Η Ρόζα Παρκς ήταν διακεκριμένη ακτιβίστρια υπέρ των πολιτικών δικαιωμάτων, η οποία έγραψε ιστορία όταν, μια μέρα, αρνήθηκε να δώσει τη θέση της στο λεωφορείο σε έναν λευκό συνεπιβάτη της. Αντιστάθηκε, με αυτόν τον τρόπο, στην πολιτική φυλετικού διαχωρισμού των ΗΠΑ («Νόμοι Τζιμ Κρόου»). Αυτή η φαινομενικά μικρή, αλλά αναμφισβήτητα σπουδαία, πράξη αποτέλεσε το έναυσμα για την έναρξη του Μποϊκοτάζ των λεωφορείων στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα, γεγονός το οποίο με τη σειρά του γέννησε το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα στις ΗΠΑ.
Παιδικά χρόνια της Ρόζα Παρκς
Η Ρόζα Παρκς (γενν. Ρόζα Λουίζ ΜακΚόλι) γεννήθηκε στις 4 Φεβρουαρίου 1913 στο Τασκίγκι της Αλαμπάμα. Η μητέρα της, Λιόνα, ήταν δασκάλα και ο πατέρας της, Τζέιμς, ξυλουργός και λιθοδόμος. Μετά τον χωρισμό των γονιών της όταν εκείνη ήταν μόλις 2 ετών, μετακόμισε με τη μητέρα της και τον αδερφό της στη φάρμα των παππούδων της.
Η Παρκς έλαβε κατ’ οίκον εκπαίδευση από τη μητέρα της. Συνέβαλλε στη διατήρηση της φάρμας, βοηθώντας με τις δουλειές, και απέκτησε δεξιότητες όπως η μαγειρική και η ραπτική. Εκείνη την εποχή, η παρουσία της Κου Κλουξ Κλαν ήταν ισχυρή, πράγμα το οποίο έκανε τη ζωή στη φάρμα δύσκολη. Τόσο δύσκολη που οι πόρτες και τα παράθυρα έμεναν σφραγισμένα, και πολλές φορές ο παππούς της Παρκς επαγρυπνούσε με το όπλο στο χέρι. Δεν ήταν σπάνιο για τα παιδιά να κοιμούνται με τα ρούχα τους, ώστε να είναι έτοιμα σε περίπτωση που η οικογένεια έπρεπε να διαφύγει.
Το σχολείο στο οποίο πήγε η Ρόζα Παρκς ήταν φυλετικά διαχωρισμένο. Τα λευκά παιδιά χρησιμοποιούσαν το λεωφορείο για να φτάσουν στο σχολείο, ενώ τα μαύρα παιδιά αναγκάζονταν να περπατήσουν. Εκτός από τα σχολεία, φυλετικά διαχωρισμένα ήταν και τα εστιατόρια, οι βρύσες και η συγκοινωνία.
Όταν ήταν 11 ετών, η Παρκς ξεκίνησε να φοιτά στο σχολείο Montgomery Industrial School for Girls, ένα σχολείο για μαύρα κορίτσια, όπου εκτός από τα μαθήματα μάθαιναν οικιακές δεξιότητες. Όμως, όταν ήταν 16, αναγκάστηκε να διακόψει την εκπαίδευσή της λόγω μιας ασθένειας στην οικογένεια και να καθαρίζει τα σπίτια λευκών.
Η γνωριμία της Ρόζα Παρκς με τη NAACP
Σε ηλικία 19 ετών, η νεαρή Ρόζα γνώρισε, και σύντομα παντρεύτηκε, τον Ρέιμοντ Παρκς, κουρέα και μέλος της Εθνικής Ένωσης για την Πρόοδο των Έγχρωμων Ατόμων (National Association for the Advancement of Colored People – NAACP). Εκείνος την ενθάρρυνε να επιστρέψει στο σχολείο, ώστε να αποκτήσει το απολυτήριό της, το οποίο και κατάφερε την επόμενη χρονιά. Έπειτα, εργάστηκε ως μοδίστρα.
Το 1943 έγινε και εκείνη μέλος της NAACP, στο παράρτημα του Μοντγκόμερι. Εκεί έμεινε μέχρι το 1956, εκτελώντας καθήκοντα γραμματέα. Κατά την παραμονή της στη NAACP είχε ασχοληθεί με πολλές υποθέσεις, μεταξύ των οποίων και η γνωστή υπόθεση των αγοριών του Σκότσμπορο.
