Αλικαρνασσός
Χαμένες πατρίδες: οι λέξεις αυτές φέρουν τεράστιο βάρος. Επαναφέρουν ξεχασμένες αναμνήσεις που παραμένουν ακόμα πληγές ανοιχτές. Οι λέξεις αυτές περικλείουν μέσα τους αμέτρητους τόπους, ανθρώπους, συναισθήματα. Χρωματίζονται διαφορετικά ανάλογα με την γενιά που τις προφέρει. Η πρώτη γενιά των χαμένων πατρίδων είναι αυτή που τις συνοδεύει με πόνο, θρήνο, κοπετό και απελπισία. Γιατί, είναι ο μάρτυρας της θηριωδίας που τις κατέστησε << χαμένες>>. Η δεύτερη γενιά επιλέγει να μην αναφέρεται σε αυτές τις πατρίδες. Επιλέγει να τις ξεχάσει- ή μάλλον, να τις αφήσει πίσω της για να ριζώσει στις τωρινές, τις νέες πατρίδες και να επιβιώσει. Και τώρα, εμείς, η τρίτη γενιά. Η γενιά που δεν γνώρισε ποτέ αυτές τις πατρίδες και τους ανθρώπους που τις έχασαν ,η γενιά που έμαθε να τις ακούει μόνο μέσα από παραμύθια και να τις νοσταλγεί, ακόμα και να δεν τις έζησε ποτέ. Αυτή η γενιά προφέρει τις λέξεις με νοσταλγία αλλά με την υπόσχεση ότι μπορεί να είναι χαμένες αλλά δεν θα γίνουν ποτέ ξεχασμένες. Γιατί, οι πατρίδες αυτές είναι η κοιτίδα και οι ρίζες του Ελληνικού πολιτισμού, τον οποίο φιλοξενούν από καταβολής κόσμου. Και μπορεί πλέον να μην αποτελούν γεωγραφικά μέρος του, αλλά συντηρούν τα χαρακτηριστικά του σε όλη την Μικρά Ασία.
Η Αλικαρνασσός της αρχαιότητας
Η αρχαία πόλη της Αλικαρνασσού αποτελεί τμήμα της ιστορικής παράκτιας περιοχής της Καρίας και τοποθετείται στην σημερινή νοτιοδυτική πλευρά της Τουρκίας. Η Αλικαρνασσός αποικίστηκε από δωρικά φύλα κατά την διάρκεια του πρώτου ελληνικού αποικισμού ( 11ος -9ος αιώνα π.Χ.). Αρχαιολογικές ανασκαφές στην περιοχή, έφεραν στο φως ευρήματα που επιβεβαιώνουν τις δωρικές ρίζες της πόλης. Ειδικότερα, το όνομα της περιοχής εικάζεται ότι ήταν προηγουμένως ΄΄ Άλος Κάρνος΄΄ από τους Χετταίους και στην συνέχεια οι Δωριείς επέλεξαν να διατηρήσουν το όνομα αυτό, μετατρέποντας τις δύο λέξεις σε μία. Αυτό που αποδεικνύει τον δωρικό εποικισμό είναι το διπλό <<σ>>, χαρακτηριστικό της δωρικής διαλέκτου.
Η πόλη, εντάσσεται στο σύμπλεγμα των έξι περιοχών που συναπαρτίζουν την Δωρική Εξάπολη. Επρόκειτο για μία μορφή κοινοπολιτείας, την οποία συνέθεταν οι πόλεις της Αλικαρνασσού, της Κνίδου, της Λίνδου, της Καμείρου, της Ιαλυσού και της Κω. Ο »πατέρας της Ιστορίας» , ο Ηρόδοτος, ο οποίος κατάγεται από την Αλικαρνασσό, αναφέρει ότι η ιδιαίτερη πατρίδα του έπαψε κάποτε να αποτελεί μέρος της Δωρικής Εξάπολης. Αιτία ήταν η ιδιοτελής απόφαση του αθλητή της, Αγασικλή, να κλέψει τον τρίποδα που κέρδισε στους αγώνες, αντί να τον αφιερώσει στον ναό του Απόλλωνα στην Κνίδο, όπως είθισται. Η πράξη του αυτή κρίθηκε ασεβής προς τον θεό του φωτός και προκάλεσε τον εξοστρακισμό της πόλης ως τιμωρία.
