Πέτυχα τον εαυτό μου να βρίσκει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην εβδομαδιαία σειρά του Alpha «Η λέξη που δεν λες». Βασισμένη στο σίριαλ “The A Word” της Keshet, σε σκηνοθεσία του Θοδωρή Παπαδουλάκη και διασκευή σεναρίου της Κατερίνας Γιαννάκου και με ένα δυνατό cast ηθοποιών, η θεματική της σειράς επικεντρώνεται σε ένα μικρό αγόρι το οποίο συμπεραίνεται ότι βρίσκεται στο φάσμα του Αυτισμού. Ο κόσμος του είναι πλασμένος από διαφορετικά στοιχεία τα οποία η οικογένειά του καλείται να αποδεχτεί και να ενσωματώσει στην δική της αντίληψη προκειμένου να γεφυρωθεί μια σχετική επικοινωνία. Ο μικρός Παυλής βρίσκει μοναδικό καταφύγιο στην μουσική. Έτσι λοιπόν, ανακαλώντας τις όποιες γνώσεις μου από τις σπουδές μου πάνω στο αντικείμενο του Αυτισμού, μου γεννάται η απορία: Πώς; Πώς πράγματι η μουσική επιδρά με τον δικό της τρόπο στον Αυτισμό;
Αρχικά, ο Αυτισμός είναι ένας συνδυασμός αναπτυξιακής και νευρο-ψυχολογικής διαταραχής που έχει γενετική βάση και με κύρια χαρακτηριστικά του την μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση και επικοινωνία καθώς και την τάση για στερεοτυπικές και επαναλαμβανόμενες κινήσεις και συμπεριφορές. Είναι σημαντική η αποδοχή ότι πρόκειται για ένα φάσμα διαταραχής, πράγμα που σημαίνει ότι υφίστανται υποκατηγορίες Αυτισμού, όπως το σύνδρομο Asperger ή το Rett, όπου παρατηρούνται διαφορετικές συνήθειες σε διαφορετικό βαθμό.
Η διαφορετικότητα των ατόμων με Αυτισμό έγκειται στο γεγονός ότι επεξεργάζονται τα εξωτερικά ερεθίσματα με ένα εντελώς προσωπικό τρόπο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι σε θέση να δεχτούν μηνύματα, εφόσον ο βαθμός της νοητικής τους ανάπτυξης ποικίλει ανάλογα με το σημείο του φάσματος στο οποίο βρίσκονται. Ωστόσο, στον εσωτερικό τους κόσμο έχει ήδη διαμορφωθεί ένα σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών, όπου οι αισθητηριακές στρεβλώσεις, για παράδειγμα, ή ο φόβος τους για τις αλλαγές και η αδυναμία τους να ερμηνεύσουν τα παραγλωσσικά στοιχεία της επικοινωνίας των υπολοίπων, τους οδηγούν στην αίσθηση ότι δεν μπορούν να ανήκουν σε αυτήν την διάσταση της πραγματικότητας.
Αυτό είναι κάτι που δεν ισχύει. Επιστήμες, όπως η Ειδική Αγωγή, η Ψυχολογία, η Ιατρική αλλά και άλλα μέσα όπως η Μουσική, η Τέχνη και η Κινητική, έχουν καταστήσει σαφές πως το μόνο που χρειάζεται είναι να δημιουργηθούν δίαυλοι μιας κωδικοποιημένης επικοινωνίας μεταξύ των πομπών και των δεκτών.
Ας εστιάσουμε τώρα στην μουσική. Φαίνεται πως τα αυτιστικά άτομα αναπτύσσουν συχνά ένα στενό δέσιμο με την μουσική κι αυτό έχει μια πολύπτυχη εξήγηση. Η συσχέτιση της Ψυχολογίας και της Μουσικής, έχει αποδείξει πως η μουσική, ούτως ή άλλως, δύναται να διεγείρει εγκεφαλικά και συναισθηματικά τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα άτομα που ανήκουν στο φάσμα του Αυτισμού έχουν ένα λόγο παραπάνω να επιδεικνύουν μια πιο έντονη τάση σωματικής και πνευματικής διέγερσης μέσω της μουσικής μιας και, όχι σπάνια, έχουν τη ικανότητα να τραγουδούν από μνήμης μεγάλα αποσπάσματα με πολλή ακρίβεια, ενώ κάποια άλλα μπορούν να την αποδώσουν παίζοντας κάποιο μουσικό όργανο χωρίς να το έχουν ποτέ διδαχθεί. (Baron-Cohen & Bolton). Ίσως αυτό σχετίζεται με το εκ φύσεως profile τους, το οποίο συμπεριλαμβάνει την αναπτυγμένη εκδοχή της μουσικής ευαισθησίας και της μουσικής επιδεξιότητας. Δηλαδή, τα αυτιστικά άτομα αφενός χρησιμοποιούν την μουσική ως έναν διακόπτη απομόνωσης από το χαοτικό έξω-κόσμο και αφετέρου διακατέχονται από μια φυσική κλίση προς την μουσική.
Πολύ περισσότερο, λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία της κλινικής εικόνας των αυτιστικών ανθρώπων, διαπιστώνει κανείς πως είναι σχεδόν λογικό η μουσική να αποτελεί και ένα λυτρωτικό μέσο επιβίωσης. Λόγω της διαφορετικότητας με την οποία αντιλαμβάνονται τα καθημερινά δρώμενα, όπως λόγου χάρη τα σκαμπανεβάσματα στα decibel των θορύβων και των ηχητικών μηνυμάτων που λαμβάνουν χώρα στο περίγυρό τους, ή επίσης λόγω της συμπάθειάς τους στην εκτέλεση επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών και κινήσεων, η μουσική λειτουργεί σαν ένας μαέστρος που θέτει σε αρμονία τον ηχητικό πανικό. Μέσα από τα μάτια ενός αυτιστικού ατόμου, τα πάντα γύρω είναι ρυθμός και επανάληψη. Ένα μουσικό κομμάτι, επομένως, για αυτούς δεν είναι παρά η τελειοποιημένη μορφή της πραγματικής βαβούρας. Υπάρχει μέτρο, μελωδία και επανάληψη, τουτ’ έστιν σκέτη ευτυχία. Μεταξύ μας, δεν έχουν και άδικο!
Το επόμενο στάδιο στην σχέση μουσικής και Αυτισμού είναι η χρήση της μουσικοθεραπείας και της μουσικοπαιδαγωγικής προκειμένου να προστεθεί ένα συν στην βελτιστοποίηση της διαμόρφωσης συνδετικών κρίκων επικοινωνίας. Μελέτες, έρευνες, θέληση και προσπάθεια τόσο επιστημών όσο και γονέων έχουν φέρει στην επιφάνεια της σύγχρονης εποχής ποικίλες μεθόδους που δίνουν την ευκαιρία στον Αυτισμό να υψώσει ανάστημα. Η μουσική με αυτόν τον τρόπο διαδραματίζει ρόλο συναισθηματικού αρωγού για τα αυτιστικά άτομα αλλά και ταυτόχρονα τους δίνει την ευκαιρία να μετατρέψουν την διαφορετικότητά τους σε δημιουργικότητα.
Μάλλον θέλοντας και μη, όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο συμπέρασμα πως η μουσική είναι ένα είδος πανάκειας. Ανεξάρτητα από την ατομικότητά μας ή την διαφορετικότητά μας, ο συνδυασμός ενός tempo και μιας χροιάς είναι ικανός να μας εμψυχώσει.
