Make up, maquillage ή πιο εξελληνισμένα μακιγιάζ, δεν παύει για μια γυναίκα να σημαίνει το ίδιο: Ομορφιά και ανάταση ψυχολογίας. Το make up, όμως, δεν ανεβάζει την ψυχολογία της σύγχρονης γυναίκας μόνο, αλλά και της πρωτόγονης, καθώς επιτελούσε την ίδια λειτουργία από αρχαιοτάτων χρόνων.
Αρχικά, χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως μια μορφή καμουφλάζ από πρωτόγονες φυλές για την προστασία τους από τους κινδύνους του περιβάλλοντος. Στην πορεία, όμως, ξέφυγε από αυτά τα πλαίσια και χρησιμοποιήθηκε ως μέσο ομορφιάς και ανάκτησης της αιώνιας νιότης.
Το μακιγιάζ συνδέθηκε κατά καιρούς με ανώτερα αξιώματα, με έκφραση δύναμης και δεν ξέφυγε φυσικά και από την σύνδεση του με την μαγεία. Δεν είχε φύλο, καθώς χρησιμοποιούνταν από γυναίκες και άνδρες. Κυνηγήθηκε και απαγορεύθηκε, όμως κατάφερε και επιβίωσε. Αυτή είναι η ιστορία του make up.
Αρχαία Αίγυπτος: Η αρχή των πάντων
Η ακριβής χρονολόγηση της χρήσης του μακιγιάζ στην αρχαία Αίγυπτο δεν είναι καθόλου σαφής, όμως ένα είναι σίγουρο, οι αρχαίοι Αιγύπτιοι φρόντιζαν παρά πολύ και σε καθημερινή βάση την προσωπική υγιεινή τους, χρησιμοποιώντας καλλυντικά σκευάσματα.
Οι αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει σε ανασκαφές τους παλέτες με χρώματα, χρονολογούμενες έως και 10.000 χρόνια πριν. Από τα ευρήματα τους προκύπτει το συμπέρασμα πως άνδρες και γυναίκες βάφονταν καθημερινά και τολμηρά. Το σημείο που τόνιζαν έντονα ήταν τα μάτια, τους καθρέφτες της ψυχής. Υπήρχε μια διαφοροποίηση στο μακιγιάζ τους, καθώς οι άντρες χρησιμοποιούσαν ως βάση στο πρόσωπο τους το κίτρινο χρώμα και προσπαθούσαν να το φέρουν όσο πιο κοντά γίνεται στην φυσική απόχρωση του δέρματος τους. Οι γυναίκες από την άλλη, προτιμούσαν την ώχρα και το πιο πορτοκαλίζον χρώμα.
Τα μάτια, το βασικότερο στοιχείο της περιποίησης τους, ήταν βαμμένα με έντονο μαύρο περίγραμμα, το οποίο ονομαζόταν Kohl, το σημερινό δηλαδή eyeliner. To Kohl ήταν μια σκόνη, μαύρη ή γκρί συνήθως, η οποία φυλασσόταν σε μικρά δοχεία. Άξιο αναφοράς ήταν πως πάνω στα δοχεία υπήρχε αναγραμμένη η ημερομηνία λήξης. Για να χρησιμοποιηθεί λοιπόν το Kohl, υγραίνονταν ελαφρώς και τοποθετούνταν σε στικ από ελεφαντόδοντο, ξύλο, ασήμι ή γυαλί και εφαρμοζόταν στο μάτι. Εκτός από το περίγραμμα, έβαφαν και τα βλέφαρα τους, πάνω και κάτω, η σημερινή για μας σκιά. Το πάνω βλέφαρο είχε πάντα διαφορετικό χρώμα από το κάτω, ενώ τα αγαπημένα χρώματα των Αιγυπτίων για τις σκιές τους ήταν το πράσινο του Νείλου, το τιρκουάζ, το κεραμιδί και ορισμένες αποχρώσεις του καφέ. Το Kohl το χρησιμοποιούσαν για να βάψουν και τα φρύδια τους, τα οποία τα σχεδίαζαν χοντρά ή τα ξύριζαν εντελώς και έδιναν ένα νέο, παχύ και πιο προσεγμένο σχήμα.
