Στις χώρες της Λατινικής Αμερικής το ζήτημα των ναρκωτικών αποτελεί μία “καυτή πατάτα” με έντονες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές προεκτάσεις. Δεν είναι λίγες οι φορές που το εμπόριο ναρκωτικών έχει παίξει καταλυτικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα των κρατών, βυθίζοντας τα φυσικά στη δίνη της εγκληματικότητας και άλλων σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων. Ειδικότερα, στο Μεξικό το ζήτημα των ναρκωτικών έχει λάβει τόσο μεγάλη έκταση που έχει χρειαστεί η επέμβαση του κράτους με την αρωγή του στρατού, για να διαλύσουν τα πανίσχυρα καρτέλ που δρουν στην περιοχή και εμπορεύονται ναρκωτικά.
Εξαιτίας της γεωγραφικής του θέσης, το Μεξικό ανέκαθεν υπήρξε θέατρο μεταφοράς ναρκωτικών ουσιών από τη Λατινική Αμερική προς τη μεγάλη αγορά που δεν είναι άλλη από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τις δεκαετίες του ’70 και του ’80 ο Κολομβιανός Πάμπλο Εσκομπάρ ήταν ο κύριος διακινητής ναρκωτικών από το Μεντεγίν της Κολομβίας προς τις ΗΠΑ. Φυσικά, η διαδρομή που ήταν εντός των πλάνων του διέσχιζε το Μεξικό. Ο Εσκομπάρ πλήρωνε τις συμμορίες του Μεξικού, για να προωθούν το εμπόρευμα στα βόρεια σύνορά τους. Οι Μεξικανοί διακινητές διατηρούσαν ένα ποσοστό ναρκωτικών για να το εμπορεύονται εντός της επικράτειάς τους.
Το ζήτημα των ναρκωτικών στο Μεξικό σταδιακά δεν άργησε να λάβει μεγάλες διαστάσεις. Το γεγονός ότι η χώρα τυχαίνει να συνορεύει με τη χώρα που παρουσίαζε τη μεγαλύτερη κατανάλωση και τη μεγαλύτερη ζήτηση, αυτό με μαθηματική ακρίβεια αύξησε και την προσφορά. Μ’ αυτόν τον τρόπο, δημιουργήθηκε ένα πολύ ισχυρό κύκλωμα στη χώρα. Το 1988, ιδρύθηκε το Καρτέλ της Σιναλόα, το πιο ισχυρό κύκλωμα διακίνησης στη χώρα, που αποτελεί και τον νούμερο 1 αντίπαλο της μεξικανικής κυβέρνησης στον πόλεμο που έχει ξεκινήσει. Βέβαια, υπάρχουν κι άλλες οργανώσεις διακίνησης ναρκωτικών όπως το Καρτέλ του Κόλπου που “ελέγχει” το ανατολικό Μεξικό, οι Ζέτας στο δυτικό και βόρειο Μεξικό και κάποια άλλα που δρουν σε πολιτείες όπως το Χαλίσκο, τη Μιτσοακάν κ.λπ.
Για πολλά χρόνια, όλες αυτές οι οργανώσεις συνεργάζονταν πολύ καλά μεταξύ τους, πλουτίζοντας παράνομα, δημιουργώντας βαθιά κοινωνικά χάσματα και επεμβαίνοντας πολλές φορές παρασκηνιακά στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Οι πρώτες προσπάθειες πάταξης του εμπορίου ναρκωτικών άρχισαν να παίρνουν σάρκα και οστά, όταν το 2006 ο Φελίπε Καλδερόν εξελέγη Πρόεδρος του Μεξικού. Ο Καλδερόν, ένας συντηρητικός χριστιανοδημοκράτης πολιτικός, ήταν ο πρώτος που αποφάσισε να βγάλει το στρατό στους δρόμους, συγκεκριμένα 6.500 στρατιώτες στην πολιτεία Μιτσοακάν. Αυτό θεωρήθηκε ως η πρώτη οργανωμένη κίνηση εναντίον των καρτέλ ναρκωτικών και η αρχή του λεγόμενου “Πολέμου των Ναρκωτικών”.
