Δεν θα ήταν αδόκιμο χρονικά να πούμε ότι το «The Return» (στα ελληνικά «Η Επιστροφή») του Andrey Zvyagintsev, πέρασε τα σκληρά τεστ του διαβρωτικού χρόνου και κέρδισε την αθανασία του εις το διηνεκές. Ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία να διασαλεύσει τον παγκόσμιο κινηματογράφο με την αφοπλιστική του επιβλητικότητα και την σημειολογική του ευρωστία, ως ένα ακανθώδες οδοιπορικό στην ενηλικίωση. Καταλύτης στην διαμόρφωσή της, αποτελεί η πατρική φιγούρα που λειτουργεί ως επιδραστικό εφαλτήριο στην γαλούχηση της εφηβικής ηλικίας. Μια ταινία ενός λυρικού σκηνοθέτη που βρήκε ως έρεισμα για τις υπαρξιακές του αναζητήσεις τον μέντορά του, Andrei Tarkovsky, φυτεύοντας καρπούς της επιρροής του σε κάθε σεκάνς, αποφεύγοντας ιδιοφυώς τον μιμητισμό που θα μπορούσε να εκπέσει, με συνεχείς τιμητικές αναφορές, σε μια προσπάθεια λήψης της σκυτάλης και όχι στείρας αντιγραφής. Μια ανώνυμη πατρική φιγούρα που έχει τις ρίζες της στον πατερναλιστικό σταλινισμό, σε μια κοινωνία που ανέχτηκε τις θηριωδίες του παλεύοντας να απαλλαγεί από την αυταρχική του παρουσία και τα μολυσμένα απόνερα που άφησε το χρονικό της εξουσίας του. Μια σχέση υπολανθάνουσας εξάρτησης, μίσους, συγχώρεσης και λησμονιάς, που ο μόνος δρομος προς την χειραφέτηση των θυμάτων του είναι η ολική του εξόντωση, η οποία δεν θα επέλθει με τον φυσικό του θάνατο και μόνο.
Ένας πατέρας επιστρέφει ξαφνικά ύστερα από 12 χρόνια απουσίας στην οικογένειά του, σε μια απόπειρα επανασύνδεσης με τα παιδιά του κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού επαναγνωριμίας και οδυνηρής συνύπαρξης.
Ο Andrey και ο Ivan, ζούν με την μητέρα τους και την γιαγιά τους στην ρωσική επαρχία, εκεί που η ανέμελη καθημερινότητα, το αθώο παιχνίδι και οι υγιείς αψιμαχίες θα διαταραχθούν ολοκληρωτικά από την σχεδόν πραξικοπηματική άφιξη ενός αταυτοποίητου άνδρα, που μοιάζει να είναι ο ξεχασμένος τους πατέρας. Μια επιβλητική, πατριαρχική παρουσία που θα ηγηθεί του τραπεζιού και θα υποτάξει σιωπηλά τους υπόλοιπους ομοτράπεζούς του. Καμία θερμή υποδοχή, ούτε και τυμπανοκρουσία. Μια παλιά φωτογραφία είναι η μόνη απόδειξη για την ταυτοποίηση αυτού του άγνωστου ανθρώπου που φέρνει άσχημες μνήμες στον μικρό αντιδραστικό γιο, που διαβλέπει η ιστορία να επαναλαμβάνεται και ο οικογενειακός πυρήνας να κλονίζεται. Απαιτεί από τα παιδιά να φερθούν ως ενήλικες και δεν διστάζει να το δείξει εμπράκτως με την επιβολή βίας. Η αρχική και μοναδική του επιθυμία είναι να τα βάλει σε μια προκρούστεια κλίνη και να τα προσαρμόσει στις απαιτήσεις του. Αποφασίζουν λοιπόν με το προπέτασμα του ψαρέματος, να πάνε ένα ταξίδι που τελικά θα κρατήσει 7 ημέρες (7 ημέρες της Βιβλικής δημιουργίας) και που θα γίνει ετσιθελικά από τον πατέρα, προκειμένου να επαναπροσδιορίσει τις σχέσεις με τα -κατά 12 χρόνια μεγαλύτερα πλέον- παιδιά του.
