Ο Henrik Ibsen (20 Μαρτίου 1828- 23 Μαΐου 1906) ήταν ένας Νορβηγός θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης και ποιητής. Θεωρείται από πολλούς ως ο «πατέρας του ρεαλισμού» και ένας από τους σπουδαιότερους δραματουργούς της ευρωπαικής λογοτεχνίας. Είναι ο πιο πολυπαιγμένος θεατρικός συγγραφέας μετά τον Shakespeare, ενώ από τις αρχές κιόλας του 20ου αιώνα το έργο του Νόρα ή Κουκλόσπιτο είναι η πιο πολυανεβασμένη παράσταση. Ο Ibsen ήταν από τους πρώτους δραματουργούς που έθιξαν «τους σκελετούς στην ντουλάπα» της αστικής τάξης, σε μια Ευρώπη που η ηθική και η εικόνα ήταν φλέγοντα ζητήματα, και γι’ αυτό και έγινε ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους δημιουργούς της εποχής του.
Γέννηση και πρώτα χρόνια
Ο Henrik Ibsen (ολόκληρο όνομα Henrik Johan Ibsen) γεννήθηκε στο Skien της Νορβηγίας σε μια πλούσια οικογένεια εμπόρων. Ο πατέρας του ήταν ο Knud Ibsen και η μητέρα του η Marichen Altenburg. Oι γονείς του ανήκαν και από τις δύο μεριές στην αριστοκρατία του Skien. Ο παππούς του Ibsen ήταν καπετάνιος και το 1797 πέθανε σε ένα ταξίδι. Τότε, το νεαρό ακόμα πατέρα του υιοθέτησε ο πλοιοκτήτης Johan Andreas Altenburg, ο οποίος τον μεγάλωσε σαν παιδί του. Ο πατέρας του Ibsen ασχολήθηκε με το εμπόριο και παντρεύτηκε αργότερα τη θετή αδελφή του. Ο ίδιος ο Henrik Ibsen επηρεάστηκε πολύ από το σχεδόν αιμομικτικό γάμο των γονιών του και η αιμομιξία ήταν ένα μοτίβο που εμφανίστηκε σε αρκετά θεατρικά του.
Λίγο πριν κλείσει τα επτά του χρόνια, η οικογένεια του Ibsen πτωχεύει και αναγκάζεται να μετακομίσει. Έτσι φεύγουν από την πολυτελή τους βίλα και φιλοξενούνται από τον αδελφό της μητέρας του. Η πτώχευση αυτή της οικογένειάς του υπήρξε πηγή έμπνευσης για το μετέπειτα έργο του Ibsen. Στα έργα του συχνά εμφανίζονται χαρακτήρες βαθύτατα επηρεασμένοι από τις φιγούρες των γονιών του, ενώ και ολόκληρη η θεματολογία του απαρτίζεται από ιστορίες ανθρώπων με οικονομικές δυσκολίες που προσπαθούν να κρατίσουν το κοινωνικό τους στάτους και τα φρικτά οικογενειακά τους μυστικά μακριά από την κοινωνία. Ιδιαίτερη επιρροή άσκησε η μητέρα του. Οι γυναίκες στα έργα του Ibsen είναι βασανισμένες από την κοινωνία και από τα πρότυπα που προβάλλονται πάνω σε αυτές.
Στα 15 του αναγκάζεται να παρατήσει το σχολείο και πιάνει δουλειά ως βοηθός φαρμακοποιού στην πόλη Grimstad. Έζησε εκεί ως τα 18 του, όπου απέκτησε και ένα νόθο παιδί με μια υπηρέτρια. Ο Ibsen αναγνώρισε το παιδί, αν και δεν το συνάντησε ποτέ. Το 1864 μετακομίζει στην Christiania (προηγούμενη ονομασία της πόλης Oslo) και αποφασίζει να δώσει εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο, αλλά αποτυγχάνει, γιατί κόβεται στο μάθημα των αρχαίων ελληνικών. Ετσι, στρέφεται στη συγγραφή έργων. Ολοκληρώνει το πρώτο έργο Κατιλίνας σε ηλικία 22 ετών και υπογράφει με το ψευδώνυμο Brynjolf Bjarme. Το έργο αυτό δεν παίζεται ποτέ στο θέατρο και την ίδια χρονιά γράφει και το δεύτερο του έργο Ο τύμβος, το οποίο γίνεται και παράσταση, αλλά με λίγη επιτυχία. Παρ’ όλη την αποτυχία του, ο Ibsen συνεχίζει να γράφει πυρετωδώς, σχεδόν ένα έργο κάθε χρόνο.
Ο δρόμος προς την καταξίωση
Τα επόμενα χρόνια πιάνει δουλειά στο θέατρο Det norske στο Bergen, όπου εμπλέκεται στην παραγωγή 145 παραστάσεων, είτε ως συγγραφέας, είτε ως σκηνοθέτης ή ως παραγωγός. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, δεσμεύονταν από το θέατρο βάση συμβολαίου, να γράφει ένα έργο το χρόνο για να ανεβαίνει στο συγκεκριμένο θέατρο. H δουλειά αυτή δεν τον ευχαριστούσε γιατί δεν του έδωσε την καταξίωση που αποζητούσε και γιατί θεωρούσε πως το κοινό του Bergen, καθώς ήταν μια μικρή πόλη, δεν ήταν έτοιμο για κάτι παραπάνω από ένα απλό θέαμα. Παρ’ όλα αυτά, η δουλειά αυτή του έδωσε μεγάλη εμπειρία στο χώρο του θεάτρου και έτσι το 1858 γυρίζει στην Christiania και αναλαμβάνει το ρόλο του καλλιτεχνικού διευθυντή του εκεί θεάτρου.