Η κυβέρνηση του Καλδερόν κατάφερε γενικά να συλλάβει πολλούς “βαρώνους” των καρτέλ και να περιορίσει σημαντικά τη διακίνηση εντός του Μεξικού. Παρόλα αυτά, δεν κατάφερε να μειώσει την εγκληματικότητα ή να περιορίσει την διακίνηση προς τις ΗΠΑ. Υπολογίζεται ότι η εγκληματικότητα στα σύνορα Μεξικού και ΗΠΑ κορυφώθηκε και πάνω από 15.000 άνθρωποι πέθαναν κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες το 2006. Πάνω από 5.000 άνθρωποι δολοφονήθηκαν στο Μεξικό το 2008, 9.600 το 2009, ενώ το 2010 ήταν το πιο πολύνεκρο έτος στην προεδρία του Καλδερόν με πάνω από 15.000 ανθρωποκτονίες να σημειώνονται στη βορειοαμερικανική χώρα.
Το 2012, όποτε και έληξε η θητεία του Καλδερόν, πηγές από ανθρωπιστικούς οργανισμούς έκαναν λόγο για 50.000 νεκρούς μέσα σε 6 χρόνια σε εγκλήματα σχετιζόμενα με ναρκωτικά, ενώ κατοπινές έρευνες ανέβασαν τον αριθμό των θυμάτων στα 120.000 εξαιτίας της μιλιταριστικής καμπάνιας που προώθησε ο Καλδερόν, ο οποίος πέτυχε να στρέψει το ένα καρτέλ εναντίον του άλλου και να πυροδοτήσει μία αιματοχυσία δίχως τέλος.
Το 2012 Πρόεδρος του Μεξικού εκλέγεται ο αριστερός Ενρίκε Πένια Νιέτο, με διαφορετική πολιτική ατζέντα από τον προκάτοχό του. Ο Πένια Νιέτο υπογράμμιζε διαρκώς πως δεν υποστήριζε την ανάμειξη του στρατού στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας και πως σχεδίαζε να αλλάξει τακτική στο ζήτημα των ναρκωτικών. Ωστόσο, μέσα στους πρώτο χρόνο της διακυβέρνησής του, 23.640 άνθρωποι πέθαναν στη σύγκρουση του στρατού και των καρτέλ. Η μαζική απαγωγή και δολοφονία 43 φοιτητών στην Ιγκουάλα το 2014 και η απόδραση του σημαντικότερου εμπόρου ναρκωτικών Χοακίν “Ελ Τσάπο” Γκουζμάν το 2015, ήταν δύο γεγονότα που αποτέλεσαν αφορμή για να ασκηθεί αυστηρή κριτική στον Πένια Νιέτο αναφορικά με τους χειρισμούς του στο εν λόγω ζήτημα.
Το 2018 ο κεντροαριστερός Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ εξελέγη στη θέση του προέδρου. Ο Ομπραδόρ υποστήριζε την παραχώρηση αμνηστίας σε όσους Μεξικανούς ασχολούνται με τα ναρκωτικά, σε μία προσπάθεια να περιορίσει το εμπόριο. Ο ίδιος είπε πως αυτή τη θέση την ακολούθησε, για να αποτρέψει και άλλους ανθρώπους να ασχοληθούν με το εμπόριο ναρκωτικών και όχι για να σταματήσει τα καρτέλ που δρουν επί χρόνια. Υποσχέθηκε να διοργανώσει ένα δημοψήφισμα για τη δημιουργία εθνικής φρουράς που θα τη στελέχωνε με μέλη της αστυνομίας, του ναυτικού και της εθνοφυλακής, στόχος τελικά που επετεύχθη χωρίς τη διενέργεια δημοψηφίσματος. Στις 30 Ιανουαρίου 2019 ο Ομπραδόρ ανακοίνωσε πως ο πόλεμος της πολιτείας με τα ναρκωτικά έχει λήξει, αν και ουσιαστικά δεν έχει αλλάξει κάτι στην καθημερινότητα της κοινωνίας. Το εμπόριο συνεχίζεται κανονικά τόσο εντός της χώρας όσο και εκτός, η διακίνηση προς τις ΗΠΑ δεν έχει σταματήσει ούτε καν ελαττωθεί και καθημερινά δολοφονούνται άνθρωποι που έχουν εμπλακεί σε υποθέσεις διακίνησης.
