Το ανορθόδοξο της όλης υπόθεσης είναι πως ενώ το άρθρο αναφέρεται σε έναν από τους βασικότερους εκπροσώπους της ποιητικής παράδοσης της χώρας μας περιλαμβάνει δυο πεζά κείμενα. Ο λόγος είναι πως τα κείμενα μου έδωσαν μια διαφορετική οπτική της παρουσίας του Ελύτη στο πολιτιστικό γίγνεσθαι. Απολαύστε τα. Τροφή για σκέψη και προβληματισμό…
«Ένστικτα»
ΣΤΑ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ, ΣΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ, ΣΤΙΣ ΛΑΪΚΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ, το συναντάμε συχνά. Οπουδήποτε ξεσπάει ο άνθρωπος, κι αφήνει τα ένστικτά του να μιλήσουν, πετάει. Θέλω να πω, πάει αντίθετα προς τους φυσικούς νόμους που τον καθηλώνουν. Ο ΑΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ και του ανθρώπου έφερε τον ασυγχρονισμό της ψυχής και του σώματος. Όπου δεν ακούγεται αηδόνι, ακούγεται κοκτέιλ Μολότωφ. ΖΗΤΩ ΣΥΓΓΝΩΜΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΥΚΟΛΟ συμβολισμό, αλλά η εποχή μας σ’ αυτήν ακριβώς την αλήθεια συμποσούται: μια καταπληκτική τεχνική πρόοδος αγωνίζεται να θεραπεύσει τα δεινά που προκαλεί στον άνθρωπο μια καταπληκτική τεχνική πρόοδος. Βρισκόμαστε μακριά από την εποχή που ο άνθρωπος ονειρευόταν ένα πουλί. ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΠΕΤΑΞΕ το πρώτο αεροπλάνο, εκείνος έχασε τα φτερά του. Τα φτερά που, είναι αλήθεια, πολύ συχνά τον απομάκρυναν από ένα τέλος σε ειρηνικό κρεβάτι. και ύστερα; Στο αναμεταξύ εκείνος εκσπερμάτωνε. Θέλω να πω, του δινότανε η ευχέρεια να ξοδέψει όχι μόνο ένα ποσοστό από το λευκό εκείνο σπέρμα που αναλογεί στον κάθε άνθρωπο και που έτσι ή αλλιώς ακόμη και χωρίς συνεταίρο, βρίσκεται τρόπος να βγει, μα κι ένα μεγάλο ποσοστό από το άλλο, το μαύρο σπέρμα, που -δεν είναι η θέση εδώ να αναρωτηθεί κανείς «γιατί»- συμβαίνει να περικλείνει στα βάθη της η ψυχή του. Και που επίσης, αν δεν ξοδευτεί με τη μέθοδο του απροσδόκητου (θα έπρεπε να πω: του θαύματος) ή της οποιασδήποτε περιπέτειας, κινδυνεύει να τον οδηγήσει στην παράκρουση. Όλες αυτές οι περιπλανήσεις των λαών που διαβάζουμε στα παλαιά χρονικά, η μόνιμή σχεδόν διαβίωσή τους χωρίς αστυνόμευση, το παρθένο έδαφος που πρωτοπατούσανε, οι ληστείες, οι απαγωγές, οι αρπαγές… αντιστοιχούσανε σε ποταμούς σωστούς μαύρου σπέρματος που αποτρέπανε κάθε ιδέα κόρου ή ανίας, και χαλαρώνανε τα ελατήρια ενός νευρικού συστήματος που αντέχει στα πάντα εκτός από την αχρησία.