Κατά την διάρκεια των Περσικών πολέμων, οι ηγέτες της Αλικαρνασσού, ξεχνώντας τις ελληνικές καταβολές της πόλης την κατέστησαν σύμμαχο των Περσών και έτσι η πόλη βρέθηκε στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. να αποτελεί περσική επαρχία, υπό τις εντολές τοπικής αυτοδιοίκησης. Πάντως, η Αλικαρνασσός εξελίχθηκε, έτσι, σε πρωτεύουσα της επαρχία της Καρίας από τον Μαύσωλο. Το ομώνυμο Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού, χτίστηκε προς τιμήν του από την αδελφή και σύζυγο του Αρτεμίσια Β΄ της Καρίας και εντάσσεται στα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.
Στην ελληνιστική περίοδο και συγκεκριμένα το 334 π.Χ., τα ηνία της πόλης ανέλαβε μετά από πολιορκία ο Μέγας Αλέξανδρος, ενώ όταν η αχανής αυτοκρατορία του τελευταίου διασπάστηκε σε βασίλεια, η Αλικαρνασσός εντάχθηκε στην σφαίρα επιρροής των Πτολεμαίων.
Η Αλικαρνασσός του Μεσαίωνα και το σύγχρονο όνομα της πόλης
Μετά την κατάρρευση των ελληνιστικών βασιλείων, η Αλικαρνασσός, λόγω γεωγραφικής θέσης, βρέθηκε στον έλεγχο της Ρόδου. Ωστόσο, στα ρωμαϊκά και βυζαντινά χρόνια, μειώθηκε σημαντικά η δύναμή της και η σημασία της. Τον 11ο αιώνα μ.Χ., η επαρχία της Αλικαρνασσού καταλήφθηκε από τους Σελτζούκους Τούρκους, ενώ στην δύση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, το 1404, πέρασαν στα χέρια των Ιωαννιτών Ιπποτών της Ρόδου. Το τάγμα των Ιπποτών κατέλαβε και οχύρωσε την πόλη, ενώ μάλιστα βεβήλωσε και κατέστρεψε ολοκληρωτικά το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού.
Η παρουσία των Ιωαννιτών στην Αλικαρνασσό διήρκεσε μέχρι το 1522 όπου ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής τους ανάγκασε να αποχωρήσουν.
Το Τάγμα των Ιπποτών, πριν εγκαταλείψει το κάστρο της πόλης, του έδωσε το όνομα Άγιος Πέτρος και από εκεί προκύπτει και η σύγχρονη ονομασία της πόλης, << Μπόντρουμ>>. Επρόκειτο για παραφθορά της λέξης Πετρόνιουμ ( αναφέρεται στο κάστρο) και επίσης είναι και η τούρκικη ονομασία της λέξης υπόγειο.
Η Αλικαρνασσός σήμερα
Η, άλλοτε, πόλη της Αλικαρνασσού, έχει σήμερα διατηρήσει το τουρκικής προέλευσης όνομα Μπόντρουμ, με το οποίο είναι ευρέως γνωστή. Μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, οι περισσότεροι κάτοικοι της πόλης ήταν ψαράδες και αλιείς σπόγγων. Αν και η έκταση της είναι σχετικά μικρή, η πόλη του Μπόντρουμ αποτελούσε αστικό κέντρο, τουλάχιστον έως το 1935, εξαιτίας της δυναμικής παρουσίας μιας κοινότητας δίγλωσσων τουρκοκρητικών, Επιπλέον, οι συνθήκες ελεύθερου εμπορίου και πρόσβασης στα νησιά των νότιων Δωδεκανήσων συνηγορούσαν στην ανάδειξη της πόλης σε αστικό, και όχι μόνο κέντρο. Η ελληνική Αλικαρνασσός, το σημερινό τουρκικό Μπόντρουμ, συγκαταλέγεται στα πιο δημοφιλή τουριστικά θέρετρα της περιοχής του. Και οι λόγοι που συντρέχουν δεν ανάγονται μόνο στο γεγονός ότι φιλοξενεί, τα ερείπια έστω, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Συνδυάζει κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα, ιστορικές ομορφιές και υπέροχες θάλασσες. Αναφορικά με το τελευταίο, ο Όμηρος την είχε χαρακτηρίσει <<χώρα του αιώνιου γαλάζιου>>
Η Αλικαρνασσός το 1922- Πως κατέληξε χαμένη πατρίδα
Ωστόσο, παρόλο που η Αλικαρνασσός ήταν μία ήρεμη και ειρηνική πόλη, βίωσε εξίσου βίαια με τις άλλες πάλαι ποτέ ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας, τις θηριωδίες που σημειώθηκαν από τους Τούρκους. Ο ξεριζωμός των κατοίκων της Αλικαρνασσού, μίας από τις τελευταίες τουρκικές επαρχίες που διατηρούσαν την ελληνικότητά τους, συντελέστηκε σταδιακά από το 1908 και μετά και η έκβαση του δεν άφησε, δυστυχώς, ελπίδες επαναπατρισμού.