Στην Christiania παντρεύεται την Suzannah Thoresen και αποκτούν το μοναχογιό τους, Sigurd. Η οικογένεια του Ibsen ζει σε συνθήκες φτώχιας και έτσι ο Henrik Ibsen αποφασίζει να εγκαταλείψει τη Νορβηγία και να αναζητήσει την τύχη του στο εξωτερικό. Το 1864 φεύγει για το Sorento της Ιταλίας και δε γυρίζει πίσω στην Νορβηγία για 27 χρόνια.
Η επιτυχία δεν αργεί να έρθει και έτσι το 1865 γράφει το έργο που θα τον καταξιώσει στο ευρωπαικό κοινό, το Μπραντ. Ακολουθεί ένα από τα πιο γνωστά του έργα, το Πέερ Γκυντ, την επόμενη χρονιά. Με την επιτυχία να του δίνει περισσότερη αυτοπεποίθηση, ο Ibsen άρχισε να βάζει περισσότερο από τον εαυτό του και την ιδεολογία του στα έργα του. Ήταν εκείνη η εποχή που τον καθιέρωσε ως πατέρα της μοντέρνας δραματουργίας και του ρεαλισμού. Τα έργα του πλέον, όχι απλώς κοινούσαν το ενδιαφέρον, αλλά ενοχλούσαν κιόλας, γιατί έμοιαζαν να βάζουν βόμβα στα θεμέλια της συντηρητικής κοινωνίας.
Το 1868 μετακομίζει στη Δρέσδη, όπου γράφει το έργο που ο ίδιος θεωρούσε ως το βασικό του, το Ο Αυτοκράτορας και ο Γαλιλαίος, ένα έργο 10 πράξεων επηρεασμένο από τη ζωή του Ιουλιανού του Παραβάτη.
Το 1875 εγκαθίσταται στο Μόναχο, όπου συνθέτει τα περισσότερα και σημαντικότερα έργα του: Τα στηρίγματα της κοινωνίας (1977), Νόρα ή κουκλόσπιτο (1979), Βρυκόλακες (1881), Ο εχθρός του λαού (1882), Αγριόπαπια (1884) και Έντα Γκάμπλερ (1890).
Τελικά γυρίζει στην πατρίδα του το 1895, όπου και συγγράφει τα δύο τελευταία του έργα. Τότε, μπόρεσε να ορθοποδήσει οικονομικά, αγοράζοντας ένα πολύ ακριβό σπίτι απέναντι από τα ανάκτορα του Όσλο, το οποίο σήμερα έχει μετατραπεί σε μουσείο και δέχεται καθημερινά πολλούς επισκέπτες. Ο Henrik Ibsen είχε μια αμφιλεγόμενη σχέση με τον πλούτο, κάτι που αποδεικνύεται και από τη διακόσμηση αυτού του σπιτιού, η οποία διατηρείται στο ακέραιο έως σήμερα.
Στις 23 Μαΐου 1906 αφήνει την τελευταία του πνοή στο σπίτι του μετά από χρόνια κατάκλησης εξαιτίας πολλαπλών εγκεφαλικών. Τη στιγμή που πέθανε, η νοσοκόμα του έλεγε σε έναν επισκέπτη πως η υγεία του πάει καλύτερα. Οι τελευταίες λέξεις του Ibsen ήταν οι εξής: «το αντίθετο ακριβώς».
Τι κάνει το έργο του Ibsen να ξεχωρίζει
Τι είναι, όμως, αυτό που κάνει το έργο του Henrik Ibsen να ξεχωρίζει και τον θέτει στην κορυφή της δραματουργίας; Αν αναλύσει κανείς προσεκτικά τα έργα του θα διαπιστώσει πως οι χαρακτήρες του είναι κατά μέσο όρο κοινοί άνθρωποι και αυτό δημιουργεί καταστάσεις τρομακτικής αμεσότητας, αλλά και σπάνιας ομορφιάς για το θεατή. Η πλοκή του δε βασίζεται σε έξυπνα τεχνάσματα των χαρακτήρων, αλλά σε συνειδητές πράξεις που έχουν ως αποτέλεσμα να τους απογυμνώνουν από τις συσσωρευμένες μεταμφιέσεις τους και αναγκάζονται να αναγνωρίσουν τον αληθινό τους εαυτό, είτε για καλό είτε για κακό. Έτσι, έκανε το ακροατήριό του να επανεξετάσει με οδυνηρή σοβαρότητα την ηθική θεμελίωση της ύπαρξής του. Κατά τη διάρκεια του τελευταίου μισού του 19ου αιώνα, άλλαξε την ευρωπαϊκή σκηνή από αυτό που είχε γίνει – ένα παιχνίδι απόσπασης της προσοχής ως αντίδοτο στην ανία – για να την κάνει αυτό που ήταν από την εποχή της τραγωδίας, ένα όργανο για να περάσει την ψυχή του θεατή στην κάθαρση.
Ακολουθεί ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Henrik Ibsen με ελληνικούς υπότιτλους.
Πηγές
https://en.wikipedia.org/wiki/Henrik_Ibsen