Η ιστορική 1η Δεκεμβρίου 1955 και η αντίδραση της Ρόζα Παρκς
Την 1η Δεκεμβρίου του 1955, ενώ η Ρόζα Παρκς βρισκόταν σε ένα συνωστισμένο λεωφορείο, γυρνώντας σπίτι από τη δουλειά, ο οδηγός πρόσεξε πως κάποιοι λευκοί επιβάτες είχαν μείνει όρθιοι και ζήτησε από εκείνη και άλλους αφροαμερικανούς συνεπιβάτες να σηκωθούν και να τους παραχωρήσουν τις θέσεις τους. Οι τρεις άλλοι επιβάτες υπάκουσαν, όχι όμως και η Παρκς. Εκείνη αρνήθηκε να αφήσει τη θέση της και, γι’ αυτόν τον λόγο, συνελήφθη.
Από τη φυλακή την έβγαλε με εγγύηση την ίδια νύχτα ο Έντγκαρ Ντάνιελ Νίξον, πρόεδρος του παραρτήματος της NAACP στο Μοντγκόμερι. Έλαβε πρόστιμο αξίας 14 δολαρίων, το οποίο όμως δεν πλήρωσε.
To Μποϊκοτάζ των λεωφορείων στο Μοντγκόμερι
Στις 5 Δεκεμβρίου 1955, την ημέρα της δίκης, ξεκίνησε υπό την αιγίδα του Συνδέσμου Βελτίωσης του Μοντγκόμερι (Montgomery Improvement Association – MIA), επικεφαλής του οποίου ήταν ο πάστορας Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, το γνωστό Μποϊκοτάζ των λεωφορείων, ως διαμαρτυρία για τη σύλληψη της Παρκς. Το μποϊκοτάζ έπληξε σοβαρά τα έσοδα των λεωφορείων, δεδομένου ότι περίπου το 70% των επιβατών ήταν αφροαμερικανοί. Εκείνοι έπαψαν να χρησιμοποιούν το λεωφορείο για τις μετακινήσεις τους και πήγαιναν στη δουλειά τους κατά κύριο λόγο πεζή.
Το μποϊκοτάζ διήρκησε μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου της επόμενης χρονιάς και αποτέλεσε έναυσμα για διαμαρτυρίες σε ολόκληρη τη χώρα. Αρκετοί ήταν οι οπαδοί του φυλετικού διαχωρισμού που ανταπέδωσαν με βία. Έκαψαν εκκλησίες και βομβάρδισαν τα σπίτια των Έντγκαρ Ντάνιελ Νίξον και Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Ως αποτέλεσμα του μποϊκοτάζ, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ επικύρωσε, στις 13 Νοεμβρίου του 1956, την απόφαση ενός κατώτατου δικαστηρίου πως ο φυλετικός διαχωρισμός που υφίστατο στα λεωφορεία του Μοντγκόμερι ήταν αντισυνταγματικός. Έτσι, στις 20 Δεκεμβρίου, βγήκε μια δικαστική απόφαση που κήρυσσε την κατάργηση των φυλετικών διαχωρισμών στα λεωφορεία.
Στο μεταξύ, μόλις δύο μήνες μετά την αρχική της σύλληψη, η Ρόζα Παρκς συνελήφθη για δεύτερη φορά μαζί με 114 ακόμα άτομα, για τον ρόλο τους στο μποϊκοτάζ. Μετά τη σύλληψή της, η Παρκς έχασε τη δουλειά της και ο σύζυγός της παραιτήθηκε, αφού δεν του επιτρεπόταν να μιλά για το μποϊκοτάζ ή τη σύζυγό του στη δουλειά.
Μετά το μποϊκοτάζ και την πρώτη νίκη
Το 1957, μην έχοντας πλέον λόγο να παραμείνει στο Μοντγκόμερι, η Παρκς εγκαταστάθηκε με τον σύζυγο και τη μητέρα της στο Ντιτρόιτ. Εκεί, εργάστηκε στο προσωπικό του Τζον Κόνιερς, μέλους του Κογκρέσου, για το διάστημα 1965-1988.
Ο Ρέιμοντ έφυγε από τη ζωή το 1977. Μια δεκαετία αργότερα, η Ρόζα Παρκς συνίδρυσε με τη φίλη της, Ιλέιν, το Rosa and Raymond Parks Institute for Self Development, το οποίο θα είχε σκοπό να παρέχει στους νέους επαγγελματική εκπαίδευση και να δίνει στους εφήβους την ευκαιρία να μάθουν για την ιστορία του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα. Αυτό γίνεται εφικτό μέσω του ετήσιου θερινού προγράμματος Pathways to Freedom, με το οποίο περιοδεύουν τη χώρα με λεωφορείο, υπό την εποπτεία ενηλίκων. Η Παρκς υπήρξε, επιπλέον, μέλος του Δ.Σ. του οργανισμού Planned Parenthood.