Ο μικρότερος γιος (Andrey), έμπλεος καχυποψίας προς τον άκαρδο πατέρα του που γεύτηκε την απουσία του στο μεδούλι του και την ανεξήγητη εγκατάλειψή του στο μνημονικό του και ο μεγάλος γιος που βίωσε τον πατέρα του και τον εξιδανίκευσε ως έναν αστικό θρύλο, μια άυλη θεϊκή φιγούρα-πρότυπο που πήρε σάρκα και οστά με τον σαρωτικό ερχομό της. Μια τριαδική σχέση (Πατηρ, Υιος, Άγιο Πνεύμα) που έχει τις καταβολές της στον χριστιανισμό και αναμειγνύεται ιστορικά με τυράννους «εθνοσωτήρες» που κυριολεκτικά ρήμαξαν τον κοινωνικό ιστό. Μια σύνδρομου της Στοκχόλμης σχέση, που θα δοκιμαστεί σε ένα αγνώστου προορισμού ταξίδι με έναν μυστήριο, σχεδόν εξωκοσμικό συνοδοιπόρο που επέστρεψε όχι από μεταμέλεια, αλλά για να μετατρέψει την παιδική αθωότητα σε μια πρόωρη ενηλικίωση και βίαιη σκληραγώγηση. Ο Andrey στην πιο κρίσιμη ηλικία τελικής διαμόρφωσης χαρακτήρα, ως tabula rasa, αφήνεται αυτοβούλως στο πατρονάρισμα του άνδρα, καθηλώνεται και γοητεύεται από το μεγαλείο και το κύρος που εκπέμπει η πατρική φιγούρα που έχει στερηθεί και τον εισακούει εις πάσαν επιθυμίαν του, σε αντίθεση με τον αντιδραστικό, σε μόνιμη άρνηση Ivan, που έχει τον ρόλο του επαναστάτη, του «προλετάριου» του οποίου το μεγάλωμα επιτάσσει να αντισταθεί σε αυτόν τον δυνάστη και να σηκώσει ανάστημα. Ο πατέρας είναι ένας ομηρικός τραγικός ήρωας, ξέρουμε το αναπόφευκτο τέλος του που θα έρθει νομοτελειακά αλλά πρέπει να ολοκληρώσει την αποστολή του και να αποδεχτεί το θάνατό του.
Το «The Return» είναι μια αποκαλυπτική διατριβή, μια εβριθής αλληγορία με χριστιανικές, κοινωνικές και φιλοσοφικές αναφορές και οπτικά σύμβολα. Ο Andrey Zvyagintsev ντύνει την ταινία με πλάνα-πίνακες ζωγραφικής (στην κυριολεξία) και φωτογραφία απαράμιλλης ομορφιάς, η οποία λειτουργει συνεργατικά με τα εκστασιακά κάδρα. Σοφοί, ελλειπτικοί διάλογοι που δίνουν τις απολύτως απαραίτητες πληροφορίες και αφήνουν τα πλάνα να συμπληρώσουν τα υπόλοιπα κομμάτια του παζλ, με τον σκηνοθέτη να δίνει την δική του ερμηνεία της μετασοβιετικής Ρωσίας που ψάχνει να βρει τα πατήματα και την ταυτότητά της, σε ένα ναρκοπέδιο που έχει αφήσει ακόμα τις κοινωνικές του «νάρκες» και ακροβατεί μεταξύ παλιάς και σύγχρονης Ρωσίας, νοσταλγίας και λήθης και τελικά η απότομη ενηλικίωση της επέφερε ερείπια και απωθημένα.
Δείτε εδώ το trailer της ταινίας «The Return»:
