Ένας μαθητής με ΔΕΠΥ περιγράφει τον εαυτό του ως εξής: «Με λένε Γιάννη και πηγαίνω στη Δ΄ τάξη του Δημοτικού. Κουνάω τα χέρια μου και τα πόδια μου και δεν κάθομαι ήρεμα στην καρέκλα μου. Δεν συγκεντρώνομαι εύκολα και μιλάω πολύ. Δυσκολεύομαι να περιμένω τη σειρά μου και διακόπτω συχνά συζητήσεις. Στο σχολείο ξεχνάω ή δεν ακούω τις οδηγίες της δασκάλας. Σηκώνομαι από το θρανίο μου και περπατάω μέσα στην τάξη. Χάνω τα πράγματά μου και δυσκολεύομαι να βάλω σε τάξη τις εργασίες και τις δραστηριότητες μου. Γενικά κουράζομαι και απογοητεύομαι εύκολα. Όλοι μου λένε πως είμαι διαφορετικός από τα άλλα παιδιά γιατί έχω ΔΕΠΥ. Γιατί είμαι διαφορετικός από τα άλλα παιδιά;»
Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) γνωστή και ως υπερκινητικό σύνδρομο, είναι η συνηθέστερη νευροσυμπεριφορική διαταραχή της παιδικής ηλικίας. Τα παιδιά εμφανίζουν υπερκινητικές, απρόσεκτες και παρορμητικές συμπεριφορές οι οποίες δεν συνάδουν με την αναπτυξιακή τους ηλικία. Η ΔΕΠΥ εμφανίζεται με τρεις μορφές- τύπους:
Α. Ο Απρόσεκτος Τύπος ΔΕΠΥ…
- συχνά αποτυγχάνει να συγκεντρώσει την προσoχή σε λεπτομέρειες ή κάνει λάθη απροσεξίας σε σχολικές εργασίες, τη δουλειά ή άλλες δραστηριότητες
- συχνά δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή σε έργα ή δραστηριότητες παιχνιδιού
- συχνά φαίνεται ότι δεν ακούει όταν του απευθύνεται ο λόγος.
- συχνά δεν ακολουθεί μέχρι τέλους οδηγίες και αποτυγχάνει να διεκπεραιώσει σχολικές εργασίες ή άλλα καθήκοντα που του ανατίθενται στην τάξη ή στο σπίτι
- συχνά δυσκολεύεται να οργανώσει δουλειές και δραστηριότητες
- συχνά αποφεύγει, αποστρέφεται ή δείχνει απροθυμία να εμπλακεί σε έργα που απαιτούν σταθερή και διαρκή πνευματική προσπάθεια
- συχνά χάνει αντικείμενα απαραίτητα για εργασίες ή δραστηριότητες
- συχνά διασπάται πολύ εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα
- συχνά ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες
Β. Ο Υπερκινητικός Τύπος ΔΕΠΥ…
- συχνά κινεί νευρικά τα χέρια και τα πόδια ή στριφογυρίζει στη θέση του
- συχνά σηκώνεται από τη θέση του μέσα στην τάξη ή σε άλλες περιστάσεις στις οποίες επιβάλλεται να παραμείνει καθισμένος
- συχνά τρέχει ή σκαρφαλώνει με τρόπο που δεν ταιριάζει σε χώρους ή περιστάσεις
- συχνά δυσκολεύεται να παίζει ή να συμμετέχει ήσυχα σε δραστηριότητες στον ελεύθερό του χρόνο
- συχνά βρίσκεται σε διαρκή κίνηση και ενεργεί σαν «κινούμενη μηχανή»
- συχνά μιλά πολύ και ακατάπαυστα.
Γ. Παρορμητικός Τύπος
- συχνά απαντά απερίσκεπτα πριν ολοκληρωθεί η ερώτηση
- συχνά δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του
- συχνά διακόπτει ή παρεμβαίνει σε συζητήσεις-δράσεις των άλλων
Σύνοδα χαρακτηριστικά της ΔΕΠΥ
- Συναισθηματική αστάθεια
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Αναβλητικότητα
- Βαριέται εύκολα
- Συχνή απογοήτευση
Για να διαγνωστεί ένα παιδί με ΔΕΠΥ θα πρέπει να εμφανίζει 6 ή περισσότερα κριτήρια από κάθε κατηγορία για περισσότερους από 6 μήνες, και κάποια από αυτά να είναι παρόντα πριν την ηλικία των 7 ετών. Συνολικά, τα πρωτεύοντα χαρακτηριστικά είναι η ελλειμματική προσοχή και η υπερδραστηριότητα. Για να τεθεί η διάγνωση, πρέπει να υπάρχουν και τα δύο και να είναι εμφανή σε περισσότερες από μία πτυχές της καθημερινότητας, (π.χ. στο σπίτι, στο σχολείο, στο χώρο του ιατρείου).
