Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης ήταν Έλληνας διηγηματογράφος, θεατρικός συγγραφέας, δοκιμιογράφος, μεταφραστής, ακαδημαϊκός και δημοσιογράφος με καταγωγή από την Σκιάθο. Ήταν τρίτος ξάδερφος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη αλλά το έργο του δεν έτυχε μεγάλης αποδοχής από κοινό και κριτικούς. Η γραφή του όμως ήταν απλή αλλά δραστική και σημείωσε επιτυχία σε ό,τι κυκλοφόρησε. Επιτυχημένος ήταν επίσης και με ότι άλλο ασχολήθηκε, όπως η δημοσιογραφία αλλά και η ακαδημαϊκή του καριέρα. Είναι όμως περισσότερο γνωστός για την συγγραφή Διηγημάτων και Ταξιδιωτικών Εντυπώσεων, καθώς ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου. Η τοποθεσία όμως που γαλήνευε την ψυχή του, πέρα από την πατρίδα του, ήταν το Άγιο Όρος. Λίγες μέρες πριν φύγει από την ζωή, έγινε μοναχός παίρνοντας το όνομα Ανδρόνικος. Έφυγε από την ζωή από επιπλοκές κήλης στις 25 Οκτωβρίου 1929.
Τα παιδικά και σχολικά χρόνια του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη
Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης γεννήθηκε στην Σκιάθο στις 15 Οκτωβρίου 1850. Ήταν ο πρώτος γιος, ανάμεσα σε 7 αδέρφια. Η μητέρα του καταγόταν από ιερατική οικογένεια από την Σκιάθο και ο πατέρας του, που ήταν δεύτερος ξάδερφος της μητέρας του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, καταγόταν από αρχοντική οικογένεια από το Μιστρά.
Στη Σκιάθο ο Μωραϊτίδης τελείωσε το δημοτικό σχολείο. Στην συνέχεια μετέβη στην Αθήνα, όπου αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο το 1871, σε ηλικία 21 ετών. Οι λόγοι της καθυστέρησης τόσων χρόνων ήταν η απουσία της τρίτης τάξης του γυμνασίου από την Σκιάθο αλλά και η οικονομική ανέχεια της οικογένειάς του. Όταν οι συνθήκες το επέτρεψαν, έγινε το ταξίδι στην Αθήνα για την φοίτηση στο γυμνάσιο.
Σπουδές και εργασία
Μετά το γυμνάσιο ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε 10 χρόνια αργότερα, το 1881, έχοντας κάνει εκεί και την διδακτορική διατριβή του.
Από το 1872 ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης ήταν τακτικό μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός». Εκείνη την εποχή γνώρισε τους εκδότες των εφημερίδων Δ. Κορομηλά και Β. Γαβριηλίδη και άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος στα έντυπά τους, όπως η «Εφημερίδα» και η «Ακρόπολις».
Την περίοδο 1880-1900 ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης εργάστηκε και ως φιλόλογος σε σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης.
Το έργο του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη
Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην ελληνική λογοτεχνία με το πρώτο του έργο με τίτλο «Μιχαήλ Κομνηνός-Δεσπότης της Ηπείρου», ένα δράμα που γράφτηκε το 1872 και θεωρείται χαμένο ως σήμερα. Το έργο αυτό κέρδισε το Α΄ βραβείο στο Βουτσιναίο ποιητικό διαγωνισμό.
Το 1873 μετέφρασε από τα λατινικά το ποίημα «Η Βερενίκης κόμη».
Το 1874 ανέλαβε την δημοσίευση των πρακτικών της Ελληνικής Βουλής στην «Εφημερίδα», ενώ παράλληλα διακωμωδούσε την πολιτική κίνηση από τις στήλες της σατιρικής εφημερίδας «Αγορά», την οποία εξέδιδε ο ίδιος. Την ίδια χρονιά δημοσίευσε και το πρώτο του θεατρικό έργο με τίτλο «Βάρδας Καλλέργης».
Το 1875 δημοσιεύτηκε στο «Αθηναϊκόν Ημερολόγιον» του Δημητρίου Κορομηλά η κωμωδία του με τίτλο «Τις πταίει».
Το 1876 κυκλοφόρησε η κωμωδία «Τα δύο δόμινα». Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε και το επόμενο θεατρικό έργο του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη με τίτλο «Καταστροφή των Ψαρών», που βραβεύτηκε στο Νικοδήμειο διαγωνισμό, αλλά και το ιστορικό μυθιστόρημα «Δημήτριος ο πολιορκητής».
Μέχρι το 1881 ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης είχε δημοσιεύσει διάφορα έργα, ποιήματα, θεατρικά κ.α. σε εφημερίδες και περιοδικά, όπως το «Μη χάνεσαι» και σε διάφορα Ημερολόγια της εποχής.
Το 1889 κυκλοφόρησε το έργο του με τίτλο «Άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως» και το 1896 το έργο με τίτλο «Χαμάρετο». Με τα δύο αυτά έργα έλαβε μέρος στο Λασσάνειο δραματικό διαγωνισμό.
