Για τον Σουλτάνο η διατήρηση ενός χαρεμιού αποτελούσε επίδειξη του ανδρισμού, της δύναμης και της οικονομικής ευημερίας του. Οι γυναίκες που επιλέγονταν να μένουν στο χαρέμι διαλέγονταν με μεγάλη προσοχή από τις τάξεις των αιχμαλώτων και από τα σκλαβοπάζαρα, και μάλιστα σε μικρή ηλικία. Χαρακτηριστικό είναι πως το 1475 υπήρχαν περίπου 400 γυναίκες στο χαρέμι του Τοπ-Καπί, περνώντας από μακροχρόνια εκπαίδευση. Αν και δεν τους έλειπε τίποτα, ζούσαν απομονωμένες, μιας και η λέξη χαρέμι σημαίνει ακριβώς αυτό το πράγμα, το άβατο.
Το παλάτι του Σουλτάνου αποτελούταν από πάρα πολλά δωμάτια και υπήρχαν μέσα σε αυτό σχεδόν τα πάντα. Στο παλάτι του Τοπ-Καπί για παράδειγμα, υπήρχαν περισσότερα από 300 δωμάτια, τζαμί, 10 κουζίνες, λουτρά, σιντριβάνι και φυσικά το μεγαλύτερο χαρέμι.
Η ιεραρχία
Βεβαίως, το χαρέμι διέθετε την δική του ιεραρχία και διάφορα αξιώματα, όπως συνέβαινε και στον στρατό και τη διοίκηση. Οι νεοαποκτηθείσες γυναίκες ζούσαν στον Μεγάλο και τον Μικρό οντά και ονομάζονταν ατζεμήδες (νεοφώτιστες). Αυτές, υπό την αυστηρή επιτήρηση της κεχαγιά καντίν (επιστάτισσας), καλλιεργούνταν και εκπαιδεύονταν. Μερικές από τις ασχολίες των οδαλίσκων (γυναίκες του οντά) ήταν η μουσική, το τραγούδι, το κέντημα αλλά και τα παραμύθια.
Αναλόγως με την πρόοδο που παρουσίαζαν και τον καιρό που περνούσε, οι νεοφώτιστες έπαιρναν διάφορους τίτλους. Με τη σειρά, αυτοί ήταν οι τίτλοι της τζαριγιέ, της σαγκίρτ, της γκεντικλή και της ουστά. Οι κοπέλες που έφεραν το τίτλο της ουστά προετοιμάζονταν για να προσφέρουν τις ειδικές τους υπηρεσίες προς τον Σουλτάνο. Όποια από αυτές επιλεγόταν από τον κάτοχο του θρόνου να κοιμηθεί μαζί του, τιτλοφορούταν πλέον ως χας ονταλίκ ή χασεκή. Η χασεκή που θα χάριζε παιδί στον Σουλτάνο αποκτούσε ιδιαίτερα προνόμια. Μάλιστα η μητέρα του πρώτου του παιδιού έπαιρνε την πρωτοκαθεδρία μέσα στο χαρέμι και τον τίτλο της μπας καντίν. Παρεμπιπτόντως, την απόλυτη εξουσία στο χαρέμι εξακολουθούσε να την ασκεί η βαλιδέ, η μητέρα του Σουλτάνου.
Η κινητικότητα και ανέλιξη μέσα στο χαρέμι
Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως μόνο τέσσερις από τις χασεκήδες μπορούσαν να πάρουν το τίτλο της καντίν και να απολαμβάνουν ειδικής μεταχείρισης. Ο αριθμός αυτός δεν ήταν τυχαίος καθώς το Ισλάμ αναγνώριζε μόνο τέσσερις γυναίκες ως νόμιμες συζύγους ενός άντρα. Επίσης κάτω από τον τίτλο της καντίν βρίσκονταν οι χανούμ. Αυτές ήταν περισσότερο οι ερωμένες του αυτοκράτορα και κάποιες φορές γεννούσαν και αυτές τα παιδιά του, δίχως να έχουν την δυνατότητα για τη διαδοχή στο θρόνο. Η καλύτερη λύση για μία γυναίκα στο χαρέμι ώστε να ανελιχθεί στην ιεραρχία ήταν να προσφέρει ένα παιδί στον σουλτάνο. Το παιδί αποτελούσε ένα δυνατό χαρτί για μία καλύτερη και άνετη ζωή. Ακόμα, οι κοπέλες του χαρεμιού μπορεί να περίμεναν αρκετό καιρό για να συνευρεθούν με τον σουλτάνο και ήταν μεγάλη τύχη για αυτές να συμβεί αυτό το γεγονός έστω και μία φορά.
Οι γυναίκες που δεν κατάφερναν να αποκτήσουν την εύνοια της βαλιδέ και του σουλτάνου και να γεννήσουν ένα παιδί, μετά από εννιά χρόνια υπηρεσίας μπορούσαν να φύγουν και να μετατεθούν από το παλάτι προς άλλες υπηρεσίες ή να παντρευτούν. Ο Σουλτάνος τις έδινε ένα «πιστοποιητικό» με το οποίο βεβαίωνε την αποδέσμευσή τους από το χαρέμι και τις προίκιζε.
Η Χουρρέμ
Κάποιες γυναίκες από το σουλτανικό χαρέμι έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πολιτική ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Χουρρέμ σουλτάνα (πρώην Ρωσίδα σκλάβα, εν ονόματι Ρωξελάνη), σύζυγος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή (ή Νομοθέτη) είναι ένα παράδειγμα γυναικείας δύναμης μέσα στην Αυτοκρατορία. Θέλοντας να εξασφαλίσει τη διαδοχή για τα παιδιά της, σχεδίασε την εκτέλεση του πρωτότοκου γιου του Σουλτάνου, Μουσταφά.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Ansary, Tamim (2009). Destiny disrupted: a history of the world through Islamic eyes. New York: PublicAffairs
Inalcik, H. 1. (1995). Η Οθωμανική Αυτοκρατορία: η κλασική περίοδος 1300-1600. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
