Πηγή: magicbuzz.gr
Η πένα τους έμεινε ανεξίτηλη στο χρόνο. Οι ίδιες ξεχώρισαν όχι μόνο στην εποχή τους, αλλά ακόμα και σήμερα αποτελούν σημείο αναφοράς τόσο για το ταλέντο τους όσο και για τη δυνατή προσωπικότητά τους. Γυναίκες ευαίσθητες μα και συνάμα δυναμικές, γυναίκες που πήγαν κόντρα στο ρεύμα της εποχής τους, γυναίκες αντισυμβατικές. Αν και οι γυναίκες-λογοτέχνες δεν έχουν τόσο έντονη παρουσία, εντούτοις εκείνες είναι άξιες εκπρόσωποι και αναμφίβολα αξίζουν ένα αφιέρωμα.
Την αρχή κάνει η Ελισάβετ Μουτζάν – Μαρτινέγκου. Εκεί, λοιπόν, γύρω στις αρχές του 19ου αιώνα στη Ζάκυνθο, η νεαρή Ελισάβετ θα εκδηλώσει την αγάπη της για τα γράμματα και τη λογοτεχνία και παρ’ όλο που είναι αρκετά περιορισμένη από τους γονείς της καταφέρνει με προσωπική μελέτη να αποκτήσει άριστες γνώσεις αρχαίων ελληνικών, ιταλικών και γαλλικών. Στην επιθυμία της να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη συγγραφή λογοτεχνικών έργων, οι γονείς της φέρνουν αντιρρήσεις και εκείνη απειλεί πως θα κλειστεί σε μοναστήρι ή πως θα απομονωθεί στην εξοχική κατοικία της οικογένειας στην ύπαιθρο. Παρ’ όλα αυτά ούτε η επιθυμία της να μείνει ανύπαντρη και να αφοσιωθεί στη συγγραφή ούτε οι απειλές της εισακούστηκαν και έτσι το καλοκαίρι του 1831 παντρεύεται το Νικόλαο Μαρτινέγκο, ενώ ένα χρόνο αργότερα θα έρθει στον κόσμο ο γιος τους. Η ιστορία της θα έχει άσχημο τέλος, καθώς ύστερα από επιπλοκές του τοκετού πέθανε μόλις δύο εβδομάδες μετά τη γέννηση του γιου της. Όσον αφορά το λογοτεχνικό της έργο, η «Αυτοβιογραφία» της εκδόθηκε σχεδόν πενήντα χρόνια μετά το θάνατό της, το 1881, από το γιο της Ελισαβέτιο, ενώ, επίσης, έχει γράψει συνολικά πάνω από 15 έργα τόσο στην ελληνική όσο και στην ιταλική γλώσσα.
Τη σκυτάλη παίρνει η Μαρία Πολυδούρη. Γεννημένη στην Καλαμάτα την Πρωταπριλιά του 1902, κάνει την εμφάνισή της στα γράμματα, σε ηλικία μόλις 14 ετών, με το πεζοτράγουδο «Ο πόνος της μάνας» εμπνευσμένη από τα μοιρολόγια των γυναικών της Μάνης. Η μητέρα της ήταν γνωστή για τις φεμινιστικές της αντιλήψεις και έτσι η Πολυδούρη ήταν αδύνατο να μην επηρεαστεί από αυτές. Στα 16 της διορίστηκε στη Νομαρχία της Μεσσηνίας, ενώ το 1920 έμεινε μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα ορφανή και από τους δυο τους γονείς. Κατόπιν, ένα χρόνο αργότερα μετατέθηκε στη Νομαρχία Αθηνών (όπου γνωρίζει και τον Καρυωτάκη και μεταξύ τους θα αναπτυχθεί ένας φλογερός έρωτας που όμως κράτησε πολύ λίγο) και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η Πολυδούρη ήταν μια γυναίκα ευαίσθητη, ενίοτε μελαγχολική, ταυτόχρονα όμως και αρκετά εξωστρεφής. Σύχναζε κυρίως με αντρικές παρέες, κάπνιζε -κάτι πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της εποχής-, ήταν τολμηρή (το καλοκαίρι του 1926 θα διαλύσει τον αρραβώνα της με τον Αριστοτέλη Γεωργίου και θα πάει στο Παρίσι για να αναζητήσει την τύχη της εκεί). Η καλλιτεχνική της φύση θα την οδηγήσει να παρατήσει τη Νομική και να σπουδάσει θέατρο και χορό. Δυστυχώς, όμως, θα προσβληθεί από την ασθένεια της εποχής, τη φυματίωση, ενώ τα δυσάρεστα νέα της αυτοκτονίας του Καρυωτάκη, που αν και είχαν χωρίσει εκείνη ήταν ακόμα ερωτευμένη μαζί του, θα κλονίσουν ακόμα περισσότερο την υγεία της. Το αστέρι της έσβησε στις 29 Απριλίου 1930, σε ηλικία 28 ετών. Η πρώτη της ποιητική συλλογή «Οι τρίλλιες που σβήνουν» δημοσιεύτηκε το 1928, ενώ έναν χρόνο αργότερα κυκλοφόρησε και η δεύτερη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Ηχώ στο χάος». Στην παρακαταθήκη της άφησε ακόμα μία ατιτλοφόρητη νουβέλα, καθώς επίσης και το Ημερολόγιό της.
