Frankenstein: Η αριστουργηματική «πινελιά» της Mary Shelley στο πρώιμο science fiction
Το 1918, η πρωτοποριακή συγγραφέας Mary Shelley, κληροδότησε στην ιστορία ένα από τα πρώτα έργα επιστημονικής φαντασίας, το ανεπανάληπτο «Frankenstein». Η νουβέλα της ενέπνευσε άπειρες κινηματογραφικές ταινίες, θεατρικά και σειρές που άφησαν το λιθαράκι τους στον χώρο της τέχνης ανά τα χρόνια αλλά και ασκεί έντονη επιρροή στο είδος του τρομακτικού μέχρι και σήμερα. Ωστόσο, η μορφή που «έκλεψε» την παράσταση, είναι αδιαμφισβήτητα εκείνη του αποκρουστικού δημιουργήματος του εμμονικού μεγαλοεπιστήμονα, το οποίο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από πολλούς «μεγάλους» ηθοποιούς της εκάστοτε εποχής, δίνοντας ο καθένας το δικό του «στίγμα» στον διαδεδομένο χαρακτήρα. Παρακάτω βρίσκονται κάποιες από τις πιο επιτυχημένες απεικονίσεις του αντιήρωα στην μεγάλη οθόνη.
Frankenstein (1910)
Σκηνοθεσία: J. Searle Dawley
Πρωταγωνιστούν: Mary Fuller, Charles Ogle, Augustus Phillips
Βαθμολογία στο IMDb: 6,4/10
Η πρώτη μεταφορά του θρυλικού τέρατος στην μεγάλη οθόνη, πραγματοποιήθηκε το 1910, από τον J. Searle Dawley και την παραγωγή των Edison Studios, με διάρκεια μόλις 16 λεπτών. Αναγνωρίστηκε ως η πρώτη πιστή (μολονότι κάποιοι την ονόμασαν «ελεύθερη») προσαρμογή του διάσημου μυθιστορήματος της Mary Shelley, μέσα από τα μάτια ενός πολύ ιδιαίτερου δημιουργού βουβών ταινιών, με μια αρκετά ενδιαφέρουσα -παρ’ ότι υποτιμημένη- φιλμογραφία μουσειακού χαρακτήρα, να τον ακολουθεί. Ο Charles Stanton Ogle, αποτυπώνει τον περίφημο χαρακτήρα (το τέρας του Frankenstein), διαφορετικά από τους υπόλοιπους ηθοποιούς που τον υποδύθηκαν με επιτυχία, αναμορφώνοντας μια πραγματικά ανατριχιαστική (ίσως περισσότερο «ατημέλητη») καρικατούρα, που στοιχειώνει το μυαλό των θεατών, ανεξαιρέτως ηλικίας, έκτοτε. Στο πλάι του «οραματιστή» επιστήμονα, η Mary Fuller ενσαρκώνει την μνηστή του, την Elizabeth.
Frankenstein (1931)
Σκηνοθεσία: James Whale
Πρωταγωνιστούν: Colin Clive, Mae Clarke, Boris Karloff
Βαθμολογία στο IMDb: 7,8/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=BN8K-4osNb0
Το 1931, έρχεται η πρώτη επιτυχημένη ομιλούσα απόδoση της γνωστής νουβέλας κατά την διάρκεια της Χρυσής Εποχής του αμερικάνικου κινηματογράφου, με την σκηνοθετική υπογραφή του James Whale. Βασισμένο στην θεατρική εκδοχή της Peggy Webling, κατέκτησε την μεγαλύτερη φήμη από τις ταινίες (Frankenstein) και υπήρξε η πρωταρχική έμπνευση για τα μετέπειτα sequel και spin-offs. Σημαντικό ρόλο για να καταστεί αξιομνημόνευτη η συγκεκριμένη, έπαιξε αναντίρρητα η συμμετοχή του επικού Boris Karloff ως «τέρας», αφήνοντας εποχή (και την όψη του τέρατος όπως την ξέρουν όλοι μέχρι και σήμερα). Αποτελεί μια από τις αντικειμενικά καλύτερες μεταφορές αλλά και ένα αληθινό οπτικό αριστούργημα, συνθέτοντας μια άκρως μυσταγωγική, γκροτέσκα, τρομακτικά μυστηριώδη, γοτθική, εξπρεσιονιστική, ατμοσφαιρική πανδαισία -ασπρόμαυρων- τόνων. Με αφορμή το έργο αυτό, μεταξύ άλλων, άρχισε να «ανθίζει» το είδος του τρομακτικού στον αμερικάνικο κινηματογράφο («Dr. Jekyll and Mr. Hyde», «The Wolfman»), ενώ παράλληλα ακολούθησαν αρκετές -μετέπειτα- ταινίες παρόμοιου ύφους.
