Έρωτας και ψυχοθεραπεία – έννοιες ασύμβατες
Η Κόλαση του Δάντη μοιάζει με παιδική χαρά μπροστά στη κόλαση που ζουν όσοι, εν έτει 2024, ασχολούνται με θέματα σχέσεων και dating. Είναι μια τόσο επικίνδυνη, σχεδόν απαγορευμένη, ζώνη που κι οι ίδιοι οι ψυχολόγοι τρέμουν να διαβούν. “Δεν μ’ αρέσει να δουλεύω με ερωτευμένους” γράφει χαρακτηριστικά ο ψυχολόγος Irvin Yalom στο βιβλίο του “Ο Δήμιος του Έρωτα”. Και πώς να του αρέσει, άλλωστε; Πώς να κοντράρεις με λογική κι επιχειρήματα την απόλυτη παράνοια; Πώς η ψυχοθεραπεία μπορεί και “σκοτώνει” τον έρωτα;
Ο έρωτας είναι γρίφος για δυνατούς λύτες
“Ο καλός θεραπευτής πολεμάει το σκοτάδι και ζητάει το φώς, ενώ ο έρωτας συντηρείται από το μυστήριο και καταρρέει μόλις αρχίσεις να τον εξετάζεις σχολαστικά” – Irvin Yalom, Ο Δήμιος του Έρωτα
Αυτή η κατάρρευση είναι για καλό, για να μη πω ότι είναι απαραίτητη. Στην τελική, τι ακριβώς προσφέρει το μυστήριο; Ναι, είναι ελκυστικό και ενδιαφέρον να δημιουργείται λίγο σασπένς και να ανεβάζεις παλμούς στην προσπάθεια να αποκωδικοποιήσεις τον άλλον. Αλλά μήπως, όλο αυτό είναι ένα πολύ καλό καμουφλάζ για τις ανασφάλειες σου;
Όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται, η θολούρα κι η αβεβαιότητα μπορούν να σου προσφέρουν μια αίσθηση ελέγχου. Νιώθεις ότι πρέπει να έχεις το νου σου και να είσαι πιο προσεκτικός – οριακά στρατηγικός – με τις κινήσεις σου. Όμως, όταν έρθει η ώρα να πέσουν οι μάσκες, θες να κλειστείς μέσα στο “δωμάτιο πανικού” σου, μέχρι ο άλλος να κουραστεί να σου χτυπάει την πόρτα και να φύγει. Όλο αυτό το κρυφτούλι εξηγεί κάπως και την ανθούσα ορολογία που έχει δημιουργηθεί σήμερα στο κεφάλαιο του “dating”.
Είναι σαν να παίζεις ένα παιχνίδι με τεράστιες και πολύ δύσκολες πίστες. Ξεκινάς μ’ ένα talking stage με στόχο να δημιουργήσεις μια σχέση, ενώ παράλληλα σκάνε side quests και πρέπει να αποφύγεις να καταλήξεις σε situationship, να μπεις στο friendzone ή να φας απλά ghosting. Είναι πραγματικά απίστευτο το ότι σαν είδος έχουμε χρόνο και ενέργεια να ονοματίσουμε και να βιώσουμε τόσες πολλές ψυχοφθόρες καταστάσεις, αλλά όταν πρόκειται να επικοινωνήσουμε ανοιχτά και να πούμε πώς νιώθουμε, μας λούζει κρύος ιδρώτας. Μάλλον, το φαινομενικά πιο απλό είναι και το πιο δύσκολο.
Πάντως, το μόνο σίγουρο είναι ότι ο έρωτας θέλει γερό στομάχι και γι’ αυτό περνάει από κει. Άσε, λοιπόν, τους τσελεμεντέδες γιατί έχεις καταλάβει την παροιμία λάθος.
Ο φαύλος κύκλος της επιβεβαίωσης
“Μια ερωτική εμμονή ξεζουμίζει τη ζωή από την αλήθεια της, σβήνοντας κάθε νέα εμπειρία, είτε καλή είτε κακή” – Irvin Yalom, Ο Δήμιος του Έρωτα
Όλοι αποζητούν προσοχή κι επιβεβαίωση, χωρίς να θέλω να θίξω ζητήματα αυταξίας ή αυτοπεποίθησης. Το να διεκδικείς το ενδιαφέρον του άλλου και να θες έτσι να νιώσεις ερωτεύσιμος είναι απολύτως ανθρώπινο, γιατί οι “σημαντικοί άλλοι” επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη ζωή μας. Το τρικ σ’ όλο αυτό είναι η ανάγκη για επιβεβαίωση να μην πηγάζει από τις ανασφάλειες σου και σταδιακά να εξελίσσεται σε εμμονή. Σ’ αυτήν την παγίδα μπορούν να πέσουν τόσο οι “φοβητσιάρηδες” όσο κι οι “σωτήρες” των σχέσεων.
Ο “φοβητσιάρης” αποφεύγει την έκθεση στο ρίσκο, όπως ο διάολος το λιβάνι, επειδή τρέμει στην ιδέα του να πληγωθεί. Η επιβεβαίωση για ένα τέτοιο άτομο είναι ένας αγώνας δρόμου, όπου αυτός που τερματίζει πρώτος πληγώνεται λιγότερο. Γι’ αυτό ακριβώς με το που πάρει την επιβεβαίωση που θέλει κι αισθανθεί την ανάσα του “επόμενου βήματος” καυτή στο λαιμό του, γίνεται μπουχός. Αλίμονο στον τελευταίο και καταϊδρωμένο που έχει να πληρώσει τα σπασμένα.