Η Πηνελόπη Δέλτα, γνωστή κυρίως για τα παιδικά της μυθιστορήματα, είναι εκτός των άλλων και μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες, γενικότερα, γυναίκες-λογοτέχνες, ειδικότερα, στην αυγή του 20ου αιώνα στην Ελλάδα, σε μια περίοδο κρίσιμη για τη χώρα. Το φιλανθρωπικό της έργο ήταν τεράστιο, ενώ αξίζει να αναφερθεί πως ύστερα από τη Μικρασιατική Καταστροφή στο σπίτι της φιλοξενήθηκαν και πολλές οικογένειες προσφύγων. Στα highlights της ιστορίας της ζωής της ανήκει και ο ανεκπλήρωτος εκτός γάμου πλατωνικός της έρωτας με τον Ίωνα Δραγούμη, που όμως αφενός λόγω του δυνατού αισθήματος ευθύνης και καθήκοντος που είχε και αφετέρου λόγω των κοινωνικών και ηθικών επιταγών της εποχής έληξε άδοξα. Η Πηνελόπη Δέλτα στις 27 Απριλίου 1941, ύστερα από την αναγγελία της κατάληψης της Αθήνας από τα γερμανικά στρατεύματα, αποφάσισε να δώσει τέλος στη ζωή της, που ήδη είχε επιβαρυνθεί από τη σκλήρυνση κατά πλάκας, πίνοντας δηλητήριο.
Μία ακόμα από τις γυναίκες-λογοτέχνες, που έχει συνδέσει το όνομά της στενά με τη Μικρασιατική Καταστροφή είναι η Διδώ Σωτηρίου. Γεννημένη στο Αϊδίνιο της Μ. Ασίας το 1909, εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της σε ηλικία 10 ετών στη Σμύρνη και κατόπιν ύστερα από τη Μικρασιατική Καταστροφή στον Πειραιά και μετέπειτα στην Αθήνα. Σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, καθώς και στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης στο Παρίσι. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής έλαβε ενεργό μέρος στην Αντίσταση, ενώ και αργότερα συμμετείχε εξίσου ενεργά στους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες μέσα από τις τάξεις της αριστεράς. Το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Οι νεκροί περιμένουν» κυκλοφόρησε το 1959. Μεταξύ άλλων γνωστά της έργα είναι τα «Ματωμένα Χώματα» (1962), «Μέσα στις φλόγες» (1978), «Κατεδαφιζόμεθα» (1982) κ.α.
Η Γαλάτεια Καζαντζάκη, σύζυγος του Νίκου Καζαντζάκη έως και το 1926, οπότε και ακολούθησαν χωριστούς δρόμους στη ζωή τους, έκανε την πρώτη της εμφάνιση στα γράμματα με τη δημοσίευση του μυθιστορήματός της «Ρίντι Παλιάτσο» στο περιοδικό Νουμάς το 1909. Έγραψε πολλά παιδικά βιβλία, διηγήματα και ποιήματα, ταυτόχρονα ασχολήθηκε και με το θέατρο και με τη συγγραφή θεατρικών έργων, ενώ, επίσης, συνεργάστηκε και με τα περιοδικά Νουμάς , Πινακοθήκη και Νέα Ζωή με τα ψευδώνυμα Πετρούλα Ψηλορείτη και Λαλώ ντι Κάστρο. Η Γαλάτεια Καζαντζάκη συμμετείχε ενεργά στον πολιτικό βίο, καθώς ήταν στρατευμένη στα κομμουνιστικά ιδανικά της. Πέθανε στις 17 Νοεμβρίου 1962.