Εκτός των άλλων, έβαφαν τα μάγουλα, τα χείλη, τα νύχια, τις παλάμες των χεριών και των ποδιών και σχεδίαζαν και τις φλέβες τους σε συγκεκριμένα, όμως, σημεία. Το πιο εντυπωσιακό είναι πως τα καλλυντικά προϊόντα δεν εξασφάλιζαν μόνο την ομορφιά, αλλά είχαν και φαρμακευτική υπόσταση, καθώς ήταν κατάλληλα για την προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία και τη σκόνη.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό και το μακιγιάζ που χρησιμοποιούνταν στην Μέση Ανατολή, καθώς εντοπίζονται αρκετές ομοιότητες. Αναμφισβήτητα, θεωρούνται πρωτομάστορες του Make Up, κατείχαν τις γνώσεις για την δημιουργία των καλλυντικών σκευασμάτων, ήταν επαΐοντες της ομορφιάς, επειδή ακριβώς λάτρευαν την ομορφιά. Η αγάπη τους αυτή, άλλωστε, τους συνόδευε και στην μεταθανάτια ζωή, καθώς θάβονταν μαζί με τα καλλυντικά τους.
Το make up στην αρχαία Ελλάδα και Ρώμη
Η Αίγυπτος θα λέγαμε πως ήταν το παγκόσμιο πρότυπο ομορφιάς. Επηρέασε το make up των Ελληνίδων και Ρωμαίων γυναικών, καθώς άλλωστε από εκεί προμηθεύονταν πολλά καλλυντικά σκευάσματα.
Οι αρχαίες Ελληνίδες κατά τα ομηρικά χρόνια, βάφονταν διακριτικά. Μετά, ωστόσο, ξεκίνησαν δειλά δειλά να χρησιμοποιούν το ψιμύθιο, μια σκόνη ανθρακικού μολύβδου, για να λευκαίνουν το πρόσωπο τους. Το ψιμύθιο ήταν, όμως, καταστροφικά βλαβερό για το δέρμα, πόσο μάλλον για την ευαίσθητη επιδερμίδα του προσώπου και σταδιακά άρχισαν να το αντικαθιστούν με άλλα προϊόντα.
Χρησιμοποιούσαν το Kohl για το περίγραμμα των ματιών, έβαφαν το πάνω βλέφαρο με καφέ σκιά, ενώ το τόξο του φρυδιού το έβαφαν με πράσινο χρώμα. Επιπλέον, έβαφαν τα φρύδια και τις βλεφαρίδες με αντιμόνιο και πολύ συχνά έβαζαν και ψεύτικες βλεφαρίδες! Η απόσταση των φρυδιών ήταν πολύ μικρή μεταξύ τους, χαρακτηριστικό δείγμα των τότε προτύπων ομορφιάς. Φορούσαν ρουζ σε πιο κοκκινωπό χρώμα και ίδιο ακριβώς κραγιόν. Φυσικά, μόνο οι γυναίκες υψηλής κοινωνικής τάξης είχαν το προτέρημα να βάφονται, καθώς ήταν ενδεικτικό της θέσης και του στάτους τους.
Από την άλλη πλευρά, οι αρχαίες Ρωμαίες ήταν πιο υπερβολικές. Φρόντιζαν να έχουν όσο το δυνατόν πιο λευκό πρόσωπο, ενώ τα μάγουλα και τα χείλη τους είχαν το ίδιο χρώμα, το σκούρο κόκκινο ή μωβ. Τόνιζαν και αυτές τα μάτια τους με μαύρο περίγραμμα, έβαφαν σκούρες τις βλεφαρίδες και τα φρύδια, τα οποία ένωναν, καθώς δεν ήθελαν να υπάρχει κενό μεταξύ τους!
Το πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός πως φοβόντουσαν το γήρας και «έτρεμαν» τις ρυτίδες, επομένως οι νέες γυναίκες φρόντιζαν ιδιαίτερα το πρόσωπο και επιδίδονταν σε διάφορους καθαρισμούς, ενώ στη συνέχεια εφάρμοζαν στο πρόσωπο τους ειδικά προϊόντα, τις σημερινές για εμάς κρέμες προσώπου. Οι μεγαλύτερες, που έβλεπαν ήδη ρυτιδιασμένο το πρόσωπο τους, το «πάστωναν» κυριολεκτικά με τόνους make up, για να δείχνουν πιο νέες.
Μεσαίωνας & Αναγέννηση
Η πορεία του μακιγιάζ κατά τον χριστιανικό Μεσαίωνα ήταν αρκετά φθίνουσα, καθώς θεωρήθηκε από τους χριστιανικούς φορείς ως ταυτόσημο της ειδωλολατρίας. Συσχετίστηκε επίσης και με το κακό, για αυτό άλλωστε περιορίστηκε και πολλές φορές κυνηγήθηκε. Οι γυναίκες κατά την περίοδο του Μεσαίωνα βάφονταν διακριτικά και είχαν ως στόχο να βγαίνει ένα ανεπιτήδευτο, φυσικό αποτέλεσμα. Το πρόσωπο τους ήταν διάφανο – λευκό, χωρίς γωνίες, ενώ τα μάτια τονίζονταν ελάχιστα για να φαίνονται αμυγδαλωτά. Τα φρύδια τους τα αποτρίχωναν και σχεδίαζαν μία πολύ λεπτή γραμμή και οι βλεφαρίδες ήταν σχεδόν ανύπαρκτες. Τέλος, τα μάγουλα και τα χείλη τονίζονταν ελαφρώς.