Η αντίδραση του “φοβητσιάρη” είναι βούτυρο στο ψωμί του “σωτήρα”, ο οποίος εκλαμβάνει την ανασφάλεια του άλλου ως απόρριψη και κάνει τα πάντα για να τον διεκδικήσει. Η επιβεβαίωση εδώ είναι σαν 10ωρο χειρουργείο ανοιχτής καρδιάς. Κάνεις προσεκτικές τομές, κλείνεις πληγές και σε κάθε ανησυχητικό ‘μπιπ’ η καρδιά σου πάει στην κούλουρη μήπως σου “φύγει” ο ασθενής. Αν, όμως, έχει έρθει η ώρα του άλλου, δυστυχώς δεν υπάρχει κάτι που μπορείς να κάνεις για να τον σώσεις. Αποδέξου ότι πρέπει να τον αφήσεις να φύγει.
Αν δε δραπετεύσεις από τα μοτίβα που σε κρατούν πίσω, γίνεσαι δέσμιος ενός επαναλαμβανόμενου κύκλου στον οποίο αλλάζουν μόνο τα πρόσωπα κι οι εμμονές που σε βασανίζουν μένουν ίδιες. Η εμμονή απογυμνώνει τα πάντα, τα αφήνει χωρίς υπόσταση και δε διακρίνει καλό ή κακό, σωστό ή λάθος. Απλά δημιουργεί και τροφοδοτεί ένα κενό που δε γεμίζει ποτέ.
Φοβάσαι το φως ή το σκοτάδι;
“Οι άνθρωποι που αισθάνονται άδειοι ποτέ δεν θεραπεύονται, όταν ενώνονται με ένα άλλο μη πλήρες άτομο” – Irvin Yalom, Ο Δήμιος του Έρωτα
Πώς γίνεται να μη σε τρομάζει το σκοτάδι του άλλου και να σε τρομάζει το φως του; Πας και “βεντουζάρεις” πάνω σε συναισθηματικά μη διαθέσιμους ανθρώπους που δεν έχουν να σου προσφέρουν κάτι. Όχι απαραίτητα επειδή δε θέλουν να προσφέρουν, απλά δε μπορούν στη φάση ζωής που βρίσκονται κι είναι πραγματικά άσκοπο να περιμένεις το πότε θα μπορέσουν. Το μόνο που καταφέρνεις είναι να γίνεσαι συλλέκτης βραχύβιων ανεκπλήρωτων εμπειριών, που σήμερα τούς δίνουμε κουλ ονόματα, όπως situationship κι ό,τι άλλο έχει βγει, τέλος πάντων, για να περιγράψει ατελείς και μπερδεμένες καταστάσεις.
Δε ξερω κατά πόσο συμφωνώ με τον Yalom στο αν η ψυχοθεραπεία σκοτώνει τον έρωτα κι αν, τελικά, πρόκειται για ασύμβατες μεταξύ τους έννοιες. Μια θεραπευτική σχέση για να λειτουργήσει σωστά χρειάζεται ενσυναίσθηση, αυθεντικότητα και απόλυτη αποδοχή ανάμεσα στον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο. Αυτές, όμως, δε θα έπρεπε να είναι κι οι βάσεις για μια οποιαδήποτε άλλη σχέση; Να είσαι μ’ έναν άνθρωπο που σε νιώθει, σε αφήνει να είσαι ο εαυτός σου και σε δέχεται έτσι όπως είσαι (και προφανώς να ισχύει και το αντίστροφο – μην είσαι απλά “άρπαγας”, να δίνεις κιόλας).
Για να πετύχεις αυτή την αμοιβαιότητα σε μια σχέση απαιτείται χρόνος και προσπάθεια, όπως και στη ψυχοθεραπεία άλλωστε. Κανείς δεν έγινε ποτέ καλά με 1-2 συνεδρίες. Μπορεί η ατάκα “το καλό πράγμα αργεί να γίνει” να ακούγεται κλισέ, αλλά αν δεν επενδύσεις σε κάτι δε μπορείς να περιμένεις κανένα αποτέλεσμα – τουλάχιστον όχι κάτι ποιοτικό κι ουσιαστικό. Τώρα, βέβαια, εσύ θα σκέφτεσαι “ναι, αλλά αν επενδύσω και μετά ο άλλος μια μέρα φύγει και πληγωθώ, τι θα κάνω;”. Με την ίδια λογική μη κανονίζεις ταξίδια, εξόδους κι ο,τιδήποτε άλλο. Μπορεί αύριο να πεθάνεις και να μην έχει νόημα κανένα από τα σχέδια σου.
Εκτός κι αν είσαι φαν του Νίτσε κι ακολουθείς γενικά μια πιο νιχιλιστική προσέγγιση στα πάντα. Εκεί πάω πάσο κι η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά!
Η ψυχοθεραπεία δε σκοτώνει τον έρωτα, αλλά τού προσφέρει διαύγεια. Σε βοηθά να αναγνωρίσεις τις συναισθηματικές σου ανάγκες, να προσδιορίσεις πώς θες να αγαπάς και να αγαπιέσαι κι όλα αυτά να τα αναζητάς. Αν τα βρεις, μείνε. Αν όχι, φύγε, ακόμα κι αν ο άλλος σού μοιάζει πολλά υποσχόμενος. Μπορεί τελικά να μην είναι και τα “ροζ γυαλάκια” που φοράς για να τον δεις δεν σε βοηθούν να το καταλάβεις εγκαίρως.
Αν κάτι σκοτώνει τον έρωτα, αυτό είναι σίγουρα η ανασφάλεια κι ο δισταγμός να αφεθείς σε κάτι καλό, επειδή φοβάσαι να ρίξεις τις άμυνες σου και να δείξεις εμπιστοσύνη.
Εν ολίγοις: Παιδιά, κοιταχτείτε γιατί χανόμαστε!
