μα ταυτόχρονα ως «κρύπτη» μπορεί να θεωρηθεί όλη η ιστορία της ζωής του Εβραίου Βιτάλ· η κρύπτη μιας πολυσήμαντης πτυχής της ελληνικής ιστορίας που παραδίδεται εύστοχα και χωρίς φλυαρίες απ’ τις σελίδες του Θεολόγου…
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου
Ποια σχέση έχει ο νεαρός Θεσσαλονικιός αφηγητής με τον Παριζιάνο κομουνιστή ζωγράφο Μπορίς Τασλίτσκι; Πόσο αληθινή είναι η ιστορία που διηγείται ο Αθηναίος αριστοκράτης παραμυθάς;
Ένα συνταρακτικό προσκύνημα, μια μυστική τελετουργία στη μνήμη του Βιτάλ, ενός Εβραίου της Θεσσαλονίκης. Δύο πόλεις σε δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους – το ηδονικό Παρίσι των ’80s και η μαρτυρική Θεσσαλονίκη του Ολοκαυτώματος – συμπλέκονται αφηγηματικά. Μια σύγχρονη ιστορία που περιέχει εγκιβωτισμένη την αφήγηση των περιπετειών του ήρωά μας από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα ως τα μέσα της δεκαετίας του 1980.
Συγγραφέας: Κώστας Θεολόγου
Εκδόσεις: Κέδρος
Έτος έκδοσης: 2020
ISBN: 978-960-04-5099-6
ΣΕΛ.: 136
Τιμή: 9,90
