Ο Αμερικανός σκηνοθέτης του πειραματικού κινηματογράφου, Γκόντφρεϊ Ρέτζιο, δημιούργησε την τριλογία «Qatsi» με σκοπό να περάσει ένα ηχηρό μήνυμα για την καταστροφή του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο. Η πρώτη ταινία της σειράς, το «Κογιανισκάτσι: Ζωή χωρίς ισορροπία» κυκλοφόρησε το 1982 και απολαμβάνει σήμερα καλτ φήμη. Ο Ρέτζιο δεν χρησιμοποιεί διάλογο για την αφήγηση της ιστορίας, αλλά κινηματογραφικό υλικό σε «αργή» και «γρήγορη» κίνηση και μια μουσική επένδυση που έχει συνθέσει ο Φίλιπ Γκλας. Όπως εξηγεί ο σκηνοθέτης, η έλλειψη διαλόγου δεν οφείλεται στην αποστροφή του ίδιου για τη γλώσσα, αλλά στο ότι «η γλώσσα μας βρίσκεται σε ένα σημείο πλήρους εξευτελισμού. Δεν περιγράφει πια τον κόσμο στον οποίο ζούμε». Η λέξη «κογιανισκάτσι» προέρχεται από τη γλώσσα των Ινδιάνων Χόπι και σημαίνει «ζωή χωρίς ισορροπία». Οι μεταγενέστερες ταινίες του Ρέτζιο, «Powaqqatsi» (1988) και «Naqoyqatsi» (2002) έχουν παρόμοια θεματολογία και χρησιμοποιούν την ίδια αφηγηματική τεχνική.
Η φήμη που απέκτησε το «Κογιανισκάτσι» οφείλεται στη δυναμική των εικόνων που χρησιμοποιεί για να υποστηρίξει τα επιχειρήματά του. Η αντίθεση του τοπίου ενός Εθνικού Πάρκου στην έρημο της Γιούτα με την εικόνα της απογείωσης του «Apollo 11» αντιπαραθέτει το αρχέγονο με το σύγχρονο και το φυσικό με το ανθρωπογενές. Ο Ρέτζιο ασκεί τη δική του κριτική σε αυτή τη στροφή προς την τεχνολογία, δείχνοντάς μας την καταστροφή που επιφέρει η μόλυνση του περιβάλλοντος και η συσσώρευση τόνων από «σκουπίδια» του σύγχρονου πολιτισμού. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες της ταινίας που υπογραμμίζουν το επιχείρημα ότι ο άνθρωπος δημιουργεί στην ουσία παροδικά και ματαιόδοξα «σκουπίδια» είναι εκείνη της κατεδάφισης του οικοδομικού πρότζεκτ «Pruitt-Igoe» στο Σαιντ Λούις. Η ανθρωπότητα έχει επενδύσει στα μνημεία και την ιστορία της σε τέτοιο βαθμό, που αυτό το μήνυμα είναι σήμερα εξαιρετικά δύσπεπτο.
Ο Ρέτζιο εμπνεύστηκε από avant–garde σκηνοθέτες, όπως τον Μπρους Κόννερ, για να δημιουργήσει το πειραματικό ντοκιμαντέρ του. Τα γυρίσματα της ταινίας ξεκίνησαν το 1975 στο Σαιντ Λούις του Μισούρι, τον τόπο καταγωγής δηλαδή του Ρέτζιο. Το «Κογιανισκάτσι» περιέχει πλάνα τόσο από το Μισούρι, όσο και από τη Γιούτα, τη Νέα Υόρκη και άλλες πολιτείες της Αμερικής. Τη μοναδική φωτογραφία της ταινίας έχει επιμεληθεί ο Ρον Φρίκε, ενώ η διανομή έγινε από την Zoetrope Studios του Φράνσις Φορντ Κόπολα. Ο Κόπολα, τον οποίο ο Ρέτζιο γνώρισε το 1981 και του έδειξε μια πρώιμη εκδοχή της ταινίας, εντυπωσιάστηκε από το πρότζεκτ και είπε στο Ρέτζιο πως περίμενε μια ταινία σαν κι αυτή και πως ήταν σημαντικό να τη δει ο κόσμος.
Η κληρονομιά των ταινιών της τριλογίας «Qatsi» και ιδιαίτερα του «Κογιανισκάτσι» είναι εμφανής μέχρι τις μέρες μας. Η πρόοδος της κοινωνίας μας, όσο αφορά την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, από τη δεκαετία του 1980 έως σήμερα είναι σημαντική και πλέον βλέπουμε τις κυβερνήσεις διαφόρων χωρών να λαμβάνουν μέτρα για να περιορίσουν την ανθρωπογενή καταστροφή. Η «ισορροπία» μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης είναι δύσκολο να ξαναβρεθεί, όμως οφείλουμε τουλάχιστον να προσπαθήσουμε να την προσεγγίσουμε.
Δείτε το trailer της ταινίας στο YouTube:
