Στις 15 Ιουλίου 1974 ξεκίνησε η αρχή των δεινών για την Κύπρο. Ο “αόρατος” δικτάτορας Δημήτριος Ιωαννίδης προχώρησε σε πραξικόπημα κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας σε συνεργασία με την Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών Β΄ (ΕΟΚΑ Β’) με σκοπό την ανατροπή και τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου υπό το πρόσχημα της ενώσεως της Κύπρου και της Ελλάδος. Το πραξικόπημα μπορεί να πέτυχε, όμως ο Μακάριος δε σκοτώθηκε, παρόλο τις πρώτες ώρες επικρατούσε η συγκεκριμένη άποψη. Ωστόσο, ο ίδιος κατόρθωσε να διαφύγει και να επιβεβαιώσει από την Πάφο πως η απόπειρα δολοφονίας σε βάρος του απέτυχε, και παράλληλα να εμψυχώσει τον κυπριακό λαό.
Στις 16 Ιουλίου ο Μακάριος καταφέρνει με βρετανικό αεροπλάνο να μεταβεί στη Μάλτα, και από εκεί το βράδυ της ίδιας ημέρας να φτάσει στο Λονδίνο. Την επόμενη ημέρα, στις 17 Ιουλίου ο Αρχιεπίσκοπος γίνεται δεκτός από τον Βρετανό Πρωθυπουργό, Χάρολντ Γουίλσον, και τον Βρετανό Υπουργό Εξωτερικών, Τζέιμς Κάλαχαν. Και οι δύο σπεύδουν να διαβεβαιώσουν τον Μακάριο πως συνεχίζουν να τον αναγνωρίζουν ως τον νόμιμο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας (απορρίπτοντας τον χουντικό Νίκο Σαμψών, ο οποίος στην Κύπρο είχε ήδη ορκιστεί ως ο νέος Πρόεδρος μετά το πραξικόπημα). Την ίδια ημέρα όμως, στη Βρετανία έγινε δεκτός και ο Μπουλέντ Ετσεβίτ, Πρωθυπουργός της Τουρκίας, με σκοπό να προτείνει να αναλάβουν κοινή δράση ως εγγυήτριες δυνάμεις της της Κυπριακής Δημοκρατίας, για να εισπράξει την απόρριψη της βρετανικής πλευράς.
Στις 19 Ιουλίου ο Μακάριος καταφθάνει στη Νέα Υόρκη, όπου το απόγευμα της ίδιας ημέρας πραγματοποιείται η συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. ο Αρχιεπίσκοπος φυσικά δε χάνει χρόνο και σπεύδει να ενημερώσει το Συμβούλιο για την ακριβή κατάσταση που επικρατεί στην Κύπρο. Καταγγέλλει ρητώς το Στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών και τον Δημήτριο Ιωαννίδη για παραβίαση της ανεξαρτησίας και της κυριαρχίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μεταξύ άλλων στην ομιλία του ο Μακάριος αναφέρει: “Καλώ το Συμβούλιο Ασφαλείας να χρησιμοποιήσει όλους τους τρόπους και εις την διάθεσίν του μέσα, ώστε η συνταγματική τάξις εν Κύπρω και τα συνταγματικά δικαιώματα του λαού της Κύπρου να αποκατασταθούν άνευ καθυστερήσεως […] Το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας είναι μια εισβολή και εκ των συνεπειών της θα υποφέρει όλος ο λαός της Κύπρου, αμφότεροι Έλληνες και Τούρκοι […] Το Συμβούλιον Ασφαλείας πρέπει να καλέσει το στρατιωτικόν καθεστώς της Ελλάδος να ανακαλέση εκ Κύπρου τους Έλληνας αξιωματικούς […] και να θέση τέρμα εις την εισβολήν αυτού εις Κύπρον…”
