Barbie: Η διασημότερη κούκλα στον κόσμο γίνεται 59 χρονών

Η κούκλα Barbie αποτελεί αναμφισβήτητα μια από τις πιο αναγνωρίσιμες εικόνες της σύγχρονης ποπ κουλτούρας. Εδώ και χρόνια η Barbie φιγουράρει παντού: από τα εκατομμύρια σπίτια μικρών παιδιών, σε επιδείξεις μόδας και σε μουσεία, ως και σπίτια ενήλικων συλλεκτών, ανάμεσα στους οποίους φιγουράρει και ο Johny Depp, με πάνω από 2000 Barbie στη συλλογή του.

Ένα χρόνο, λοιπόν, πριν κλείσει τα 60 της χρόνια, θα κάνουμε μια ανασκόπηση στη ζωή της διασημότερης πλαστικής γυναίκας.

Γέννηση

Η ιδέα της Barbie γεννήθηκε στο μυαλό της Ruth Handler, γυναίκας του συνιδιοκτήτη της εταιρείας παιχνιδών Mattel, όταν παρατήρησε την κόρη της, Barbara, να παίζει με τις χάρτινες κούκλες της και να τους δίνει ενήλικους χαρακτήρες. Μέχρι τότε, οι μόνες κούκλες που υπήρχαν στην αγορά ήταν μωρά που ως σκοπό είχαν να προετοιμάσουν τα νεαρά κορίτσια για τη μητρότητα. Η Ruth προέβλεψε το πιθανόν αγοραστικό κοινό, αλλά μόλις το συζήτησε με τον άντρα της και το υπόλοιπο συμβούλιο της Mattel, η πρότασή της απορρίφθηκε.

Το 1956 ταξιδεύει με τα δυο παιδιά της, την Barbara και τον Κenneth, στη Γερμανία και ανακαλύπτει μια κούκλα που θα αποτελέσει το πρότυπο για το σχεδιασμό της Barbie. Η κούκλα αυτή ονομάζεται Bild Lilli και δημιουργήθηκε το 1955 από τη γερμανική εφημερίδα Bild. H Bild Lilli ήταν ξανθιά, δυναμική και σέξυ και μπορούσε να κάνει τους άντρες ό,τι ήθελε. Αν και ήταν ένα προϊόν που αρχικά προορίζονταν για ενήλικες, ολοένα και περισσότερα παιδιά αγόραζαν την κούκλα.

Advertisements

H Ruth αγόρασε τρείς κούκλες. Μία για την κόρη της και δύο για το συμβούλιο της Mattel. Με την επιστροφή της στην Αμερική και με τη βοήθεια του μηχανικού Jack Ryan, επανασχεδίασε την κούκλα, δίνοντάς της το όνομα Barbie, εμπνευσμένο από τη μικρή της κόρη.

Η πρώτη επίσημη εμφάνιση της Barbie έγινε στη Διεθνή Έκθεση Παιχνιδιών της Νέας Υόρκης, στις 9 Μαρτίου του 1959, ημερομηνία που έχει καθοριστεί ως τα επίσημα γενέθλια της Barbie. Η πρώτη κούκλα φορούσε ένα ζεβρέ μαγιό και κυκλοφορούσε σε δύο βερσιόν, με ξανθό και καστανό κότσο. Τα ρούχα της σχεδίασε η Charlotte Johnson. Λανσαρίστηκε ως τo έφηβο μοντέλο και την πρώτη χρονιά της κυκλοφορίας της πούλησε πάνω από 350.000 κούκλες.

Η Barbie Pop Idol

Η Barbie γρήγορα έγινε μία από τις πιο διάσημες εικόνες της σύγχρονης ποπ κουλτούρας. Εμφανίστηκε σε ταινίες Disney, όπως το Toy Story 2 και 3 και αργότερα απέκτησε τη δική της σειρά ταινιών.

Το 1974 ένα μέρος της Time Square τιμητικά μετονομάστηκε σε Barbie Boulevard για μία εβδομάδα. Το 1986 o Andy Warhol ζωγράφισε ένα πορτρέτο της, το οποίο πουλήθηκε το 2015 για 1,1 εκατομμύρια δολάρια. Την ίδια χρονιά, το ίδρυμα του Andy Warhol σχεδίασε την επετιακή Barbie του έτους. Το 2013 στην Ταϊβάν άνοιξε το πρώτο καφέ με θέμα την Barbie και το 2016 το μουσείο του Λούβρου φιλοξένησε έκθεση με πάνω από 700 κούκλες.