Τα περισσότερα διηγήματά του ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης τα δημοσίευσε στην εφημερίδα «Ακρόπολις» την περίοδο 1888-1908 ήταν κυρίως διηγήματα με χριστουγεννιάτικο ή πασχαλινό περιεχόμενο και ηθογραφικό χαρακτήρα. Επίσης ασχολήθηκε με το θέατρο, την μετάφραση, το δοκίμιο και την ποίηση. Η ποιητική του παραγωγή μπορεί να είναι μικρή σε έκταση αλλά περιλαμβάνει λυρικά και θρησκευτικά ποιήματα, γραμμένα στη δημοτική, όσο ήταν πιο νέος, και την καθαρεύουσα στην πιο ώριμη περίοδο της ζωής του. Για το θέατρο έγραψε αρχικά κωμωδίες και αργότερα πέρασε στο χώρο της μίμησης της σεξπηρικής γραφής.
Σήμερα όμως ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης είναι περισσότερο γνωστός ως συγγραφέας Διηγημάτων και Ταξιδιωτικών εντυπώσεων, που εκδόθηκαν σε 6 τόμους με τίτλο «Διηγήματα» την περίοδο 1921 – 1928. Οι ταξιδιωτικές του ιστορίες αντλούν κυρίως τα θέματά τους από τα νησιά του Αιγαίου, το Άγιον Όρος, την Κωνσταντινούπολη, τη Μικρά Ασία και τους Αγίους Τόπους. Αρχικά δημοσιεύτηκαν στο «Μη χάνεσαι» και στην συνέχεια στις εφημερίδες «Ακρόπολι» και «Αθήναι» από το 1889 μέχρι το 1907. Εκδόθηκαν κι αυτά σε 6 τόμους με τίτλο «Με του Βορηά τα κύματα» την περίοδο 1922 – 1927. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί περίτεχνη καθαρεύουσα, με εξαίρεση τα διαλογικά μέρη.
Το 1926 ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης έγινε μέλος και το 1928 της Ακαδημίας Αθηνών.
Τα έργα του επανεκδόθηκαν φιλολογικά σε τρεις τόμους την περίοδο 1991 – 1993, πολλές δεκαετίες μετά τον θάνατό του.
Αλέξανδρος Μωραϊτίδης και Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης και ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ήταν τρίτα ξαδέρφια. Ο Παπαδιαμάντης όμως επισκίασε τον ξάδερφό του, τον οποίο αναφέρει μια και μόνη φορά με το μικρό του όνομα λέγοντας «ο άλλος Αλέξανδρος». Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης όμως τιμά πολλές φορές τον ξάδερφό του. Και όταν βρισκόταν στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισαίου, που πλέον δεν υπάρχει, ο Μωραϊτίδης συνόδευε τον Παπαδιαμάντη στις αγρυπνίες ως ιεροψάλτης.
Το έργο του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη δεν είναι τόσο γνωστό όσο του Παπαδιαμάντη, ούτε έτυχε μεγάλης αποδοχής από τους κριτικούς, το κοινό και τους συναδέλφους λογοτέχνες κατά το πέρασμα των χρόνων. Όμως δεν απέκτησε και τους ορκισμένους εχθρούς, όπως ο Παπαδιαμάντης. Ο Μωραϊτίδης ήταν πιο κοσμικός χαρακτήρας, πιο πετυχημένος κοινωνικά αλλά και σε ότι έκανε επαγγελματικά. Ο ίδιος μάλιστα βοήθησε τον ξάδερφό του να μπει και να ενταχθεί στο χώρο της δημοσιογραφίας.
Ο γάμος και η μετέπειτα πορεία του
Το 1901 ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης παντρεύτηκε με την Βασιλική Φουλάκη κι έζησαν μαζί μέχρι το 1914, όταν εκείνη πέθανε. Μετά τον θάνατο της συζύγου του ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης εγκατέλειψε τη λογοτεχνική και δημοσιογραφική του δραστηριότητα και έζησε ασκητικά στην Αθήνα. Μοναδική του ασχολία ήταν η συγγραφή και μετάφραση θεολογικών κειμένων και οι μεταφράσεις αρχαίων κειμένων. Έγραψε εκκλησιαστικές ακολουθίες και μετέφρασε πατερικά κείμενα, όπως Γρηγόριο Ναζιανζηνό, Μέγα Βασίλειο κ.α.
Το 1919 πείστηκε από το δημοσιογράφο Στέφανο Δάφνη να τυπώσει τον πρώτο τόμο των διηγημάτων του. Την ίδια κιόλας χρονιά τιμήθηκε με το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων για τον 1ο τόμο των διηγημάτων του.
Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης και το Άγιο Όρος
Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης ήταν βαθιά θρησκευόμενος με πνευματικές απαρχές και αναφορές στο θείο του Δημήτριο Επιφανίου, που αργότερα έγινε Ιερομόναχος Διονύσιος και αναδείχθηκε σε μια από τις πιο πνευματικές φυσιογνωμίες του τόπου και της εποχής του και με την ζωή και το έργο του επηρέασε βαθύτατα τον έργο του Μωραϊτίδη αλλά και του Παπαδιαμάντη.