«Δεν αρκεί»
«ΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΕΥΓΕΝΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ κι από τους πιο υψηλούς πόθους του ανθρώπου. Η παιδεία είναι ο κυβερνήτης του βίου. Κι επειδή οι αρχές αυτές είναι αληθινές, πρέπει να μην ξεχνούμε πως υπάρχει μια καλή παιδεία, εκείνη που ελευθερώνει και βοηθά τον άνθρωπο να ολοκληρωθεί σύμφωνα με τον εαυτό του και μια κακή παιδεία, εκείνη που διαστρέφει και αποστεγνώνει και είναι μια βιομηχανία που παράγει τους ψευτομορφωμένους και τους νεόπλουτους της μάθησης, που έχουν την ίδια κίβδηλη ευγένεια με τους νεόπλουτους του χρήματος». «ΛΕΜΕ ΚΑΙ ΔΙΑΠΙΣΤΩΝΟΥΜΕ ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ότι ζούμε σ’ ένα χάος ηθικό. Κι αυτό, τη στιγμή που ποτέ άλλοτε η κατανομή των στοιχείων της υλικής μας ύπαρξης δεν έγινε με τόσο σύστημα, τόση στρατιωτική, θα έλεγα, τάξη, τόσον αδυσώπητο έλεγχο. Η αντίφαση είναι διδακτική. Όταν σε δύο σκέλη το ένα υπερτροφεί, το άλλο ατροφεί. Μια αξιέπαινη ροπή να συνενωθούν σε ενιαία μονάδα οι λαοί της Ευρώπης προσκόπτει σήμερα στην αδυναμία να συμπέσουν τα ατροφικά και τα υπερτροφικά σκέλη του πολιτισμού μας. Οι αξίες μας, ούτε αυτές δεν αποτελούν μια γλώσσα κοινή». «ΑΝ Η ΓΛΩΣΣΑ ΑΠΟΤΕΛΟΥΣΕ ΑΠΛΩΣ ΕΝΑ ΜΕΣΟΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, πρόβλημα δεν θα υπήρχε. Συμβαίνει όμως ν’ αποτελεί και εργαλείο μαγείας και φορέα ηθικών αξιών. Προσκτάται η γλώσσα στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ήθος. Και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις. Χωρίς να λησμονεί κανείς ότι στο μάκρος είκοσι πέντε αιώνων δεν υπήρξε ούτε ένας, επαναλαμβάνω ούτε ένας, που να μη γράφτηκε ποίηση στην ελληνική γλώσσα. Nα τι είναι το μεγάλο βάρος παράδοσης που το όργανο αυτό σηκώνει. Το παρουσιάζει ανάγλυφα η νέα ελληνική ποίηση». «ΔΕΝ ΑΡΚΕΙ ΝΑ ΟΝΕΙΡΟΠΟΛΟΥΜΕ με τους στίχους. Είναι λίγο. Δεν αρκεί να πολιτικολογούμε. Είναι πολύ. Κατά βάθος, ο υλικός κόσμος είναι απλώς ένας σωρός από υλικά. Θα εξαρτηθεί από το αν είμαστε καλοί ή κακοί αρχιτέκτονες το τελικό αποτέλεσμα. Ο Παράδεισος ή η Κόλαση που θα χτίσουμε. Εάν η Ποίηση παρέχει μια διαβεβαίωση, και δη στους καιρούς τους dürftiger, είναι ακριβώς αυτή: ότι η μοίρα μας παρ’ όλ’ αυτά βρίσκεται στα χέρια μας». Από τη συνέντευξη Τύπου που δόθηκε στις 19 Οκτωβρίου 1979, στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρεταννία με αφορμή την αναγγελία για τη βράβευση του έλληνα ποιητή με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Μπορείτε να το βρείτε ως ηχητικό ντοκουμέντο και στο βιβλίο συν τοις άλλοις που περιέχει 37 συνεντεύξεις του Ελύτη (επιμέλεια: Ηλίας Καφάογλου, εκδ. Ύψιλον, 2011, 343 σελ.)
O Οδυσσέας Ελύτης (2 Νοεμβρίου 1911-18 Μαρτίου 1996) ήταν ποιητής, συγγραφέας, μεταφραστής και ζωγράφος από το Ηράκλειο της Κρήτης. Το πραγματικό του επίθετο ήταν Αλεπουδέλης. Από 14 χρονών ανέπτυξε πνευματικά ενδιαφέροντα ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγονται η ανάγνωση ποιητών επί παραδείγματι ο Καβάφης. Το 1929 εγγράφεται στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών ενώ την ίδια χρονιά διαβάζει Πωλ Ελυάρ και Λόρκα και έτσι έρχεται σε επαφή με τον Υπερρεαλισμό. Ο Οδυσσέας Ελύτης μεταβαίνει στο μέτωπο το 1940 που οι κακουχίες λίγο έλειψαν να του στερήσουν την ζωή. Συνέβαλε στην ανανέωση του ποιητικού λόγου στην χώρα μας. Στα ποιήματα του δεσπόζουσα θέση κατέχει ο σουρεαλισμός και ο συμβολισμός. Ο ουρανός, η θάλασσα και δη το γαλάζιο του Αιγαίου, η ιστορία της Ελλάδας, ο έρωτας και το φως είναι μερικά μόνο στοιχεία που συνθέτουν την ποίηση του. Έγινε γνωστός για τα ποιητικά του έργα Άξιον Εστί, Ήλιος ο Ηλιάτορας, Το Μονόγραμμα, Ο Μικρός Ναυτίλος, Τα Ρω του Έρωτα, Προσανατολισμοί. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1960 και το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979.