Η Barbie ως φεμινιστικό πρότυπο

Από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας της, η Barbie  αποτέλεσε πρότυπο για τα νεαρά κορίτσια. Πέρα από το γεγονός ότι ήταν μια πολύ όμορφη γυναίκα, απεικονίστηκε από την αρχή σε ένα σωρό επαγγέλματα, τα οποία τουλάχιστον τη δεκαετία του 60′ έμοιαζαν ουτοπικά στις περισσότερες γυναίκες. Η Barbie  ήταν η πρώτη γυναίκα που τα είχε όλα: ομορφιά, χάρη φινέτσα, μια καλή σχέση, αλλά πάνω από όλα μια ανεξάρτητη επαγγελματικη καριέρα. Η εφημερίδα Economist έχει γράψει σε σχετικό της άρθρο τα εξής:

Από την πρώτη στιγμή η Barbie έκανε ένα σωρό επαγγέλματα: αστροναύτης, χειρουργός, αθλήτρια Ολυμπιακών Αγώνων, σκιέρ, δασκάλα αεροβικής, παρουσιάστρια δελτίου ειδήσεων, κτηνίατρος, ροκ σταρ, γιατρός, πιλότος, διπλωμάτης, ραπ μουσικός, υποψήφια σε εκλογές (χωρίς να διαφαίνεται κάποιο πολιτικό κόμμα), παίκρια baseball, καταδύτρια, ναυαγοσώστης, πυροσβέστης, μηχανικός, οδοντίατρος και πολλά άλλα… Όταν η Barbie εμφανίστηκε στην αγορά, το 1960, υπήρχαν μόνο μωρά-κούκλες που ήταν σχεδιασμένες για να μάθουν στα μικρά κορίτσια πως να ταίζουν, να νανουρίζουν και να αλλάζουν τα παιδιά τους. Με το να δημιουργήσει η Mattel μια ενήλικη κούκλα, έδειξε στα νέα κορίτσια πως μπορούν να γίνουν ό,τι θέλουν.

Advertising

Η Barbie ως αρνητικό πρότυπο

Παρ’ όλη τη δυναμική που προσέδιδαν στην Barbie τα εκάστοτε επαγγέλματά της, πολλοί ήταν αυτοί που την κατηγόρησαν πως αποτελεί ένα λανθασμένο πρότυπο για τα νεαρά κορίτσια.

Το κύριο επιχείρημα των επικριτών της ήταν ο σωματότυπός της: μια πολύ αδύνατη κοπέλα με αφύσικα λεπτή μέση που δημιουργεί λάθος εικόνα για το πως πρέπει να είναι ένα πραγματικό σώμα. Μάλιστα ένα Πανεπιστήμιο της Φινλανδίας, σε έρευνά του που υπολόγισε αναλογικά το σώμα της Barbie σε ρεαλιστικές αναλογίες μιας πραγματικής γυναίκας, απέδειξε πως η Barbie όχι απλά είναι ανορεξική, αλλά μάλιστα η μέση της είναι τόσο λεπτή, που αν ήταν κανονική γυναίκα δε θα μπορούσε να έχει κανονική έμμηνο ρύση (Η Barbie έχει κατ’ αναλογία 56 cm λιγότερη περιφέρεια μέσης, από ότι αντιστοιχούν σε μια αδύνατη γυναίκα). Όπως ήταν φυσικό, πολλοί κατηγόρησαν την κούκλα, σε συνδυασμό με τα σύγχρονα πρότυπα μόδας, πως οδήγησαν πολλά νεαρά κορίτσια στην ανορεξία. Δεν είναι μάλιστα και λίγες οι περιπτώσεις των γυναικών, που είτε με πλαστικές επεμβάσεις, είτε με τη βοήθεια κορσέ, έχουν προσπαθήσει να δημιουργήσουν τη μέση της Barbie (φαινόμενο Barbie). Αν η επίθεση των επικριτών φαίνεται παράλογη, αρκεί κάποιος να αναλογιστεί το εξής: Το 1965 κυκλοφορεί η Barbie  Slumber Party με δύο αξεσουάρ, ένα βιβλίο με τίτλο: Πώς να χάσεις κιλά: Μην Τρως! και μια ζυγαριά κολλημένη στα 50 κιλά. Η Mattel, θέλοντας να δώσει ένα τέλος σε όλες αυτές τις κατηγορίες, μεγάλωσε την περιφέρεια της διάσημης κούκλας το 1997, λέγοντας πως την έκανε πιο συμβατή στα σύγχρονα πρότυπα της μόδας.