Το 1992 δημοσίευσε την αυτοβιογραφία της, «Rosa Parks: My Story», πάνω στην οποία συνεργάστηκε με τον συγγραφέα Τζιμ Χάσκινς, και το 1995 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Quiet Strength».
Θάνατος
Η Ρόζα Παρκς πέθανε στις 24 Οκτωβρίου 2005 στο Ντιτρόιτ του Μίσιγκαν, σε ηλικία 92 ετών. Μετά τον θάνατό της, το φέρετρο τοποθετήθηκε στη ροτόντα του Καπιτωλίου για δύο ημέρες, ώστε να μπορέσει το έθνος να την τιμήσει από κοντά. Ήταν η πρώτη γυναίκα που έλαβε αυτή τη διάκριση.
Βραβεύσεις
Η Παρκς είχε λάβει αρκετά σημαντικά βραβεία στη ζωή της, μεταξύ των οποίων το Προεδρικό Μετάλλιο Ελευθερίας από τον τότε πρόεδρο Μπιλ Κλίντον το 1996, καθώς και το Χρυσό Μετάλλιο του Κογκρέσου το 1999. Πριν από αυτά, της είχε απονεμηθεί το Spingarn Medal της NAACP και το βραβείο Martin Luther King Jr..
Κληρονομιά
Η Ρόζα Παρκς αποτέλεσε εξαιρετικά σημαντική φιγούρα για τον αγώνα κατά του φυλετικού διαχωρισμού, γι’ αυτό εξάλλου έμεινε γνωστή στην ιστορία ως η «μητέρα του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα». Το περιοδικό TIME δικαίως τη συμπεριέλαβε στη λίστα με τους 20 πιο επιδραστικούς ανθρώπους του 20ού αιώνα.
Μεταξύ των φόρων τιμής, η οργάνωση Southern Christian Leadership Council καθιέρωσε το ετήσιο βραβείο Rosa Parks Freedom Award, και το Troy University της Αλαμπάμα ίδρυσε το 2000, στο σημείο της σύλληψής της, το Rosa Parks Museum. Στην πόλη Γκραντ Ράπιντς του Μίσιγκαν χτίστηκε ένα πάρκο με την ονομασία Rosa Parks Circle, ενώ το 2013 έγιναν τα αποκαλυπτήρια ενός αγάλματος προς τιμήν της στο κτίριο του Καπιτωλίου.
Υπήρξαν αρκετοί που υποστήριξαν πως ο λόγος για τον οποίο η Παρκς αρνήθηκε να δώσει τη θέση της στο λεωφορείο ήταν πως ήταν κουρασμένη, επιχειρώντας έτσι να υποβαθμίσουν την ίδια και τον αγώνα της. Παρ’ όλα αυτά, η ίδια φυσικά το διέψευσε, δηλώνοντας πως απλά είχε κουραστεί να υποχωρεί.
Παρακάτω ακολουθεί βίντεο με ολιγόλεπτο αφιέρωμα στη Ρόζα Παρκς.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:
– Rosa Parks. Ανακτήθηκε από https://www.britannica.com/biography/Rosa-Parks (Τελευταία πρόσβαση: 21/10/2022)
– Rosa Parks. Ανακτήθηκε από https://achievement.org/achiever/rosa-parks/ (Τελευταία πρόσβαση: 21/10/2022)
– Rosa Parks Biography (2014). Ανακτήθηκε από https://www.biography.com/activist/rosa-parks (Τελευταία πρόσβαση: 21/10/2022)
– Rosa Parks Arrested. Ανακτήθηκε από https://www.loc.gov/exhibitions/rosa-parks-in-her-own-words/about-this-exhibition/the-bus-boycott/rosa-parks-arrested/ (Τελευταία πρόσβαση: 21/10/2022)
– NAACP Spingarn Medal. Ανακτήθηκε από https://www.loc.gov/exhibitions/rosa-parks-in-her-own-words/about-this-exhibition/a-life-of-global-impact/naacp-spingarn-medal/ (Τελευταία πρόσβαση: 21/10/2022)
– Klein, C. (2013). 10 Things You May Not Know About Rosa Parks. Ανακτήθηκε από https://www.history.com/news/10-things-you-may-not-know-about-rosa-parks (Τελευταία πρόσβαση: 21/10/2022)