Bride of Frankenstein (1935)
Σκηνοθεσία: James Whale
Πρωταγωνιστούν: Boris Karloff, Elsa Lanchester, Colin Clive
Βαθμολογία στο IMDb: 7,8/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=rYD3-pIF9jQ
Λίγα χρόνια αργότερα από την επιτυχία του 1931, έρχεται και το πρώτο επίσημο sequel (του ίδιου σκηνοθέτη), με πρωταγωνίστρια την νύφη (του Frankenstein). Η φρικιαστική περιπέτεια του λατρεμένου επιστήμονα, συνεχίζεται και αυτή την φορά επιδιώκει να χαρίσει στο δημιούργημά του ένα ταίρι. Ο Boris Karloff, μεταμορφώνεται για ακόμη μια φορά στον σήμα κατατεθέν ρόλο του στο πλευρό του Colin Clive (υποδυόμενος τον Henry Frankenstein και στην προηγούμενη ταινία) και στην εντυπωσιακά όμορφη Elsa Lanchester (στον ρόλο της νύφης). Η συνέχεια του εκπληκτικού κινηματογραφικού έργου επιστημονικής φαντασίας, ίσως να κέρδισε περισσότερο από την πρωτότυπή του την «καρδιά» του κοινού, δίνοντας απλά και μόνο ένα twist στην αυθεντική ιστορία και προσθέτοντας μια ακόμη παρουσία που λατρεύτηκε, αποτελώντας πρότυπο για αρκετές μεταγενέστερες μόδες (όπως η punk).
Son of Frankenstein (1939)
Σκηνοθεσία: Rowland V. Lee
Πρωταγωνιστούν: Boris Karloff, Basil Rathbone, Bela Lugosi
Βαθμολογία στο IMDb: 7,1/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=v6B7zDZe9gw
Κινούμενος στα ίδια μονοπάτια των δύο προηγουμένων ταινιών, o σκηνοθέτης Rowland V. Lee, μας παραθέτει μια ακόμα εκδοχή της χιλιοειπωμένης ιστορίας, δίνοντας της έναν ακόμη χαρακτήρα και πρωταγωνιστή… τον γιο του Frankenstein! Ο Karloff συστήνεται για άλλη μια φορά ως το τέρας του Frankenstein, ενώ ο Bela Lugosi κάνει για πρώτη φορά την εμφάνισή του στην ιστορία ως Ygor. Τον ρόλο του πρωταγωνιστή παίρνει ο βαρόνος Wolf von Frankenstein (ενσαρκωμένος από τον Basil Rathbone), ο οποίος προσπαθεί να «ξεφύγει» από την υστεροφημία του πατέρα του. Η ταινία ακολούθησε διάφορα παραπλήσια spin-offs της εποχής, όπως το «Dracula’s Daughter» ή το «Son of Kong» αλλά και υπήρξε έμπνευση για την σατιρική εκδοχή του Mel Brooks αργότερα. Παρότι θα ήταν φαινομενικά δύσκολο να ακολουθήσει τις ίδιες θετικές εντυπώσεις όπως οι προηγούμενές της -προσθέτοντας μερικούς ακόμη αξιοσημείωτους χαρακτήρες- το κατάφερε πανηγυρικά.
