Τα “Ιουνιανά” του 1863 δεν παρουσιάστηκαν σαν κεραυνός εν αιθρία. Το 1862 πραγματοποιήθηκε η αποπομπή του πρώτου βασιλιά του νέου ελληνικού κράτους, Όθωνα, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα τεράστιο κενό εξουσίας. Προκειμένου να καλυφθεί το κενό αυτό, η χώρα προχώρησε σε δημοψήφισμα τον Νοέμβριο του ίδιου έτους με τους ψηφοφόρους να καλούνται να γνωστοποιήσουν τις τοποθετήσεις τους σχετικά με την αντικατάσταση του αντιδημοφιλούς τέως βασιλιά Όθωνα. Οι ψηφοφόροι παρουσιάστηκαν διχασμένοι, με εξαίρεση μιας μειοψηφίας, η οποία είχε ταχθεί υπέρ της δημοκρατίας. Η διαδικασία βέβαια δημιουργούσε αρκετούς προβληματισμούς, καθώς δε διασφαλιζόταν η μυστικότητα της ψηφοφορίας, το αποτέλεσμα της οποίας έφερε στο προσκήνιο το όνομα του Πρίγκιπα Αλφρέδου, δούκα της Σαξωνίας – Κοβούργου και Γκότα, γιου του βασιλικού ζεύγους Βικτωρίας και Αλβέρτου. Σαφώς, η συγκεκριμένη προτίμηση παρουσίαζε και τη βρετανική επιρροή στην Ελλάδα, καθώς η γενική πεποίθηση ήταν πως ένας βρετανός μονάρχης θα προσέφερε αυτόματα εδαφικά οφέλη στη χώρα, και συγκεκριμένα τα Επτάνησα.
Αρκετοί ψηφοφόροι βέβαια, είχαν οδηγηθεί και σε άλλες προτιμήσεις. Ιδιαίτερη απήχηση είχε το ενδεχόμενο έλευσης ορθόδοξου βασιλιά από τη Ρωσία. Οι τρεις Μεγάλες Δυνάμεις όμως (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) είχαν δεσμευτεί με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου να μην ανέλθει στον θρόνο γόνος δικής τους βασιλικής οικογένειας. Σαν αποτέλεσμα, το δημοψήφισμα απέβη άκαρπο. Από τις εκλογές στη χώρα μεταξύ 24 και 28 Νοεμβρίου συστάθηκε η Β΄ Εθνική των Ελλήνων Συνέλευσις, η οποία ύστερα και από τις διαβουλεύσεις των Μεγάλων Δυνάμεων κατέληξε στη λύση του Πρίγκιπα της Δανίας Χριστιανού – Γουλιέλμου υπό την ονομασία Γεώργιος Α΄. Ο Γεώργιος Α΄ έφερε τον τίτλο <<βασιλεύς των Ελλήνων>> και όχι <<βασιλεύς της Ελλάδας>>, όπως είχε συμβεί με τον προκάτοχό του, Όθωνα. Μπορεί ο νέος βασιλιάς να επιλέχθηκε, η πολιτική ένταση μεταξύ των δύο βασικών μερίδων της Β΄ Εθνοσυνέλευσης, η οποία μάλιστα, οδήγησε σε ένοπλη σύρραξη, μόνο παρελθόν δεν αποτελούσε.
Οι δύο αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις
Οι δύο αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις αποτελούνταν από τους ονομαζόμενους <<Πεδινούς>> και <<Ορεινούς>>. Οι <<Πεδινοί>> συσπείρωναν το πιο συντηρητικό τμήμα της χώρας, τους παλαιούς κομματάρχες, οι οποίοι υποστήριζαν την ισχυρή προσωπικότητα του Βούλγαρη. Στην αντίπερα όχθη, οι <<Ορεινοί>> ήταν υπό την ηγεσία του Κανάρη – Γρίβα. Ο δανεισμός των ονομάτων των δύο παρατάξεων πραγματοποιήθηκε από τις αντίστοιχες της γαλλικής επαναστατικής παράδοσης χωρίς φυσικά να σημαίνει πως υπήρχε κάποια άλλη ομοιότητα μεταξύ των προγραμμάτων τους. Επιπλέον, υπήρχε και η ομάδα των λεγόμενων <<Εκλεκτικών>>, οι οποίοι δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ονόματα, τα οποία δε μπορούσαν να επιλέξουν σε ποια από τις δύο ομάδες επιθυμούσαν να ταχθούν, και απλώς κινούνταν μετέωρα ανάμεσά τους. Η κάθε πολιτική μερίδα διατηρούσε και τις δικές της επαφές και επιρροές στον στρατό, γεγονός που οδηγούσε τα “Ιουνιανά” του 1863 και την ένοπλη σύρραξη αυτών όλο πιο κοντά.