Το 1888 ο 38χρονος Αλέξανδρος Μωραϊτίδης είχε πια κατασταλάξει σχετικά με τις θρησκευτικές και πνευματικές του αναζητήσεις, όταν για πρώτη φορά επισκέφτηκε το Άγιο Όρος. Εκείνη την εποχή το Άγιο Όρος βρισκόταν ακόμα υπό οθωμανική κατοχή, που όμως γινόταν όλα και πιο ελαστική όσο περνούσε ο καιρός. Έτσι, η περιοχή ανθούσε πληθυσμιακά αλλά και πνευματικά. Ερχόταν συνεχώς νέοι μοναχοί και ταυτόχρονα γινόταν συντήρηση των κτιρίων και των ιερών κειμηλίων. Αυτό συνέβαινε γιατί οι περισσότεροι από τους νέους μοναχούς ήταν εγγράμματοι και ασχολούνταν με όλα όσα απαρτίζουν το Άγιο Όρος, πέρα από τη λατρεία του Θεού. Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης εντόπισε αμέσως και κατανόησε όλες τις βελτιώσεις στο Άγιο Όρος και αισθάνθηκε να γαληνεύει από όσα έβλεπε και άκουγε και γενικά όσα βίωνε εκεί.
Ακολούθησαν και άλλα τρία ταξίδια – προσκυνήματα του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη στο Άγιο Όρος το 1893, το 1898 και το 1900. Στο Άγιο Όρος βρισκόταν πια και ο πνευματικός του πατέρας, Γέροντας Δανιήλ Κατουνακιώτης ο Σμυρναίος. Τις εντυπώσεις και τα βιώματά του από το Άγιο Όρος τα δημοσίευσε συνολικά το 1924 σε έναν από τους 6 τόμους του έργου του «Με του Βορηά τα Κύματα», μια συλλογής με εντυπώσεις από τα ταξίδια του ανά τον κόσμο.
Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης γίνεται μοναχός λίγο πριν φύγει από την ζωή
Το 1920 ο ακούραστος ταξιδιώτης Αλέξανδρος Μωραϊτίδης αποσύρθηκε για να ζήσει στο νησί του, την Σκιάθο. Από εκεί τον Σεπτέμβριο του 1929 πήγε για μια τελευταία φορά στο Άγιο Όρος για να λάβει το μοναστικό σχήμα, παίρνοντας το όνομα Ανδρόνικος. Το Οκτώβριο όμως αρρώστησε βαριά. Στις 20 Οκτωβρίου ζήτησε να εξομολογηθεί και κοινώνησε και το μεσημέρι της Παρασκευής 25 Οκτωβρίου 1929, μόλις 40 μέρες μετά την κουρά του, ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης πέθανε στην Σκιάθο από επιπλοκές κήλης.
Την επόμενη μέρα, ημέρα γιορτής του Αγίου Δημητρίου του Μυροβλύτη, έγινε η κηδεία του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη, με πλήθος κόσμου να τον συνοδεύει. Ετάφη δίπλα στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Για την προσωπικότητα και το έργο του μίλησαν θερμά ο παπα-Γιώργης Ρήγας και ο Σκιαθίτης δικηγόρος, βουλευτής και αντιπρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Αιγιαλείδης.
Στις 31 Οκτωβρίου 2019, με αφορμή τα 90 χρόνια από τον θάνατό του, η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας τίμησε τον Σκιαθίτη Αλέξανδρο Μωραϊτίδη με μια εκδήλωση στον Πύργο Βιβλίων, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Ακολουθεί video με την αφήγηση της «Αρφανούλας» του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη.
Για το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από:
- Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, Ανακτήθηκε από: https://el.wikipedia.org/ Τελευταία πρόσβαση: 17/9/22
- Αφιέρωμα στον Σκιαθίτη συγγραφέα Αλέξανδρο Μωραϊτίδη από την Εθνική Βιβλιοθήκη. (2019). Ανακτήθηκε από: https://www.lifo.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 17/9/22
- Μωραϊτίδης, Αλέξανδρος, Ανακτήθηκε από: https://greekarchivesinventory.gak.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 17/9/22
- Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, Ανακτήθηκε από: https://www.skiathos.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 17/9/22
- Κούκος, Στ. (2019). Επέτειος: Αλέξανδρος Μωραϊτίδης – Μοναχός Ανδρόνικος: Ο λογοτέχνης, ο φίλος των αγίων! Ανακτήθηκε από: https://www.pemptousia.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 17/9/22
- Τριανταφυλλόπουλος, Ν. Δ. (2020). Αναζητώντας τις διαδρομές του ταξιδευτή Μωραϊτίδη. Ανακτήθηκε από: https://www.kathimerini.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 17/9/22
- Στιβακτάκης, Αν. (2020). Το Άγιον Όρος και ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης. Ανακτήθηκε από: https://www.viannitika.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 17/9/22
- Μωραϊτίδης Αλέξανδρος, Ανακτήθηκε από: http://www.ekebi.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 18/9/22
- Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, Ανακτήθηκε από: https://biblionet.gr/ Τελευταία πρόσβαση: 18/9/22