Θεραπεία- Αντιμετώπιση
Το παιδί με ΔΕΠΥ πρέπει να βοηθηθεί να αναγνωρίσει τις προσωπικές του ικανότητες, προκειμένου να τονωθεί η αυτοεκτίμησή του. Όταν τίθενται λογικές προσδοκίες, οι οποίες εκπληρώνονται, το παιδί θα πρέπει να επιβραβεύεται και σε καμία περίπτωση να αποθαρρύνεται. Τα παιδιά με ΔΕΠΥ δεν είναι ανίκανα, απλώς δυσκολεύονται και προσπαθούν περισσότερο και γι’ αυτό οι ενήλικες πρέπει να φέρονται με κατανόηση. Αποφασιστικής σημασίας είναι η καταλληλότητα του εκπαιδευτικού πλασίου, το οποίο πρέπει να είναι σταθερά δομημένο κι ευέλικτο.
Προγράμματα τροποποίησης της συμπεριφοράς στηριζόμενα στη συμπεριφερολογική θεωρία μπορούν να γίνουν είτε στο σχολείο, είτε στο σπίτι. Το παιδί αναλαμβάνει καθήκοντα που βαθμιαία απαιτούν όλο και μεγαλύτερη συγκέντρωση προσοχής. Επιβραβεύεται όταν έχει την αναμενόμενη συμπεριφορά ενώ η ακατάλληλη συμπεριφορά αγνοείται. Η θεραπεία που βασίζεται στην γνωσιακή θεωρία εφαρμόζεται στα μεγαλύτερα παιδιά. Οδηγεί το παιδί να διαμορφώσει το δικό του τρόπο επίλυσης των προβλημάτων και να αποκτήσει αυτοέλεγχο. Η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία στοχεύει στην επεξεργασία των καταθλιπτικών συναισθημάτων που καλύπτονται από τις μανιακές εκδηλώσεις της υπερκινητικότητας. Το παιδί ζει μία επανορθωτική συναισθηματική εμπειρία όπου βιώνει αποδοχή και γίνεται ικανό να αναγνωρίσει και στη συνέχεια να εξωτερικεύσει τα αρνητικά του συναισθήματα.
Πολύ βοηθητικό για τα παιδιά με ΔΕΠΥ είναι το οργανωμένο πρόγραμμα με ξεκάθαρους κανόνες και ρουτίνες, που το παιδί γνωρίζει εκ των προτέρων. Είναι καλό να προτείνονται ενδιαφέρουσες ασχολίες με συχνά διαλείμματα όταν κάποια είναι δύσκολη. Οι απαιτήσεις, βέβαια, πρέπει να είναι ακριβείς και προσαρμοσμένες. Ασκήσεις υπευθυνότητας και οργάνωσης πρέπει να αποτελούν μέρος της καθημερινότητας των παιδιών (λίστα με ψώνια στο σούπερ μάρκετ, επιλογή από το προηγούμενο βράδυ των ρούχων, προετοιμασία τσάντας με βάση το πρόγραμμά του). Τέλος, είναι πάντα σημαντικό σημείο η κοινωνικοποίηση και η ώθηση απόκτησης φίλων.
Αξίζει να δείτε:
https://www.youtube.com/watch?v=knOJXVTBCMg
Πηγές:
ΔΕΠΥ: Ποιοι είναι οι 3 τύποι της και ποια τα χαρακτηριστικά τους, ανακτήθηκε από: www.onmed.gr (τελευταία πρόσβαση: 3/9/2020)
Λαζαράτου, Ε., Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ): Κλινική εικόνα, διάγνωση και αντιμετώπιση, στο: www.paidiatriki.gr (τελευταία πρόσβαση: 3/9/2020)