Όπως ήδη σημειώθηκε και παραπάνω, η Αλικαρνασσός φιλοξενούσε έναν καθόλου ευκαταφρόνητο αριθμό Κρητών. Οι σχετικά ομαλές σχέσεις των τελευταίων με τους Τούρκους της περιοχής, άρχισαν να οξύνονται όταν το 1908 ανακοινώθηκε μονομερής ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Η ένταση διευρύνθηκε περαιτέρω με το ξέσπασμα των Βαλκανικών πολέμων το 1912, ενώ έφτασε στο αποκορύφωμα της και έγινε πλέον αμφίδρομη με την είσοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, στο πλευρό των κεντρικών δυνάμεων. Η ένταση έλαβε την μορφή διώξεων των χριστιανικών, εν γένει, πληθυσμών από την Αλικαρνασσό, αν και αυτό, την δεδομένη χρονική στιγμή, δεν συνεπαγόταν απαραίτητα τον οριστικό εκτοπισμό τους. Πάντως, στην διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, και ειδικότερα κατά τα πρώτα δύο χρόνια του, οι περισσότεροι Έλληνες της Αλικαρνασσού, προτίμησαν να διαπεραιωθούν για λόγους ασφαλείας στα, υπό ιταλική κατοχή τότε, Δωδεκάνησα, στα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη.
Η λήξη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, έδωσε την δυνατότητα στους πρόσφυγες της Αλικαρνασσού να επαναπατριστούν, ενώ μάλιστα τα πολιτικά γεγονότα της περιόδου, δηλαδή η ανακωχή του 1918 και η αποβίβαση του ελληνικού στρατού στην Σμύρνη τον επόμενο χρόνο, έδιναν αισιόδοξα σημάδια για την ομαλοποίηση της προηγούμενης τεταμένης περιόδου. Ωστόσο, τα γεγονότα διέψευσαν τα σημάδια, εφόσον το χρονικό διάστημα που ακολούθησε χαρακτηρίζεται, κατ’ αρχάς από μεγάλη πολιτική αστάθεια. Την περίοδο που ο Κεμάλ κήρυττε στην Σαμψούντα του Πόντου την δεύτερη φάση της γενοκτονίας των Ποντίων ( Μάιος 1919), η Αλικαρνασσός περνούσε σε φάσμα ιταλικής κατοχής. Η ιταλοκρατία στο νησί διήρκεσε μέχρι το 1921, όπου ανανεώθηκε ξανά και για τελευταία φορά η τουρκική επικυριαρχία.
Η Αλικαρνασσός, δεν αποτέλεσε φυσικά εξαίρεση από το σχέδιο εθνοκάθαρσης και εκτοπισμού, που έθεσαν σε εφαρμογή οι Τούρκοι. Όπως συνέβαινε παράλληλα και στις περιοχές του Πόντου, οι άνδρες ηλικίας 18-45 ετών οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα γνωστά σε όλους <<αμελέ ταμπουρού>>, ενώ οι γυναίκες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι εκδιώχθηκαν βίαια από τα σπίτια τους και ακολούθησαν τις πορείες θανάτου. Επρόκειτο για τον μαζικό εκτοπισμό των ομάδων αυτών στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, σε πορείες που δεν είχαν προορισμό, παρά μόνο την σωματική και ψυχολογική εξάντληση, και τελικά τον θάνατο.
Όσοι κάτοικοι της Αλικαρνασσού δεν εξοντώθηκαν με αυτόν τον τρόπο, πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς μετά την κατάρρευση του μετώπου και την καταστροφή της Σμύρνης το 1922. Οι περισσότεροι πρόσφυγες από την Αλικαρνασσό κατέφυγαν στην Κρήτη, στην Σητεία αρχικά, και έπειτα στο Ηράκλειο. Εκεί, οπού διαμένουν έως και σήμερα απόγονοι των καταδιωγμένων, ίδρυσαν τον οικισμό Νέα Αλικαρνασσός, σε ανάμνηση της χαμένης τους πατρίδας…
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
1. https://www.tovima.gr/2008/11/24/opinions/i-ideologia-twn-xamenwn-patridwn/
2. https://ellasorthodoxia.gr/h-allikarnassos-bodrum-stin-notiodytiki-mikra-asia/
3. https://www.travelstyle.gr/alikarnasos-sto-kosmopolitiko-stolidi-ths-geitonikhs-tourkias/