Τον Δεκέμβριο του 1912 έλαβε χώρα η Ναυμαχία της Έλλης ανάμεσα στον ελληνικό και τον οθωμανικό στόλο. Ήταν μια αρκετά καθοριστικής σημασίας ναυμαχία, η οποία σε συνδυασμό και με τη Ναυμαχία της Λήμνου, που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 1913, είχαν αρκετό μερίδιο ευθύνης για το μέλλον των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Εκτός αυτού όμως, η Ναυμαχία της Έλλης έκρινε και το αποτέλεσμα των χερσαίων επιχειρήσεων. Αυτό συνέβη, καθώς ο οθωμανικός στόλος μετέφερε στα διάφορα μέτωπα στρατεύματα , τρόφιμα και πολεμοφόδια, η ήττα του όμως στη συγκεκριμένη ναυμαχία δεν του επέτρεψε αυτή τη φορά να πραγματοποιήσει τον σκοπό του, προσφέροντας έτσι ένα τεράστιο πλήγμα στην τουρκική πλευρά.
Το αρχικό τουρκικό σχέδιο
Φυσικά η Ναυμαχία της Έλλης δεν απέκτησε το όνομά της με τυχαίο τρόπο. Έλλη ονομαζόταν το μεσαίο ακρωτήριο του Ελλησπόντου. Στο ακρωτήριο της Έλλης υπήρχε ένα φρούριο με το όνομα “Ελλησποντοφύλαξ”. Ένα μήνα περίπου νωρίτερα από τη ναυμαχία, ο οθωμανικός στόλος βομβάρδιζε τις βουλγαρικές γραμμές μετασταθμεύοντας στη συνέχεια μέσα στα Δαρδανέλλια, με σκοπό την έξοδό του στο Αιγαίο. Το τουρκικό σχέδιο σε πρώτο στάδιο στόχευε να παρασύρει τον ελληνικό στόλο στην έξοδο των Δαρδανελλίων, ενώ ο τουρκικός θα παρέμενε στην προστασία των επάκτιων πυροβολείων, προκειμένου να αυξηθεί η δύναμη πυρός κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας. Δύο ημέρες πριν την έναρξη της ναυμαχίας ο τουρκικός στόλος ήταν ήδη συγκεντρωμένος, ενώ όταν την επόμενη ημέρα υπογράφηκε η ανακωχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη Σερβία, το Μαυροβούνιο και τη Βουλγαρία με την Ελλάδα να απουσιάζει από τη συμφωνία αυτή, ήταν πλέον σαφές πως η ναυμαχία δε θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί.
Η Ναυμαχία
Επικεφαλής της ελληνικής πλευράς ήταν ο Ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης και Αντιπλοίαρχος ήταν ο Σοφοκλής Δούσμανης και με τους δύο να επιβαίνουν στο θωρηκτό “Αβέρωφ”. Εκτός από το συγκεκριμένο θωρηκτό όμως, για τη Ναυμαχία της Έλλης έτοιμα ήταν επιπρόσθετα θωρηκτά. Μεταξύ άλλων ήταν το θωρηκτό “Σπέτσαι”, το “Ύδρα”, το “Ψαρά”, καθώς επίσης και τα ανιχνευτικά “Λέων”, “Πάνθηρ”, “Αετός” και “Ιέραξ”. Τα τουρκικά θωρηκτά ξεκίνησαν το πυρ στις 09:22 π.μ. από απόσταση 12.500 μέτρων, ενώ με τη σειρά τους στις 09:25 π.μ. ξεκίνησαν και τα ελληνικά. Η ελληνική πλευρά πραγματοποίησε αρκετές επιτυχημένες βολές, καθώς αρκετά πλοία τράπηκαν σε φυγή, με αποτέλεσμα η τουρκική διάταξη να αλλάξει και να επικρατήσει σύγχυση. Την επιτυχία των ελληνικών βολών δεν ακολούθησαν τα τουρκικά πλοία, τα οποία μετρούσαν αρκετές χαμένες βολές.
Το θωρηκτό “Αβέρωφ” ήταν εκείνο με τη μεγαλύτερη σπουδαιότητα για την έκβαση της ναυμαχίας. Από πολύ νωρίς είχε αυξήσει την ταχύτητά του στους 18 κόμβους βρισκόμενο σε απόσταση 4.600 μέτρων στις 09:55 από την τουρκική ναυαρχίδα και στις 10:05 σε απόσταση 2.850 μέτρων. Τα πυρά, τα οποία είχε εξαπολύσει, ήταν αρκετά επιτυχημένα χάρη φυσικά και στη ψυχραιμία των Ελλήνων. Είχε ξεκινήσει σε αρκετά κομβικό σημείο την καταδίωξη του τουρκικού στόλου μόνο του, όμως για λόγους ασφαλείας εγκατέλειψε τον ανεξάρτητο αυτόν πλου, προκειμένου να προχωρήσει στην ένωση με τα υπόλοιπα πλοία της ελληνικής πλευράς.
Απολογισμός της ναυμαχίας
Η Ναυμαχία της Έλλης διήρκησε περίπου μία ώρα. Οι απώλειες για την ελληνική πλευρά ήταν ελάχιστες. Από τα θωρηκτά που πήραν μέρος στη ναυμαχία, το “Αβέρωφ” μετρούσε μόνο δύο βλήματα μεγάλου διαμετρήματος με ελάχιστες ζημιές. Τα θωρηκτά “Ύδρα” και “Σπέτσαι” μετρούσαν πέντε βλήματα χωρίς όμως κάποια βλάβη, ενώ ασαφής παραμένει ο αριθμός βλημάτων που έπληξαν την τουρκική πλευρά. Η επιτυχής έκβαση της ναυμαχίας φυσικά λειτούργησε ως ένα τεράστιο τονωτικό του ελληνικού ηθικού, καθώς τότε βρισκόταν σε εξέλιξη οι επιχειρήσεις στην Ήπειρο. Ένα μελανό σημείο βέβαια στην ιστορική αυτή ημέρα ήταν το γεγονός πως ο πρωτεργάτης της ελληνικής επιτυχίας, ο Παύλος Κουντουριώτης, αντιμετώπισε τις κατηγορίες πως με τις αποφάσεις του έθεσε σε κίνδυνο τον ελληνικό στόλο και επισκίασε τους υπόλοιπους κυβερνήτες με τη στάση του. Ακόμη και έτσι όμως, ο ελληνικός θρίαμβος ήταν αδιαμφησβήτητος και ο πανηγυρισμός του από τον ελληνικό λαό έντονος.
Πηγές:
Στούκας, Μ. (2020). Η ναυμαχία της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912: Ο θρίαμβος του ελληνικού στόλου επί του τουρκικού). Ανακτήθηκε από https://www.protothema.gr/stories/article/977850/i-naumahia-tis-ellis-3-dekemvriou-1912-o-thriamvos-tou-ellinikou-stolou-epi-tou-tourkikou/ (τελευταία πρόσβαση: 17/05/24).
2019. Ναυμαχία της Έλλης. Ανακτήθηκε από https://www.in.gr/2019/12/03/stories/features/naymaxia-tis-ellis-o-eligmos-tou-kountourioti-kai-proti-anametrisi-tous-tourkous/ (τελευταία πρόσβαση: 17/05/24).
Σαϊσανάς, Β. (2023). Ναυμαχία της Έλλης: Ο Ελληνικός στόλος καταναυμαχεί τον τουρκικό και εδραιώνει την κυριαρχία του στο Αιγαίο. Ανακτήθηκε από https://cognoscoteam.gr/archives/15553 (τελευταία πρόσβαση: 17/05/24).
2023. Σαν σήμερα: 3 Δεκεμβρίου 1912 – Η Ναυμαχία της Έλλης. Ανακτήθηκε από https://www.kathimerini.gr/istoria/562753981/san-simera-3-dekemvrioy-1912-i-naymachia-tis-ellis/ (τελευταία πρόσβαση: 17/05/24).
