Γεωγραφία
Η Καρδιανή είναι ορεινό χωριό της Τήνου και βρίσκεται στη ΝΔ πλευρά της νήσου. Βρίσκεται 3,5 χλμ πριν την Υστέρνια, σε απότομη πλαγιά, πάνω από τον ομώνυμο όρμο όπου και η παραλία Καρδιανής ή “παραλία Γιαννάκη”. Το χωριό είναι κτισμένο αμφιθεατρικά στην πλαγιά του βουνού Πατέλες σε ύψος 260 μ με θέα το νησί της Σύρου και την Ερμούπολη. Η Καρδιανή έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού. Είναι ξεχωριστή για τις φυσικές ομορφιές της, την υπέροχη αρχιτεκτονική της αλλά και για την ιστορία της που χάνεται στο βάθος 3.000 χρόνων. Λόγω των άφθονων πηγών νερού, το χωριό είναι καταπράσινο.
Πάνω από την Καρδιανή βρίσκεται η ψηλότερη κορυφή της περιοχής η «Μέλισσα», με ύψος 647 μ και το οροπέδιο «Πολέμου ο Κάμπος». Από εκεί ξεκινάει το λαγκάδι που χωρίζει την Καρδιανή σε δύο τμήματα και καταλήγει χαμηλά στη θάλασσα, στον όρμο «Γιαννάκη». Η ακτογραμμή της περιοχής της Καρδιανής είναι από τις μεγαλύτερες του νησιού με μικρούς και μεγάλους όρμους (Καντάνη, Φυρά Καταλύματα, Άγιος Πέτρος, Καλύβια, Γιαννάκη, Σαρακίνικο, Στάση).
Αρχαία Ευρήματα και Λαογραφικό Μουσείο
Η ιστορία της Καρδιανής ξεκινάει από την αρχαιότητα. Στην ευρύτερη περιοχή μετά από ανασκαφές της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολή της Αθήνας, με επικεφαλής τον Doro Levi, το 1923 βρέθηκαν έξι τάφοι «γεωμετρικής» περιόδου. Από τότε πολλά ακόμα αρχαιολογικά ευρήματα του κυκλαδικού πολιτισμού ήρθαν στο φως. Σήμερα, φιλοξενούνται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Τήνου, αλλά και της Αθήνας.
Από το καλοκαίρι του 2009 λειτουργεί στο Πολυδύναμο Πολιτιστικό Κέντρο, το Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο Καρδιανής με πολλά εκθέματα που προσέφεραν όλοι οι χωριανοί. Στους χώρους του Μουσείου μπορεί ο επισκέπτης να δει αντικείμενα από τη ζωή των Καρδιανιωτών τον τελευταίο αιώνα. Αγροτικά εργαλεία, εργαλεία των τσαγκάρηδων, των μαρμαράδων, των μελισσοκόμων και του φούρναρη, παλιά έπιπλα και οικιακά σκεύη, παραδοσιακές ενδυμασίες,κεντήματα και στρωσίδια του σπιτιού, εκκλησιαστικά είδη, έργα λαϊκής τέχνης δίνουν στον επισκέπτη μια πλούσια εικόνα της Καρδιανής μιας άλλης εποχής. Στο μουσείο φιλοξενούνται επίσης ευρήματα από Γερμανικά καράβια που βούλιαξαν από τις συμμαχικές δυνάμεις στον όρμο του Αγίου Πέτρου Καρδιανής, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ακόμα έργα ζωγραφικής και γλυπτικής σύγχρονων Καρδιανωτών καλλιτεχνών διακοσμούν τις γωνιές του μουσείου.
Η ιδιαίτερη αρχιτεκτονική
Η ιδιαίτερη μορφολογία του εδάφους και το απαλό κλίμα, έδωσαν την δυνατότητα σε απλά κτίσματα να γίνουν σημαντικές αρχιτεκτονικές οντότητες. Δίπατα σπίτια με γραφικά σκαλοπάτια, λουλουδιασμένες αυλές, ασβεστωμένοι πλακόστρωτοι δρόμοι και καμάρες είναι αυτά που δίνουν στο χωριό, μία υψηλή αισθητική. Το χωριό δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις χώρες των νησιών του Αιγαίου.