Η Μέλπω Αξιώτη γεννήθηκε το 1905 στην Αθήνα και η παρθενική της εμφάνιση στο χώρο της λογοτεχνίας έγινε το 1933 με τη δημοσίευση στο περιοδικό Μυκονιάτικα Χρονικά – ήδη από τα βρεφικά της χρόνια μέχρι και την εφηβεία της είχε εγκατασταθεί στη Μύκονο, η οποία ήταν και ιδιαίτερη πατρίδα του πατέρα της- του διηγήματός της «Απ’ τα χτες ως το σήμερα». Πέντε χρόνια αργότερα εκδόθηκε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Δύσκολες Νύχτες» και η συγγραφική της δραστηριότητα συνεχίστηκε με πλήθος από πεζογραφήματα, ποιήματα, μελέτες αλλά και μεταφράσεις. Η Μέλπω Αξιώτη δεν έμεινε επίσης αμέτοχη από τα πολιτικά και κοινωνικά πράγματα της χώρας: από πολύ νέα εντάχθηκε στο ΚΚΕ και στο ΕΑΜ συμμετέχοντας ενεργά στην Εθνική Αντίσταση, ενώ κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου αυτοεξορίστηκε στη Γαλλία, την Ιταλία, την Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας, την Πολωνία και τη Σοβιετική Ένωση συναντώντας το διάστημα αυτό σημαντικές προσωπικότητες της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπως τον Νερούντα, το Χικμέτ, τον Αραγκόν και πολλούς άλλους. Άφησε την τελευταία της πνοή στις 22 Μαίου 1973 σε οίκο ευγηρίας ταλαιπωρημένη από προϊούσα αμνησία και σωματική καχεξία.
Για το τέλος αφήσαμε τέσσερις ποιήτριες, τέσσερις γυναίκες-λογοτέχνες οι οποίες κυρίως ανέπτυξαν τη συγγραφική τους ή μάλλον καλύτερα την ποιητική τους δραστηριότητα στη νεότερη εποχή, κυρίως από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 μέχρι τις μέρες μας.
Πρώτη στη λίστα με τις νεότερες γυναίκες-λογοτέχνες η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ. Πνευματική κόρη του Νίκου Καζαντζάκη δε θα μπορούσε να ακολουθήσει άλλο δρόμο παρά αυτό της λογοτεχνίας. Έτσι, λοιπόν, μόλις στα 17 της χρόνια, μετά από παρότρυνση του Καζαντζάκη δημοσιεύει στο περιοδικό Καινούργια εποχή το ποίημα της «Μοναξιά». Έχει επίσης μεταφράσει έργα πολλών σημαντικών λογοτεχνών, όπως Σαίξπηρ, αλλά και δικά της έργα έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από δέκα γλώσσες.
Η δεύτερη Κατερίνα της νεότερης λογοτεχνίας, η Κατερίνα Γώγου υπήρξε ίσως από τις πιο αντισυμβατικές γυναίκες-λογοτέχνες της νεότερης εποχής, στοιχείο που είναι φανερό και στα έργα της. Ήδη από πολύ μικρή έπαιζε σε παιδικές παραστάσεις ως παιδί- θαύμα και αργότερα πια ακολούθησε και επίσημα το δρόμο της υποκριτικής, ενώ παράλληλα σπούδασε και χορό. Η πρώτη της ποιητική συλλογή κυκλοφόρησε το 1978 με τίτλο «Τρία κλικ αριστερά», ενώ ένα χρόνο πριν κέρδισε και το Βραβείο Ερμηνείας Α’ Γυναικείου Ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ταινία «Βαρύ Πεπόνι». Αν και στον κινηματογράφο έγινε γνωστή κυρίως μέσα από την ενσάρκωση αφελών γυναικείων χαρακτήρων, στην πραγματικότητα ήταν τελείως διαφορετική. Στην ποίησή της αποτυπώνεται η οργή που ένιωθε, η αναρχική και επαναστατική της διάθεση. Όπως είχε δηλώσει και η ίδια στην Ελευθεροτυπία: «Αισθανόμουνα μια μουγκαμάρα. Επικοινωνία από πουθενά, από τίποτα. Είχαν πονέσει οι μασέλες μου από το να μη μιλάω. Κι όταν άρχισα να γράφω, νόμισα ότι θα σπάσει το στιλό. Τόσο πάθος είχα γι’ αυτά που ήθελα να πω. Δεν ξέρω πώς γράφουν οι άλλοι. Εγώ ζούσα και έγραφα». Η κλονισμένη ψυχολογία της είχε σαν αποτέλεσμα να οδηγηθεί στην αυτοκτονία στις 3 Οκτωβρίου 1993.