Το πρόβλημα των ναρκωτικών στη μεξικανική κοινωνία δείχνει να είναι εκτός ελέγχου. Από τη δεκαετία του ’80 που ιδρύθηκαν τα καρτέλ έχει δημιουργηθεί μία κακή παράδοση που έχει πλέον διεισδύσει τόσο βαθιά στο DNA των Μεξικανών, έτσι ώστε να αντιμετωπίζεται πλέον ως κάτι το συνηθισμένο. Η κατάσταση φαίνεται να έχει ξεφύγει εντελώς στις πολιτείες της Μπάχα Καλιφόρνια και της Τσιουάουα, οι οποίες και βρίσκονται στα σύνορα με τις Ηνωμένες Πολιτείες και μοιραία αποτελούν τις κύριες διαδρομές του εμπορίου. Οι πολιτείες αυτές μαζί με την πολιτεία Ταμαουλίπας που επίσης βρίσκεται κοντά στα σύνορα θεωρούνται αυτές με την πιο υψηλή εγκληματικότητα με νοτιότερες πολιτείες όπως η Σιναλόα, η Γκερέρο και η Μιτσοακάν να ακολουθούν.
Τα καρτέλ μάλιστα δείχνουν και ένα “ειδικά σχεδιασμένο” εγκληματικό πρόσωπο στις γυναίκες. Στην πόλη Χουάρες της επαρχίας Τσιουάουα πάνω στα σύνορα με τις ΗΠΑ, τουλάχιστον 400 γυναίκες έχουν βρεθεί δολοφονημένες από το 1993 έως και σήμερα, ενώ εκατοντάδες ακόμα αγνοούνται, μία κατάσταση που φαίνεται ότι δεν έχει τελειώσει. Υπολογίζεται ότι δέκα γυναίκες δολοφονούνται κάθε μέρα στο Μεξικό. Πολλές δολοφονίες είναι ανεξιχνίαστες ακόμα και σήμερα και αρκετές εξ αυτών αποδίδονται στα καρτέλ. Η φτώχεια που επικρατεί στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις της χώρας, σε συνδυασμό με την κακή εκπαίδευση που λαμβάνουν και με τη διαφθορά που επικρατεί στο σύστημα, έχουν οδηγήσει σε έξαρση του φαινομένου των ναρκωτικών. Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι ανώτεροι αξιωματούχοι της κυβέρνησης ή της αστυνομίας έχουν συνάψει συμφωνίες συνεργασίας με τους αρχηγούς των καρτέλ με αντάλλαγμα να τους αφήνουν τους τελευταίους να δρουν ανενόχλητα.
Το ζήτημα των ναρκωτικών και της εγκληματικότητας γενικά έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις τόσο εντός όσο και εκτός Μεξικού και έχει γίνει αντικείμενο πολλών συζητήσεων. Φαίνεται πως ακόμα πρέπει να ληφθούν περισσότερα μέτρα, προκειμένου να αλλάξει ο τρόπος διαβίωσης και σκέψης του πληθυσμού. Η κυβέρνηση καλείται να υιοθετήσει ακόμα πιο δραστικές τακτικές για να περιοριστεί αρκετά το φαινόμενο αυτό. Γενικότερα είναι ξεκάθαρο πως μένουν πολλά ακόμα να γίνουν για να επανέλθει η χώρα στην ηρεμία.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Mexico Drug War Fast Facts: αντλήθηκε από cnn.com
Mexico Drug War: αντλήθηκε από en.wikipedia.org
Several killed in Mexico drug cartel violence: αντλήθηκε από aljazeera.com
Ο άγνωστος πόλεμος του Μεξικού: Μια ιστορία με ναρκωτικά και αίμα: αντλήθηκε από iefimerida.gr