Σπιτάκια αγκαλιασμένα μεταξύ τους, ώστε να δημιουργούν οχύρωση με χρωματιστές πόρτες πλάι στη θάλασσα, έχοντας θέα τις μικρές βαρκούλες που ξεχειμωνιάζουν . Δωμάτια χτισμένα πάνω στις καμάρες των δρόμων. Το κατάλευκο χρώμα τους λάμπει στο φως του ήλιου. Για τον επισκέπτη θα είναι σίγουρα μια ευχάριστη ανακάλυψη.
Περιδιαβαίνοντας τα γραφικά σοκάκια, κάθε γωνιά του χωριού φανερώνει την καλλιτεχνική φύση των Καρδιανιωτών αλλά και την ζεστή τους φιλοξενία. Οι μαρμάρινες βρύσες, το σιντριβάνι, τα υπέρθυρα και οι μαρμάρινοι φεγγίτες δίνουν αυτό το μοναδικό χαρακτήρα στο χωριό που χτίστηκε με τις πέτρες και τα μάρμαρα της περιοχής. Η Καρδιανή είναι ο ιδανικός προορισμός ακόμα και για τους πιο απαιτητικούς. Είτε το χειμώνα είτε το καλοκαίρι, τα λευκά σπίτια με τα μπλε παράθυρα στέκονται επιβλητικά και περιμένουν τους ταξιδιώτες να τους δείξουν τον θαυμασμό που τους αρμόζει.
Ο Θρησκευτικός Πολιτισμός στη Καρδιανή
Στο χωριό συνυπάρχουν αρμονικά το ορθόδοξο και καθολικό δόγμα. Στο κέντρο του χωριού, δίπλα στο λαγκάδι, βρίσκεται ο καθολικός ενοριακός Ναός «Γενέθλια της Θεοτόκου» – Κιουρά. Στο άνω άκρο του χωριού δεσπόζει ο ορθόδοξος ενοριακός Ναός της Αγίας Τριάδας.
Ο ναός της Αγίας Τριάδας έχει ανακηρυχθεί «διατηρητέο μνημείο» από το Υπουργείο Πολιτισμού από τις 10 Φεβρουαρίου 1984. Είναι ιδιαίτερα μεγαλοπρεπής και ξεχωρίζει για το μαρμάρινο κωδωνοστάσιό του, τον πλούσιο μαρμάρινο γλυπτό εσωτερικό και εξωτερικό διάκοσμο. Η εξάτοξη καμάρα που στηρίζει την αυλή του Ναού, είναι μοναδική στις Κυκλάδες.
Στο κέντρο του χωριού, βρίσκεται ο καθολικός ενοριακός Ναός «Γενέθλια της Θεοτόκου» – Κιουρά, Κυρία της Καρδιανής. Ένας ναός, δείγμα εξαιρετικής αρχιτεκτονικής με ένα επιβλητικό μαρμάρινο καμπαναριό. Η εκκλησία γιορτάζει κάθε 8 Σεπτέμβρη.Μάλιστα έπειτα από τη θεία λειτουργία και τα κεράσματα, τα σπίτια ανοίγουν τις πόρτες τους και υποδέχονται συχωριανούς, γνωστούς ακόμη και περαστικούς για να τους προσφέρουν έναν τοπικό μεζέ,ένα ρακί και σίγουρα μπόλικη ζεστασιά.Παλαιότερα κάποια σπίτια έφερναν λαουτιέρηδες και βιολιτζήδες.
Το έθιμο των Χοιροσφαγίων
Τα Χοιροσφάγια πραγματοποιούνται κάθε Νοέμβρη. Ο χοίρος αποτελούσε ίσως το βασικότερο στοιχείο της οικονομίας ενός σπιτιού. Ένας χοίρος (150 – 200 κιλών) αρκούσε για να καλύψει τις ετήσιες ανάγκες της οικογένειας σε κρέας. Η σφαγή του ζώου έπαιρνε τη μορφή ιεροτελεστίας και ήταν αφορμή για μεγάλο γλέντι.