Η ομιλία του Μακαρίου στον ΟΗΕ παρείχε αρκετή λεπτομέρεια στα μέλη του Συμβουλίου σχετικά με στην κατάσταση που επικρατούσε πριν από τη διενέργεια του πραξικοπήματος. Άλλωστε, τα αντιμακαριακά αισθήματα του στρατιωτικού καθεστώτος της Αθήνας ήταν κάτι περισσότερο από γνωστά. Φρόντισε, λοιπόν, να κάνει λόγο για τις ενέργειες του Ιωαννίδη και για την χρηματοδότηση που προσέφερε στην ΕΟΚΑ Β΄, ενώ δεν παρέλειψε να αναφέρει την αποστολή της επιστολής του προς τον Πρόεδρο της Ελλάδος, Στρατηγό Γκιζίκη, στην οποία μεταξύ άλλων ζητούσε τη διάλυση της συγκεκριμένης οργάνωσης. Ακολουθεί απόσπασμα από την ομιλία του Μακαρίου για τα συγκεκριμένα γεγονότα: “Εδώ και λίγες ημέρες έφθασαν έγγραφα στα χέρια της αστυνομίας, που αποδεικνύουν σαφέστατα, ότι η “ΕΟΚΑ Β” δεν ήταν παρά παράρτημα του καθεστώτος των Αθηνών. Η κυβέρνηση των Αθηνών χορηγούσε οικονομική βοήθεια για τη συντήρηση της οργάνωσης, και τής έδινε λεπτομερείς οδηγίες για τις δραστηριότητές της. Θεώρησα αναγκαίο να στείλω μία επιστολή στον πρόεδρο της Ελλάδας, στρατηγό Γκιζίκη, ζητώντας του να δώσει εντολή για την κατάπαυση της βίας και της αιματοχυσίας και για τη διάλυση της “ΕΟΚΑ Β”. Επίσης, τού ζήτησα να ανακληθούν οι Έλληνες της κυπριακής εθνοφρουράς, προσθέτοντας ότι σκοπεύω να μειώσω την αριθμητική δύναμη του σώματος αυτού και να το μεταφέρω σε κρατικό όργανο. Είχα την εντύπωση, ότι το καθεστώς των Αθηνών δεν επιθυμούσε τη μείωση των μελών της εθνοφρουράς, ούτε, βέβαια, την απομάκρυνση των Ελλήνων αξιωματικών.”
Αφού ο Μακάριος παρουσίασε με αρκετή λεπτομέρεια την κατάσταση που επικρατούσε ανάμεσα σε Ελλάδα και Κύπρο τους τελευταίους μήνες, φρόντισε να τονίσει πως μια τέτοια σχέση ανάμεσα στις δύο χώρες μόνο δυσάρεστα αποτελέσματα μπορεί να φέρει ακόμη και μακροπρόθεσμα. Όπως και ο ίδιος χαρακτηριστικά αναφέρει στην ομιλία του στον ΟΗΕ: “Το πραξικόπημα του στρατιωτικού καθεστώτος της Ελλάδας αποτελεί ανάσχεση της πορείας των συνομιλιών προς μία λύση. Επίσης, θα δημιουργήσει μία μόνιμη πηγή ανωμαλίας στην Κύπρο, οι συνέπειες της οποίας θα είναι βαθύτατες και μακρόχρονες, εάν επιτραπεί η κατάσταση αυτή να συνεχισθεί έστω και για βραχυχρονικό διάστημα”. Και, όπως όλοι γνωρίζουμε, το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας έδωσε την αφορμή στην Τουρκία, που τόσα χρόνια περίμενε, για να εισβάλλει στην Κύπρο και να συνεχίσει τον κύκλο των αιματοχυσιών, που το στρατιωτικό καθεστώς των Αθηνών είχε ξεκινήσει.
Πηγές:
2020. 19 Ιουλίου 1974: Η ιστορική ομιλία του Μακαρίου στον ΟΗΕ. Ανακτήθηκε από https://cyprustimes.com/san-simera/19-iouliou-1974-i-istoriki-omilia-tou-makariou-ston-oie-video/ (τελευταία πρόσβαση: 22/02/2024).
2023. Η ομιλία του Μακαρίου στον ΟΗΕ που…”έφερε τη Τουρκική εισβολή”. Ανακτήθηκε από https://veteranos.gr/h-omilia-tou-makariou-ston-oie-pou-efere-tin-tourkiki-isvoli-video/ (τελευταία πρόσβαση: 22/02/2024).
2021. Σαν σήμερα έγινε το πραξικόπημα κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ανακτήθηκε από https://www.pontosnews.gr/658196/san-simera-ston-ponto-kai-allou/san-simera-egine-to-praxikopima-kata-tis-kypriakis-dimokratias-photo/ (τελευταία πρόσβαση: 22/02/2024).
2019. 19 Ιουλίου 1974: Η ιστορική ομιλία του Μακαρίου στον ΟΗΕ. Ανακτήθηκε από https://armyvoice.gr/2019/07/19-iouliou-1974-i-istoriki-omilia-tou-makariou-ston-oie/ (τελευταία πρόσβαση: 22/02/2024).