The Ghost of Frankenstein (1942)
Σκηνοθεσία: Erle C. Kenton
Πρωταγωνιστούν: Cedric Hardwicke, Lon Chaney Jr., Ralph Bellamy
Βαθμολογία στο IMDb: 6,2/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=Jxtn5mwnMiM
Η δεκαετία του ’40 είναι μια καινούργια εποχή για τον χαρακτήρα και την σκυτάλη παίρνει αυτή την φορά, ο Lon Chaney Jr. Θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει ότι η εποχή του Frankenstein τελείωσε όποτε και η δεκαετία του ’30, όμως η συγκεκριμένη δεν πρόκειται σίγουρα για υποδεέστερη των προηγουμένων, τουναντίον επαινέθηκε επανειλημμένα για την ποιότητά της. Ξεκινάει μια νέα περιπέτεια, όπου το τέρας και ο Ygor, επιδιώκουν να πείσουν τον μικρότερο γιο του ιδιόμορφου επιστήμονα (υποδυόμενος από τον Cedric Hardwicke) να συνεχίσει τα πειράματα του πατέρα του, με απώτερο σκοπό την εκδίκηση. Για εκείνους που διαφώνησαν με την συμμετοχή της στην σειρά των ταινιών (μην θεωρώντας την ισάξια), αξίζει αναμφίβολα μια δεύτερη ματιά στην συγκλονιστική υποκριτική του Lon Chaney Jr., ο οποίος σάρωσε επιτυχώς όλες τις αγαπημένες μορφές ταινιών τρόμου (όπως του δράκουλα, του Wolfman ή της μούμιας).
Frankenstein Meets the Wolfman (1943)
Σκηνοθεσία:Roy William Neill
Πρωταγωνιστούν: Lon Chaney Jr., Ilona Massey, Patric Knowles
Βαθμολογία στο IMDb: 6,5/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=_Kaa88LIwJo
Αμέσως μετά την ταινία του 1942 και την επιτυχία του τερατόμορφου Wolfman, οι δημιουργοί του συναρπαστικού franchise, συνδύασαν ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον δίδυμο. Πρόκειται για τον Bela Lugosi, ο οποίος επανέρχεται στον ρόλο του απέναντι στον Lon Chaney Jr., που αυτή την φορά εμφανίζεται ως Wolfman, όπου και γίνεται ένα ιδιαίτερο crossover, βασισμένο στις δύο προαναφερθείσες ταινίες. Η πλοκή ακολουθεί μια τερατώδη ιστορία μεταξύ του λυκανθρώπου που θέλει να ξανακερδίσει την ανθρώπινη υπόστασή του, του διάσημου γιατρού, ο οποίος είναι και ο μόνος που μπορεί να τον βοηθήσει, αλλά και στο περιβόητο τέρας με το οποίο θα ξεκινήσει μια μακάβρια διαμάχη, στην προσπάθεια να ξεφύγουν από την τερατομορφία τους. Η συγκεκριμένη κατέκτησε -εν μέρει- περισσότερο cult φήμη, κινούμενη σε b-movie μονοπάτια, πασχίζοντας να ακολουθήσει μια εποχή που αρχίζει να αλλάζει τα δεδομένα του είδους του τρομακτικού στον κινηματογράφο.
Abbott and Costello Meet Frankenstein (1948)
Σκηνοθεσία: Charles Barton,Walter Lantz
Πρωταγωνιστούν: Bud Abbott, Lou Costello, Lon Chaney Jr.
Βαθμολογία στο IMDb: 7,4/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=j6l8auIACyc
Παράλληλα με την άτυπη συνέχεια του franchise, ακολούθησαν και ορισμένες αξιότιμες παρωδίες. Τα τέλη της δεκαετίας του ’40, το κωμικό ντουέτο Bud Abbott και Lou Costello, ξεκινούν για πρώτη φορά τις ξεκαρδιστικές τους περιπέτειες, σε πλαίσιο τρόμου (μετέπειτα και τα «Abbott and Costello Meet the Killer, Boris Karloff», «Abbott and Costello Meet the Invisible Man», «Abbott and Costello Meet Dr. Jekyll and Mr. Hyde» και «Abbott and Costello Meet the Mummy»). Ο κόμης Δράκουλας, υποδυόμενος από τον Bela Lugosi, προσπαθεί να αιχμαλωτίσει τον Wolfman (Lon Chaney) αποζητώντας τον εγκέφαλό του για το σώμα του τέρατος του Frankenstein (ενσαρκωμένο από τον Glenn Strange). Πρόκειται για ένα απίστευτο συνονθύλευμα ηθοποιών, που ενώνουν τις μορφές τους προσθέτοντας στην πλοκή άφθονο χιούμορ. Στο συγκλονιστικό cast, προστίθεται και η φωνή του Vincent Price, ως Invisible Man.