Ένας ακόμη λόγος που η Barbie  δέχτηκε δριμύτατη κριτική, ήταν η γενικότερη εξωτερική της εμφάνιση. Ως επί το πλείστον απεικονίζεται ως μια λευκή, ξανθιά γυναίκα με γαλάζια μάτια. Η Μattel κατηγορήθηκε για φυλετικό ρατσισμό, αφού εκατοντάδες κορίτσια ανά τον κόσμο δε μπορούσαν να βρουν μια κούκλα που να μοιάζει έστω και λίγο σε αυτές. Η εταιρεία τότε, συμβαδίζοντας με το πνεύμα της εποχής, αναγκάστηκε να αλλάξει πολιτική, κι έτσι το 1967 κυκλοφορεί η πρώτη Barbie μεξικάνικης καταγωγής και το 1986 κυκλοφορεί και η πρώτη αφρικανικής καταγωγής. Από τότε,  κατασκευάζονται ολοένα και περισσότερες κούκλες από όλα τα μέρη του πλανήτη. Παρ’ όλα αυτά, οι επικριτές διατείνονται πως μόλο που υπάρχει ποικιλία στο χρώμα του δέρματος, όλες οι κούκλες διατηρούν τα καυκάσια χαρακτηριστικά τους σε μάτια και στόμα και δεν αποδίδονται σωστά τα φυλετικά τους χαρακτηριστικά.

Το τελευταίο, αλλά εξίσου βασικό επιχείρημα των επικριτών της κούκλας Barbie, είναι ο χαρακτήρας που της αποδίδεται. Κορίτσια που ενδιαφέρονται να είναι μόνο αρεστές εξωτερικά, χωρίς κανένα πνευματικό υπόβαθρο. Δεν είναι τυχαίο που ως Barbie χαρακτηρίζεται μια ελαφρόμυαλη γυναίκα με μοναδικό ενδιαφέρον την εξωτερική της εμφάνιση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Teen Talk Barbie που κυκλοφόρησε το 1992. Η συγκεκριμένη κούκλα είχε εγγεγραμμένες 270 πιθανές φράσεις, ούτως ώστε καμία κούκλα αυτής της σειράς να μη λέει ακριβώς τα ίδια με άλλη. Το πρόβλημα ήταν στο περιεχόμενο των φράσεων: Θα έχω ποτέ αρκετά ρούχα;, Αγαπώ τα ψώνια, Ας παρτάρουμε. Αυτό όμως που εξόργισε πραγματικά τον κόσμο, ήταν η φράση Τα μαθηματικά είναι δύσκολα. Εκεί επενεύει η Αμερικάνικη Ένωση Επιστημόνων Γυναικών, που όχι μόνο εξανάγκασε τη Mattel να αποσύρει όσες κούκλες έλεγαν τη συγκεκριμένη φράση (κάτι λιγότερο από το 1,5% της συνολικής παραγωγής), αλλά και να αντικατασταθούν με νέες δωρεάν κούκλες.

Η Barbie  επαναπροσδιορίζεται

Έχοντας δεχθεί χρόνιες κριτικές και έχοντας πλέον καταβαραθρωθεί από το 2014 από την κορυφή των πωλήσεων σε παιδικά παιχνίδια από τη Lego και τις Bratz, η Barbie χρειάστηκε να επαναπροσδιορίσει την εικόνα της και να εναρμονιστεί με τα πρότυπα των εποχών. Έτσι, αφού δούλευε επί 2 χρόνια στο άκρως μυστικό Project Dawn, η Mattel παρουσίασε μια νέα σειρά Barbie με ποικιλία σωματότυπων: ψηλή, μικροκαμωμένη, αδύνατη και με καμπύλες. Αυτοί οι τέσσερις σωματότυποι έχουν ως στόχο να αποδείξουν στη νέα γενιά πως μπορείς να είσαι πανέμορφος, όπως και να είσαι.

Όμως η Mattel δε σταματάει εκεί. Θέλοντας να αποκαταστήσει την Barbie ως το φεμινιστικό πρότυπο που αρχικά υπήρξε και αφορμώμενη από την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, λάνσαρε μια σειρά γυναικών – συμβόλων ως κούκλες Barbie, όπως η Frida Kahlo, η Amelia Earhart και η Katherine Johnson.

Ένας πιο προσωπικός επίλογος

Δε ξέρω τι επιφυλάσσει τελικά το μέλλον για την Barbie. Αν θα μπορέσει να επανακτήσει την πρωτοκαθεδρία της στον κόσμο των παιχνιδιών. Ούτε μπορώ να πάρω θέση, αν αποτέλεσε εντέλει θετικό ή αρνητικό πρότυπο σε όλα αυτά τα κορίτσια που έπαιξαν, παίζουν και (μάλλον) θα συνεχίζουν να παίζουν μαζί της.

Το μόνο που έχω να της ευχηθώ, ως μεγάλη λάτρης ως παιδί και αργότερα συλλέκτης ως ενήλικη, είναι: Χρόνια πολλά Barbie, αν και 59 είσαι ακόμα μια κούκλα! 

Παρακολουθήστε ένα σύντομο βίντεο από την 50ή επέτειο της Barbie, με όλες τις κούκλες από το ξεκίνημα τους, μέχρι και τότε.

Πηγές

https://en.wikipedia.org/wiki/Barbie

https://barbie.mattel.com/en-us/about/our-history.html

Barbie’s Got a New Body