Ύστερα από αρκετές πολιτικές απομακρύνσεις και παραιτήσεις ποικίλων προσώπων, όπως ήταν η απομάκρυνση του Βούλγαρη από τα υψηλά κυβερνητικά αξιώματα, πραγματοποιήθηκε μία προσεκτική σύνθεση του νέου υπουργικού συμβουλίου, η οποία αποσκοπούσε στην ειρήνευση και στην αποφυγή συγκρούσεων. Όσο και αν αυτός ήταν ο στόχος, η πραγματικότητα ήταν αρκετά πιο περίπλοκη. Καμία από τις δύο παρατάξεις δεν υπερίσχυε έναντι της άλλης και υπήρχαν διαρκείς ανακατατάξεις σε πλήθος διοικητικών και στρατιωτικών θέσεων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα σημαντικοί πολιτικοί παράγοντες να δυσαρεστούνται διαρκώς, οι οποίοι προχωρούσαν σε αλλαγές συμμαχιών, προκειμένου να επανέρχονται στην εξουσία. Έτσι, δεν ήταν παράξενο, ονόματα που είχαν συνδεθεί με αντι – οθωνικά αισθήματα, τώρα να γίνονταν συνώνυμα των φιλο – οθωνικών αισθημάτων. Σε αυτήν την έκρυθμη κατάσταση, πρέπει να προστεθούν και παράγοντες των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίοι προσπαθούσαν με υπόγειους τρόπους να επηρεάσουν μέλη της Εθνοσυνέλευσης για την προώθηση των δικών τους συμφερόντων.
Τα “Ιουνιανά” του 1863
Το βράδυ της 18ης Ιουνίου 1863 οπαδοί και των δύο αντίπαλων παρατάξεων είχαν καταλάβει καίριες θέσεις στο κέντρο της Αθήνας και στα περίχωρα. Η αρχή των συγκρούσεων έγινε από την εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, και πολύ γρήγορα εξαπλώθηκαν στους κεντρικούς δρόμους. Στις 19 Ιουνίου, οι δρόμοι είχαν μετατραπεί σε οδοφράγματα, ενώ για τέσσερις ολόκληρες ώρες μάχη δόθηκε ανάμεσα στους <<Ορεινούς>>, οι οποίοι υπερασπίζονταν το παλάτι, και τους <<Πεδινούς>>, οι οποίοι προσπαθούσαν να το καταλάβουν. Σημαντική μερίδα του στρατού και της εθνοφυλακής συνέδεσε το όνομά της με τους <<Ορεινούς>>, καθώς εξέφραζε πλειοψηφικά την κυβέρνηση, άρα εμφανιζόταν ως η επιθυμούσα την τάξη. Τα “Ιουνιανά” του 1863 έγιναν η αιτία για πολύνεκρες μάχες, ενώ μέρος σε αυτές εκτός από στρατιωτικά και αστυνομικά σώματα, έλαβαν και απλοί κάτοικοι της πόλης. Προκειμένου να σταματήσουν οι εχθροπραξίες, διεξήχθη μια έκτακτη συνεδρίαση της Εθνοσυνέλευσης, η οποία όμως έγινε μάρτυρας του τραυματισμού των μελών της. Οι <<Πεδινοί>> μέχρι εκείνη τη στιγμή αρνούνταν το ενδεχόμενο του συμβιβασμού. Αντίθετα, κινούνταν προς τα σπίτια της αντίπαλης παράταξης με περίσσεια επιθετικότητα.
Στις 20 Ιουνίου οι μάχες μεταφέρθηκαν στην Ομόνοια γύρω από την Εθνική Τράπεζα. Οι δυνάμεις της χωροφυλακής, οι οποίες είχαν ταχθεί με τους <<Πεδινούς>> και από την άλλη το ιππικό με επικεφαλής τον Κορωναίο και η εθνοφυλακή συνέχιζαν τη μανία των συγκρούσεων σε κάθε δρόμο που βρισκόταν στον διάβα τους. Οι μαρτυρίες από τις εφημερίδες της εποχής κάνουν λόγο για ποταμούς αίματος και εικόνες απερίγραπτης φρίκης στους αθηναϊκούς δρόμους. Αστυνομικά και στρατιωτικά σώματα ενίσχυαν διαρκώς τις παρατάξεις, με αποτέλεσμα το τέλος των μαχών να μην προμηνύεται σύντομα. Από την περιοχή του Συντάγματος μέχρι εκείνης της Ομόνοιας, ολόκληρο το σκηνικό θύμιζε εικόνες πολέμου. Και όσο και αν ο εμφύλιος πόλεμος μαινόταν, νικητής δεν αναδεικνυόταν κανείς. Ύστερα όμως από την παρέμβαση του Μητροπολίτη Αθηνών και του διοικητή της Εθνικής Τράπεζας, ο οποίος κάλεσε την παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων, το επιθυμητό αποτέλεσμα ήρθε. Τα “Ιουνιανά” του 1863 έλαβαν τέλος.
Πηγές:
Διαμαντής. Γ. 2023. Πεδινοί εναντίον Ορεινών: Ο άγνωστος ελληνικός εμφύλιος του 1863. Ανακτήθηκε από https://www.tovima.gr/2023/06/19/istoriko-arxeio/pedinoi-enantion-oreinon-o-agnostos-ellinikos-emfylios-tou-1863/ (τελευταία πρόσβαση: 02/08/24).
Ιστορία – Λαογραφία. Ανακτήθηκε από https://www.ellinismosonline.gr/el/tradition/ioyniana-oi-emfylies-sygkroyseis-poy-sygklonisan-tin-athina (τελευταία πρόσβαση: 02/08/24).
2019. Τα Ιουνιανά του 1863 – Εμφύλιες συγκρούσεις για τη διαδοχή του Όθωνα. Ανακτήθηκε από https://cognoscoteam.gr/archives/11283 (τελευταία πρόσβαση: 02/08/24).
2019. Ιουνιανά -Ο άγνωστος εμφύλιος. Ανακτήθηκε από https://www.olympia.gr/1032467/ellada/iouniana-o-agnostos-emfylios/ (τελευταία πρόσβαση: 02/08/24).