The Curse of Frankenstein (1957)
Σκηνοθεσία: Terence Fisher
Πρωταγωνιστούν: Peter Cushing, Hazel Court, Robert Urquhart
Βαθμολογία στο IMDb: 7,1/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=QxNVNGydx5U
Από την λίστα δεν θα μπορούσε να λείπει η πρώτη έγχρωμη απεικόνιση του τέρατος του Frankenstein. Πρόκειται για την ταινία του 1957, της παραγωγής Hammer, με πρωταγωνιστή (ως το τέρας Frankenstein) τον Christopher Lee. Έπεται της αυθεντικής ιστορίας του μυθιστορήματος ενώ προτείνει μια νέα μορφή του πλάσματος της δημιουργίας του τρελού επιστήμονα, εισέρχοντας σταδιακά στο τέλος μιας εποχής (’50) και στο ξεκίνημα μιας άλλης (’60). Παρά την αξιόλογη επιλογή του Lee ως πρωταγωνιστή, το προκείμενο κινηματογραφικό έργο απέσπασε ποικίλες κριτικές, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι αρκετά μέτριες για τις προσδοκίες της παραγωγής, ωστόσο παραμένει μια σημαντική για την λίστα καθώς αλλάζει, κατά έναν τρόπο, τα δεδομένα.
Frankenstein 1970 (1958)
Σκηνοθεσία: Howard W. Koch
Πρωταγωνιστούν: Boris Karloff, Tom Duggan, Jana Lund
Βαθμολογία στο IMDb: 4,9/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=wQfLei8RliE
O Boris Karloff, σε ωριμότερη ηλικία πλέον αλλάζει τον ρόλο του και γίνεται από το τέρας (Mike Lane), ο ίδιος ο Frankenstein. Παρ’ ότι η θεάσή της δεν αξίζει το ίδιο ως προς την ποιότητα, αποτελεί τεράστιο ενδιαφέρον η πιστότητα του Karloff στην συγκεκριμένη ιστορία, ακόμη και εναλλάσσοντας τους χαρακτήρες που υποδύεται κάθε φορά. Ο επιστήμονας Victor, κατατρεγμένος από τα βασανιστήρια των Ναζί, επιθυμεί μανιωδώς να ολοκληρώσει τα πειράματά του για ακόμη μια φορά. Ο τίτλος παραπέμπει στην τάση της εποχής στα τέλη της δεκαετίας -εξού και η φουτουριστική αίσθηση- ενώ διεισδύει στην αμέσως επόμενη. Με όλες αυτές τις προδιαγραφές, φαίνεται να αποσκοπούσε στο να καταστεί μεγαλούργημα, παρ ‘ολα αυτά η independent μορφή της σε συνδυασμό με τις σχετικά κακές κριτικές, δεν της το επέτρεψαν. Ίσως να μην είναι η καλύτερη της λίστας, είναι όμως σίγουρα η πιο ενδιαφέρουσα.
The Horror of Frankenstein (1970)
Σκηνοθεσία: Jimmy Sangster
Πρωταγωνιστούν: Ralph Bates, Kate O’Mara, Veronica Carlson
Βαθμολογία στο IMDb: 5,8/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=Op4eaZ2SsVg
Αυτή την φορά το σκηνικό μεταφέρεται όντως στο 1970, σε κωμικο-τρομακτικό πλαίσιο, ως μια παρωδία της σειράς ταινιών Frankenstein, της παραγωγής Hammer. Το άτυπο remake της ταινίας «The Curse of Frankenstein» (1957), σκηνοθετημένο από τον -παραγωγό της- Jimmy Sangster (σκηνοθέτης του «Dracula» την επόμενη χρονιά με τον Christopher Lee), αντικατοπτρίζει τον πρωταγωνιστή πιο σκληρό και αδίστακτο, φέρνοντας στο φως ξανά το πολυπόθητο μυθιστόρημα. Ο πολυδιαδεδομένος χαρακτήρας αποτυπώνεται στην μεγάλη οθόνη σε πιο ψυχεδελικά μονοπάτια πλέον, κυριαρχώντας ο αισθησιασμός των ταινιών της εποχής, αφήνοντας στην κλασική ιστορία μια πινελιά μοντερνισμού. Το τέρας το υποδύεται ο David Prowse.
