Το κτίριο
Κτισμένη στην γοητευτική συμβολή της λεωφόρου Αμαλίας με την Διονυσίου Αρεοπαγίτου, η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη αποτελεί εξέχον έργο του επιτυχημένου Αθηναίου αρχιτέκτονα Αναστασίου Μεταξά (1862-1937). Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Αν. Μεταξάς υπήρξε ο μελετητής της αναμαρμάρωσης του Παναθηναϊκού Σταδίου το 1896 και ο «πατέρας» πολλών, τόσο δημοσίων όσο και ιδιωτικών κτισμάτων της πρωτεύουσας. Ανάμεσά τους συγκαταλέγεται το αριστοκρατικό μέγαρο της γαλλικής πρεσβείας, το νοσοκομείο Συγγρού και το Αιγινήτειο νοσοκομείο. Παρά την κυριαρχία του εκλεκτικισμού στην αρχιτεκτονική των αρχών του περασμένου αιώνα – έκδηλος στα έργα του Ε. Τσίλλερ- ο Μεταξάς επέλεξε τον απλό νεοκλασικισμό, ο οποίος, εν τέλει, συνέβαλε ώστε το κτίριο του Ιδρύματος να βρίσκεται σε αρμονία με τα γειτονικά επιβλητικά αρχαία μνημεία.
Η κυρίως πρόσοψη επί της λεωφόρου Αμαλίας, καθώς και οι χώροι υποδοχής του πρώτου ορόφου, που είχαν ταλαιπωρηθεί αρκετά από μία σειρά παλαιότερων επισκευών, αποκαταστάθηκαν με σεβασμό προς τα αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία της αρχικής κατασκευής. Κατά την αποκατάσταση φανερώθηκαν οι, κρυμμένες από παλαιότερες εργασίες, επιβλητικές μαρμάρινες κολώνες της κεντρικής αίθουσας, συντηρήθηκαν οι απείρου κάλλους μαρμάρινες εστίες, έργα του μεγάλου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, και ανανεώθηκαν τα ξύλινα δάπεδα.
Όλο το κτίριο είναι επιπλωμένο και διακοσμημένο με έπιπλα και έργα τέχνης που ανήκαν παλαιότερα στον Αριστοτέλη Ωνάση και προέρχονται από τη θαλαμηγό του, «Χριστίνα». Ανάμεσά στα «στολίδια» το πιάνο, στο οποίο έπαιζε η Μαρία Κάλλας, όταν επέβαινε στο πλοίο, καθώς και έπιπλα – αντίκες και πλήθος διακοσμητικών αντικειμένων μεγάλης αντικειμενικής και συναισθηματικής αξίας.
Σήμερα στον πρώτο όροφο του κτιρίου στεγάζεται η πολυσχιδής Ωνάσειος Βιβλιοθήκη. Σε μία από τις αίθουσες του ορόφου φιλοξενείται το γραφείο του Αριστοτέλη Ωνάση από το Μόντε Κάρλο, μαζί με τα έπιπλα και τα προσωπικά του αντικείμενα. Τους ορόφους του κτιρίου κοσμούν έργα τέχνης από την συλλογή του Ιδρύματος Ωνάση, τα περισσότερα εκ των οποίων αποκτήθηκαν μετά τον θάνατο του Αριστοτέλη Ωνάση (1975). Τα έργα αποτυπώνουν σχεδόν όλες τις ιστορικές περιόδους της ελληνικής ζωγραφικής και γλυπτικής, από τον αγιογράφο Θ. Πουλάκη και τον El Greco, μέχρι τον Γ. Χαλεπά, τον Κ. Παρθένη, τον Γ. Μόραλη και σύγχρονους ζωγράφους ή υποτρόφους του Ιδρύματος.