Η Κική Δημουλά θεωρεί πως οι φιλοφρονήσεις αποτελούν τροχοπέδη για την εξέλιξη του έργου της γι’ αυτό και δεν τις επιδιώκει. Γεννημένη το 1931 στην Αθήνα με το όνομα Βασιλική Ράδου θα παντρευτεί το 1952 τον πολιτικό μηχανικό και ποιητή Άθω Δημουλά. Για 25 χρόνια εργάστηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος. Η Δημουλά πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1952 με την ποιητική συλλογή «Ποιήματα» την οποία αποκήρυξε λίγο αργότερα και απέσυρε από την κυκλοφορία. Το 1972 τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή «Το λίγο του κόσμου», το 1989 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή «Χαίρε ποτέ» και το 1995 με το Βραβείο Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για τη συλλογή «Η εφηβεία της λήθης». Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, όπως αγγλικά, σουηδικά, γαλλικά, ισπανικά κ.α. Είναι επίσης τακτικό μέλος στην Ακαδημία Αθηνών στην έδρα των γραμμάτων από το 2002, η τρίτη γυναίκα στην ιστορία της Ακαδημίας.
Τελευταία αλλά όχι λιγότερο σημαντική σε σχέση με όλες τις προηγούμενες γυναίκες-λογοτέχνες είναι η Τζένη Μαστοράκη, η οποία γεννήθηκε στην Αθήνα το 1949. Σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το πρώτο της ποίημα δημοσιεύτηκε το 1971 συμπεριλαμβανόμενο στην ποιητική συλλογή του Δημήτρη Ιατρόπουλου «Αντι-ανθολογία». Η πρώτη δική της ποιητική συλλογή εκδόθηκε ένα χρόνο αργότερα με τίτλο «Διόδια». Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν δημοσιευτεί σε διάφορες χώρες ανά τον κόσμο.
Αυτές οι γυναίκες-λογοτέχνες κατάφεραν είτε λίγο είτε πολύ να επηρεάσουν με το έργο τους γενιές και γενιές αναγνωστών, αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός της λογοτεχνίας. Εξέφρασαν τις ανησυχίες, τις συγκινήσεις τους, παρενέβησαν με τρόπο ενεργό στα εθνικά κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα και μέσω του έργου τους και μέσω του τρόπου ζωής τους και των ιδανικών τους κατάφεραν να ανυψώσουν τη θέση της γυναίκας στη λογοτεχνία. Το έργο τους θα βρίσκεται πάντα εκεί όσα χρόνια και αν περάσουν, ένας πολύτιμος λογοτεχνικός θησαυρός.
Πηγές:
Παρθενέα-Γεωργάτσου, Ο. (2017). Η Κική Δημουλά στα καλύτερα αποφθέγματα έρωτα, μνήμης και προδοσίας. Ανακτήθηκε από https://www.reader.gr/stories/kiki-dimoyla-apofthegmata-erota-mnimis-kai-prodosias (τελευταία πρόσβαση 10.02.2019)
Βιογραφίες-Κική Δημουλά. Ανακτήθηκε από https://www.sansimera.gr/biographies/663 (τελευταία πρόσβαση 10.02.2019)
Καρνής, Λ. (2017). Κατερίνα Γώγου: Σαν σήμερα η ροκ εν ρολ αυτοκτονία του “Μαγιακόφσκι της Πλατείας Εξαρχείων”. Ανακτήθηκε από https://www.cnn.gr/style/psyxagogia/story/100094/katerina-gogoy-san-simera-i-rok-en-rol-aytoktonia-toy-magiakofski-tis-plateias-exarxeion (τελευταία πρόσβαση 10.02.2019)
Ο άνθρωπος Πηνελόπη Δέλτα. Ανακτήθηκε από https://www.macroskopio.gr/el/o-anthropos-pinelopi-delta (Τελευταία πρόσβαση 10.02.2019)