Dracula vs. Frankenstein (1971)
Σκηνοθεσία:Al Adamson, Samuel M. Sherman
Πρωταγωνιστούν: J. Carrol Naish, Lon Chaney Jr., Zandor Vorkov
Βαθμολογία στο IMDb: 3,6/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=GjQP_eaFVuU
To 1971 φέρνει, ίσως, την χειρότερη (για τους κριτικούς) από τις μεταφορές της νουβέλας στο σινεμά, επιχειρώντας για ακόμη μια φορά ένα crossover. Ο Lon Chaney Jr. σε ώριμη ηλικία πια, υποδύεται τον τελευταίο του ρόλο σε ταινία τρόμου (τον ρόλο του αφελή συνεργάτη του κόμη Δράκουλα, του Groton), ενώ ο J. Carrol Naish (Frankenstein), αφιερώνει τον τελευταίο του ρόλο πριν τον θανατό του. Ο Δράκουλας (Zandor Vorkov) επιδιώκει την ανάσταση του τέρατος του Frankenstein (John Bloom), ένα εγχείρημα το οποίο προϋποθέτει την αρωγή του δημιουργού του. Παρακολουθώντας το, είναι σημαντικά ευδιάκριτη η επίδραση του στην ελληνική εκδοχή του Ν. Ζερβού, «Ο Δράκουλας των Εξαρχίων», από τους χαρακτήρες και τις όψεις τους, μέχρι την πλοκή και την φωτογραφία της. Συνεπώς, πριν την θέαση της προαναφερθείσας ταινίας, προτείνεται ανεπιφύλακτα αυτή του 1971, ως προγενέστερη και ως ένα απτό cult classic.
Young Frankenstein (1974)
Σκηνοθεσία: Mel Brooks
Πρωταγωνιστούν: Gene Wilder, Madeline Kahn, Marty Feldman
Βαθμολογία στο IMDb: 8/10
Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=ZL9Q_0JtMNA
Το 1974, ως αναφορά στις πρώτες ταινίες για το διάσημο πλάσμα του μανιακού επιστήμονα, ο Mel Brooks έδωσε την ευκαιρία στο φανατικό κοινό της ιστορίας να απολαύσει την καλύτερη σατιρική εκδοχή του αλλά και μια από τις καλύτερες όλων των εποχών. Ο νεαρός επιστήμονας και καθηγητής Frederic (Gene Wilder), με το ψευδώνυμο «Fronkensteen», επιχειρεί παντοιοτρόπως να αφαιρέσει από πάνω του την κακή φήμη του πατέρα του (Frankenstein). Ύστερα από τον θάνατο του (πατέρα) μεταφέρεται στο πατρικό του στην Τρανσυλβανία, όπου και θα ανακαλύψει τις τρελές τάσεις για τερατοδημιουργία που κρύβει στο DNA του. Στον ρόλο του Igor, ο Marty Feldman ενώ το πλάσμα που «κατασκεύασε» ο γιατρός, ενσαρκώνει ο Peter Boyle. Το αγαπητό «παρεάκι» συμπληρώνει η φωνή του ίδιου του Brooks αλλά και η αισθητή παρουσία της Cloris Leachman (Frau Blücher), που μας «άφησε» προσφάτως. Ο πολυτάλαντος δημιουργός της, άφησε με την απουσία χρώματος, την φωτογραφία, τις λεζάντες αλλά και τις υποκριτικές, μια αίσθηση ως ανάμνηση και νοσταλγία απέναντι στο παλιό κλασικό σινεμά του Hollywood.
