Στα βόρεια της κεντρικής Ισπανίας καθώς επίσης και στα νοτιοδυτικά της Γαλλίας, στην ευρύτερη περιοχή των Πυρηναίων, υπάρχει ένας γηγενής λαός, οι Βάσκοι. Οι ιστορικές αναφορές στους Βάσκους ανάγονται στον 1ο π.Χ. αιώνα, με τα μελετήματα του Στράβωνα. Ανάλυση του DNA τους, έχει δείξει ότι κατοικούν σε αυτή την περιοχή, από τη Νεολιθική Εποχή. Η ιστορία αυτού του λαού έχει περάσει από διάφορες φάσεις, συχνά ταραχώδεις και αμφιλεγόμενες. Το ίδιο “ταραχώδης” και “αμφιλεγόμενη” είναι και η γλώσσα τους, μιας και έρευνες ετών δεν έχουν καταφέρει να ξεσκεπάσουν την καταγωγή της βασκικής.
Από γλωσσολογική σκοπιά, η βασκική φαίνεται να μη συνδέεται με καμία γνωστή οικογένεια γλωσσών (π.χ. ινδοευρωπαϊκή). Δεν συγγενεύει με την ισπανική, ούτε την καταλανική, ούτε τη γαλλική και γενικά δεν έχει ρομανικές ρίζες. Οι πρόγονοι των Βάσκων θεωρούνται από τους παλαιότερους κατοίκους της Ευρώπης αλλά η καταγωγή τους είναι άγνωστη, όπως άγνωστη είναι και η προέλευση της γλώσσας τους. Οι περισσότεροι μελετητές συμπεραίνουν πως η βασκική είναι μία ανάδελφη γλώσσα, δηλαδή δεν ανήκει σε καμία γνωστή οικογένεια γλωσσών, ούτε μοιράζεται κοινά χαρακτηριστικά με καμία γνωστή γλώσσα. Άρα, πρόκειται για μία γλώσσα η οποία μιλιόταν στα Πυρηναία, πριν από την έλευση των ινδοευρωπαϊκών φύλων. Στην πορεία, επηρεάστηκε από τα λατινικά, τα γαλλικά και τα ισπανικά αλλά διατήρησε ατόφια αρκετά προ – ινδοευρωπαϊκά στοιχεία.
Η αποτυχία των ιστορικών γλωσσολόγων να συνδέσουν τη βασκική με άλλες γειτονικά ομιλούμενες γλώσσες, τους ώθησε να αναζητήσουν μακρινούς συγγενείς. Η καρτβελιανή ομάδα γλωσσών του Καυκάσου, είναι μία υποψήφια οικογένεια για τη βασκική, μιας και τα βασκικά φαίνεται να μοιάζουν με γλώσσες αυτής της οικογένειας, ως προς τη γραμματική τους δομή. Είναι πολύ πιθανό πολλές άλλες κοντινές στα βασικά γλώσσες να ομιλούνταν ευρύτερα στη δυτική Ευρώπη πριν τη ρωμαϊκή της κατάκτηση.
Η πρώτη υπόθεση λοιπόν που έχει διατυπωθεί ανά διαστήματα, είναι πως η βασκική συγγενεύει με την ιβηρική, μία αρχαία γλώσσα που μιλούσαν οι πρώτοι κάτοικοι της Ιβηρικής Χερσονήσου. Η γλώσσα αυτή εξαφανίστηκε κατά τον 1ο μ.Χ. αιώνα και φαίνεται να έχει αφήσει σημάδια πέρα από τη βασκική, και στην οξιτανική γλώσσα. Το γεγονός όμως πως ούτε η ιβηρική ταξινομείται, δε διευκολύνει τη λύση του μυστηρίου για την καταγωγή της βασκικής. Η δεύτερη άποψη, τείνει να επιμένει πως η βασκική είναι ινδοευρωπαϊκή γλώσσα. Οι υποστηρικτές αυτής της θεωρίας, συνδέουν τη βασκική με τις κελτικές γλώσσες της βορειοδυτικής Γαλλίας και λένε πως αν δεν ήταν ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, δε θα μπορούσε να είχε δεχτεί τόσο μεγάλες επιρροές από ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, όπως τα γαλλικά ή τα ισπανικά. Άλλοι γλωσσολόγοι φυσικά δε δέχονται αυτή τη θέση και τη θεωρούν αβάσιμη.