Κατά την περίοδο της Αναγέννησης, παρατηρείται μια έντονη μεταβολή στο μακιγιάζ, εξαιτίας της άφιξης των στρατιωτών από τις Σταυροφορίες στην Μέση Ανατολή που έφεραν μαζί τους νέα, εξωτικά καλλυντικά σκευάσματα και γνώσεις. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου τονίζονται και φωτίζονται με περίτεχνο τρόπο, ενώ στα μάτια εφαρμόζεται πιο έντονο περίγραμμα, πάλι σε αμυγδαλωτό σχήμα. Προτιμάται το ρουζ σε κόκκινο – βυσσινί χρώμα και τα χείλη βάφονται κόκκινα. Προνόμιο αυτής της αισθητικής και στις δύο περιόδους ήταν μόνο της υψηλής κοινωνικής τάξης, καθώς το έντονο βάψιμο ήταν συνώνυμο των ιερόδουλων και συνεπώς της αμαρτίας και του κολασμένου βίου.
Αυτή που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του make up ήταν η βασίλισσα Ελισάβετ της Αγγλίας. Η ίδια αποτελούσε πρότυπο ομορφιάς για τις γυναίκες της χώρας, οι οποίες ξεκίνησαν να βάφονται όπως και αυτή. Χρησιμοποιούσαν σκόνες ή αλοιφές από ανθρακικό μόλυβδο, ούτως ώστε να πετύχουν την ωχρότητα του δέρματος. Ήθελαν να έχουν όσο το δυνατόν λευκότερο δέρμα, ενώ έβαφαν μπλε γραμμές στο πρόσωπο και το λαιμό, οι οποίες παρέπεμπαν σε φλέβες, για να δείξουν την λεπτότητα του προσώπου τους. Προτιμούσαν το κόκκινο στα μάγουλα και τα χείλη, τόνιζαν τα μάτια, ώστε να φαίνονται μεγαλύτερα και ξύριζαν τα φρύδια για να τα σχεδιάσουν εκ νέου, ψηλότερα και πιο λεπτά. Τέλος, άξιο αναφοράς αποτελεί το γεγονός πως παρατηρήθηκαν αρκετοί θάνατοι και δερματικοί τραυματισμοί εξαιτίας της σκόνης από ανθρακικό μόλυβδο.
Η πορεία του Make Up στον 20ό αιώνα έως σήμερα
Αυτό που μπορεί να διαπιστώσει κανείς, όσον αφορά το μακιγιάζ στο σύνολο του, είναι πως περνάει έντονες μεταβολές από εποχή σε εποχή. Εκεί που προτιμάται το φυσικό, ανεπιτήδευτο make up, ξαφνικά περνάμε σε υπερβολές και επιτηδευμένες εικόνες.
Κατά τον 20ό αιώνα, έχουμε την επανάσταση της μόδας, η οποία προώθησε την δημοτικότητα και των καλλυντικών. Η ανάπτυξη της χημείας και της βιομηχανίας σε συνδυασμό με τις Τέχνες (μπαλέτο, κινηματογράφος, φωτογραφία) έδωσε νέα πνοή στην τέχνη του μακιγιάζ.
Εδώ, θα αναφέρουμε τις πιο σημαντικές δεκαετίες του 20ού αιώνα και τα πιο εντυπωσιακά μακιγιάζ που υιοθετήθηκαν.
- Δεκαετία του ’20.
Στυλ Τσάρλεστον. Η απελευθέρωση των γυναικών από τα συντηρητικά ήθη προηγούμενων γενεών, έφερε και την απελευθέρωση τους και στο μακιγιάζ. Την δεκαετία του ’20 το μακιγιάζ γίνεται έντονο. Το πρόσωπο δεν είναι πλέον τόσο λευκό και προτιμούνται χρώματα πιο κοντά στην φυσική απόχρωση του δέρματος, ενώ εισήχθη πια και η έννοια του ηλιοκαμένου. Τα μάτια ήταν έντονα βαμμένα με σκούρες σκιές και eyeliner και τα φρύδια αποτριχώνονταν και σχεδιάζονταν από την αρχή με μια λεπτή καθοδική γραμμή για να αποδώσουν ένα θλιμμένο βλέμμα. Το ρουζ ήταν ροζ ή πορτοκαλί και τα χείλη μόνο κατακόκκινα. Έδιναν πολύ μεγάλη σημασία στα χείλη, τα οποία σχεδίαζαν μικρά, αλλά γεμάτα. Το πάνω χείλος ήταν σχεδιασμένο πιο πάνω από το φυσικό περίγραμμα και το κάτω ελαφρώς παραμελούνταν.