Ο χώρος της βιβλιοθήκης
Ο χώρος της Βιβλιοθήκης δημιουργήθηκε με βάση τα σχέδια του Κ. Σπ. Στάικου, με αποστολή την φύλαξη της συλλογής του από σπάνια, δυσεύρετα και μεγάλης ιστορικής σημασίας βιβλία. Η ευρεία συλλογή απλώνεται σε τρεις συνεχόμενες αίθουσες, οι οποίες οριοθετούν τη βόρεια πλευρά του μεγάρου. Τα βιβλιοστάσια κατασκευάστηκαν σε δωρικό ύφος, ώστε να ταιριάζουν με την εσωτερική αρχιτεκτονική και διακόσμηση του κτιρίου, ενώ για την κατασκευή τους χρησιμοποιήθηκε ως ξύλο δρυς. Οι ημικίονες που συνθέτουν τον σκελετό των βιβλιοστασίων καταλήγουν σε μια ροζέτα, που φέρει το σήμα του Ιδρύματος Ωνάση επιχρυσωμένο και σκαλισμένο σε ξύλο. Τα ράφια της βιβλιοθήκης είναι κινητά για την αποτελεσματικότερη διαχείριση του μεγάλου όγκου των βιβλίων, ενώ στο κάτω διάζωμα της βιβλιοθήκης είναι τοποθετημένα ερμάρια ασφαλείας, στα οποία φυλάγονται τα πλέον σπάνια και μεγάλης αξίας βιβλία και κειμήλια, όπως ένα αντίτυπο της Χάρτας του Ρήγα.
Τα πέντε βιβλιοστάσια αντιστοιχούν στις πέντε ενότητες της βιβλιοθήκης: Αναγέννηση – Ουμανισμός, Νεοελληνική Γραμματεία, Λειτουργικά Βιβλία, Θεολογία, Διαφωτισμός. Οι θεματικές ενότητες παρουσιάζονται σε κάθε βιβλιοστάσιο με ορειχάλκινες πινακίδες. Όλα τα ράφια, όπως και το σύνολο των βιβλίων, φέρουν αρίθμηση, για την ταχύτερη εύρεση του βιβλίου που αναζητά ο μελετητής. Συμπληρωματικά, κάθε ένα από τα πέντε τμήματα της βιβλιοθήκης στολίζει μία προθήκη, κατάλληλα διακοσμημένη, ώστε να κάνει γνωστά στον επισκέπτη-μελετητή τα αντιπροσωπευτικότερα βιβλία του εκάστοτε τμήματος. Για την προστασία και την σωστή συντήρηση των βιβλίων και κειμηλίων κάθε προθήκη ασφαλίζεται με άθραυστους προστατευτικούς υαλοπίνακες. Επιπλέον, ένα ακόμη προστατευτικό μέσο είναι μια κινητή μεταλλική ράβδος, ο ρόλος της οποίας είναι να περιορίζει την ελεύθερη πρόσβαση στα βιβλία και φυσικά να τα προστατεύει από «παρορμητισμούς» των επισκεπτών.
Επίλογος
Ακόμα και σήμερα, στην εποχή της τεχνολογικής προόδου, ορισμένες αναπαλαιώσεις αποτυγχάνουν να προσδώσουν στο διατηρητέο κτίριο μια ανανεωμένη αίγλη, πολλές φορές φιλική προς το μοντέρνο στοιχείο, ή ακόμα και καταστρέφουν σημαντικής αξίας τμήματα του κτιρίου, υπεραπλουστεύοντας τον αρχιτεκτονικό διάκοσμο και «εκμοντερνίζοντας» σε ακραίο βαθμό το εσωτερικό τους. Ωστόσο, το Ίδρυμα Ωνάση φαίνεται ότι κέρδισε το στοίχημα της αναπαλαίωσης του ιστορικού κτιρίου, καθώς η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη, χωρίς να έχει στερηθεί κάτι από το ιστορικό της διαμέτρημα, είναι ταυτόχρονα ένας χώρος ζωντανός, σύγχρονος και λειτουργικός και, παράλληλα, ένας χώρος αφιερωμένος στη μνήμη και το πολυσχιδές έργο του μεγάλου ευεργέτη της πατρίδας μας, του Αριστοτέλη Ωνάση, που αναβαθμίζει αισθητικά και πολιτισμικά έτι περαιτέρω την συμβολή της Λεωφόρου Αμαλίας με τον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου.
Πηγή:
Οι φωτογραφίες αντλήθηκαν από:
Σύνταξη κειμένου: Ναυσικά Τσούνη
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