Μία άλλη θεωρία, συνδέει τα βασκικά με τα γεωργιανά και γενικότερα με άλλες καρτβελιανές γλώσσες του Καυκάσου, όμως σήμερα αυτή η θεωρία δεν συγκεντρώνει υψηλή αποδοχή. Το βασικό στοιχείο που τη στήριζε, ήταν η ύπαρξη ενός “Ιβηρικού βασιλείου” στον Καύκασο αλλά και μερικές τυπολογικές ομοιότητες μεταξύ των δύο αυτών γλωσσών. Κάποιοι γλωσσολόγοι, εμμένουν στο να συνδέουν τη βασκική με κάποιες γλώσσες του βόρειου Καυκάσου, όπως την τσετσενική π.χ.. Κάποιοι μάλιστα, μιλάνε και για την ύπαρξη μιας ομάδας γλωσσών που ομιλούνταν στον Καύκασο και στη Β. Αφρική, όμως ούτε κι αυτό συγκεντρώνει πολλούς οπαδούς.
Όσον αφορά την ιστορία αυτής της γλώσσας, για χρόνια οι Βάσκοι ήταν αναγκασμένοι να δέχονται ως επίσημη γλώσσα των περιοχών τους, την εκάστοτε επίσημη κρατική γλώσσα (ισπανικά ή γαλλικά). Κατά τη μεσαιωνική εποχή, μόνο σε λίγα πριγκιπάτα και βασίλεια, τα βασκικά αναγνωρίζονταν ως επίσημη γλώσσα. Το 1931, η Ισπανική Δημοκρατία αναγνώρισε για λίγο εκτός από τα ισπανικά, και τα καταλανικά, τα βασκικά και τα γαλικιανά ως επίσημες γλώσσες του κράτους. Όμως, όταν το 1939 κυριάρχησε ο Φράνκο στη χώρα, αυτός ο νόμος αποσύρθηκε και τα βασκικά έχασαν τα προνόμια που απολάμβαναν έως τότε. Εφαρμόστηκε από το καθεστώς μία ακραία πολιτική εξομοίωσης και αποθαρρύνθηκε η χρήση οποιασδήποτε άλλης γλώσσας, πλην της ισπανικής. Το ισπανικό σύνταγμα του 1978 αναφέρει πως η επίσημη γλώσσα του κράτους είναι τα ισπανικά όμως έδινε τη δυνατότητα σε ορισμένες περιοχές να διατηρήσουν τις γλώσσες που μιλούσαν οι ντόπιοι σε ένα καθεστώς αυτονομίας.
Τα βασκικά σήμερα, σύμφωνα με έρευνες, ομιλούνται άπταιστα ή σχεδόν άπταιστα από το 1/3 των Βάσκων, σε άλλες περιοχές περισσότερο και σε άλλες λιγότερο. Αυτό οφείλεται σε διάφορους λόγους και ένας από αυτούς είναι πως κατά το παρελθόν – όπως προαναφέρθηκε – η χρήση της βασκικής δεν ενθαρρυνόταν. Σταδιακά όμως, το ρεύμα συρρίκνωσης της βασκικής φαίνεται πως έχει υποχωρήσει, καθώς οι νέοι εκδηλώνουν όλο και περισσότερο ενδιαφέρον για τη γλώσσα αυτή. Σ’ αυτό συμβάλλει και το γεγονός ότι όλο και περισσότερα σχολεία ανοίγουν σε διάφορες βασκόφωνες περιοχές.
Συνοψίζοντας, συμπεραίνουμε εύκολα πως το μυστήριο καταγωγής και προέλευσης της βασκικής δεν έχει τεκμηριωθεί ή απαντηθεί επαρκώς και πολλές είναι οι διατυπωμένες θεωρίες, άλλες περισσότερο αποδεκτές και άλλες λιγότερο. Γεγονός παραμένει πάντως πως αν δεν ανακαλυφθεί κάποια γλώσσα με στενή συγγένεια με τα βασκικά, δύσκολα θα μπορέσει ποτέ να απαντηθεί το ερώτημα της καταγωγής της με σιγουριά.
Πηγές που αντλήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
- Βασκική γλώσσα: αντλήθηκε από el.wikipedia.org
- Basque Language: αντλήθηκε από en.wikipedia.org
- Οι Γλώσσες του Κόσμου – Εκδ. Σαββάλας – σελ. 45
- Εουσκέρα: Βουτιά στα άδυτα της παλαιότερης γλώσσας της Ευρώπης: αντλήθηκε από kathimerini.gr