- Δεκαετία του ’50.
Η χρυσή δεκαετία του make up. Μετά από τους δύο Παγκόσμιους πολέμους που προηγήθηκαν και την έλλειψη σε πόρους και ως εκ τούτου και σε καλλυντικά, οι γυναίκες προτιμούν το στυλ της Μέριλιν Μονρόε. Βαρύ μακιγιάζ στο πρόσωπο σε μορφή πούδρας, φυσικά φρύδια, κωνικά και άκρως θηλυκά. Τα μάτια ήταν βαμμένα μόνο με eyeliner και με μια απαλή σκιά στο πάνω βλέφαρο. Η μάσκαρα στην μορφή που την γνωρίζουμε και εμείς τώρα κάνει την εμφάνιση της και είναι ένα must have item. Τα μάγουλα βάφονταν απαλά, σε αποχρώσεις του ροζ και τα χείλη ήταν κατακόκκινα, φυσικά σε μέγεθος. Εκείνη την περίοδο, υιοθετήθηκε περισσότερο η χρήση του περιγράμματος στα χείλη.
- Δεκαετία του ’80.
Η δεκαετία της υπερβολής. Οι γυναίκες άρχισαν να βάφονται υπερβολικά για να δηλώσουν την δυναμικότητα και την επανάσταση τους. Εφάρμοζαν πολύ μάσκαρα, έντονες γραμμές στα μάτια και έντονες, πολύχρωμες σκιές. (Πράσινο, μπλε, φούξια). Το κραγιόν ήταν βαρύ και έντονο και φυσικά μιλάμε για το punk στυλ.
- Δεκαετία του ’90.
Η δεκαετία των συχνών εναλλαγών. Στις αρχές της συγκεκριμένης δεκαετίας, έφυγαν τα περιττά και οι υπερβολές του ’80. Το πρόσωπο άρχισε πάλι να λευκαίνει, ώστε να φαίνεται χλωμό, οι σκιές ήταν σκούρες, το ρουζ ανύπαρκτο και τα χείλη έντονα κόκκινα ή σκούρα σε μεταλλικό χρώμα. Χαρακτηριστικό είναι πως τα χείλη υπερτονίζονταν και σχηματίζονταν πολύ πιο μεγάλα από το κανονικό. Τότε ήταν που λατρεύτηκε και αποθεώθηκε το glitter και που οι γυναίκες ξεκίνησαν τις αισθητικές επεμβάσεις για να φουσκώνουν τα χείλη τους.
Προς τα μέσα της δεκαετίας, το στυλ άλλαξε και έγινε ένα φυσικό, no make up look. Η βάση του προσώπου απελευθερώθηκε, οι σκιές επανήλθαν σε γήινους τόνους και τα χείλη και τα μάγουλα ήταν απαλά βαμμένα.
- Σήμερα
Στη σύγχρονη εποχή, το μακιγιάζ διαμορφώνεται από σωρεία προτύπων, influencers και beauty gurus που άλλοτε μοιάζουν μεταξύ τους και άλλοτε διαφέρουν κατά πολύ. Η τάση πάντως είναι οι γυναίκες να βγάζουν την δική τους προσωπικότητα και να αναδεικνύουν τα δικά τους χαρακτηριστικά που είναι μοναδικά σε κάθε μία από εμάς.
Μελετώντας την ιστορία του make up, καταλαβαίνουμε πως δεν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον, όμως ένα γνωρίζουμε: Το μακιγιάζ πάντα θα υπάρχει.
Παρακολουθήστε ένα βίντεο που δείχνει την εξέλιξη του make up ανά τους αιώνες.
Info
https://ingolden.gr/in/ (Τελευταία προσπέλαση στις 16/2/2020)
Iek-artas.art.sch.gr, Ιστορία του Μακιγιάζ (Τελευταία προσπέλαση στις 16/2/2020)
https://www.esofia.net, II. Ιστορικά Στοιχεία (Τελευταία προσπέλαση στις 16/2/2020)
Πληροφορίες αντλήθηκαν και από την πτυχιακή εργασία “Η Ιστορία του Μακιγιάζ από τον 1ο αι. μ.Χ. έως τον 20ό αι. μ.Χ”, Α.Τ.Ε.Ι Θεσσαλονίκης, Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας, Τμήμα Αισθητικής και Κοσμητολογίας των σπουδαστριών Αγγελοπούλου Ευαγγελία & Λεμονίδου Κυριακή. (Τελευταία προσπέλαση στις 16/2/2020)