Η οικογένεια κάθε χρόνο αγόραζε και τάιζε το γουρουνόπουλο, και όταν έφτανε η ώρα της σφαγής καλούσε τους συγχωριανούς που θα βοηθούσαν. Οι άντρες έσφαζαν και στη συνέχεια καθάριζαν το ζώο εν μέσω ρακιού, μεζέδων και ευχών. Τεμαχίζοντας τον χοίρο, φρόντιζαν να μη μείνει ανεκμετάλλευτο κανένα μέρος του ζώου. Προετοίμαζαν τα λουκάνικα, τις λούζες, τα σύσσιρα (σύγλινα), τα παστά, την πηχτή και μάζευαν το λίπος (γλίνα). Τα παιδιά χαίρονταν τις καινούριες τους μπάλες (από την κύστη του ζώου) και το τρίχωμα θα χρησιμοποιούταν για καινούρια, αδιάβροχα παπούτσια.
Με την ολοκλήρωση της διαδικασίας ξεκινούσε το γλέντι. Οι νοικοκυρές ετοίμαζαν το γιορτινό τραπέζι, το οποίο απαραιτήτως περιελάμβανε κοκκινιστό συκώτι με πιλάφι και σούπα. Καλεσμένοι ήταν οι φίλοι και συγγενείς που βοήθησαν. Ήταν η στιγμή που ο νοικοκύρης άνοιγε το βαρέλι του, κατέφθαναν τα όργανα και ξεκινούσε ο χορός σε ένα από τα μεγαλύτερα γλέντια της χρονιάς. Τα χοιροσφάγια διαρκούσαν 2 – 3 μέρες. Σήμερα, μπορεί οι διαδικασίες να έχουν απλοποιηθεί, αλλά ακόμη παράγονται τα χοιρινά παραδοσιακά προϊόντα και σίγουρα στα χοιροσφάγια, διατηρείται η ίδια διάθεση για γλέντι.
Ω Νυχτέρια, ω πανηγύρια…
Την ημέρα της Ανάστασης πραγματοποιείται το έθιμο με τις τριμπόνιες. Οι άντρες του χωριού κάθε ηλικίας γεμίζουν μπαρούτι τα όπλα των παλαιών και κάνουν κρότο για να γιορτάσουν τη συγκεκριμένη ημέρα.
Το πανηγύρι αποτέλεσε κύριο μέσο κοινωνικοποίησης και έκφρασης της συντροφικότητας των κατοίκων. Σήμερα, τα παραδοσιακά στοιχεία διατηρούνται και το πανηγύρι εξακολουθεί να διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο στην κοινωνική ζωή του τόπου. Μέρες πριν την εορτή του τιμώμενου Αγίου, η ενορία αναλαμβάνει τις προετοιμασίες. Ο ναός ασπρίζεται και σημαιοστολίζεται, η εικόνα του Αγίου στολίζεται με λουλούδια. Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τα κεράσματα (αλμυρά και γλυκά) και τα σπίτια του χωριού ετοιμάζονται για να “ανοίξουν” και να δεχτούν τους προσκυνητές και τους επισκέπτες, όπως επιβάλλει η τηνιακή φιλοξενία.
Κάθε χρόνο στην Καρδιανή πραγματοποιούνται 2 μεγάλα γλέντια.Το πρώτο πραγματοποιείται την Δευτέρα του Πάσχα. Σε αυτό, όλα παρέχονται δωρεάν, από το κρασί και το φαγητό έως και τα βιολιά. Αποκορύφωμα, το καλοκαιρινό γλέντι στην πλατεία του χωριού τις πρώτες ημέρες του Αυγούστου. Οι προετοιμασίες ξεκινούν ήδη από το μεσημέρι. Άντρες και γυναίκες με μεράκι, ετοιμάζουν τα τραπέζια και τα φαγητά. Το γλέντι κρατάει ως το πρωί ενώ το αλκοόλ ρέει άφθονο. Όλοι αγκαλιασμένοι κάτω από τα κρεμασμένα, όμορφα φαναράκια, γιορτάζουν το καλοκαίρι και γίνονται η επιβεβαίωση του κανόνα, πως οι νησιώτες χαίρονται την ζωή.
Πηγές:
- http://www.tinosecret.gr
- https://tinos.gr
- http://www.kardiani.gr/village/village.html
- https://el.wikipedia.org
Σύνταξη κειμένου: Βασιλική Τριανταφυλλοπούλου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
