Η ιστορία της αρχαίας Σπάρτης, από την περίοδο της Αναγέννησης και την «ανακάλυψη» της Ελλάδας από τους Ευρωπαίους περιηγητές, έχει «ριζωθεί» ισχυρά στο συνειδητό και ασυνείδητο, θα μπορούσαμε να πούμε, της ανθρωπότητας. Από τη ρομαντική ακαδημαϊκή προσέγγιση, «μπήκε» δυναμικά στη καθημερινότητα απλών ανθρώπων, οι οποίοι σε κάποιες περιπτώσεις δε γνωρίζουν ούτε που βρίσκεται η Ελλάδα στον χάρτη, παρ’ όλα αυτά, φράσεις όπως «This is Sparta» και Laconophilia, έχουν για αυτούς, ιδιαίτερη σημασία και νόημα αποκτώντας έντονο ρεύμα στην pop κουλτούρα.
Τι αναζητά ο σύγχρονος άνθρωπος από την ιστορία και τον πολιτισμό της Σπάρτης; Γιατί η φράση «This is Sparta» έχει γίνει πλέον τόσο γραφική; Τα παραπάνω ερωτήματα συναντιούνται στον όρο Laconophilia. Ο συγκεκριμένος όρος, όπως και τόσοι άλλοι, οι οποίοι αφορούν την αρχαία Ελλάδα, έχουν εισαχθεί από ευρωπαίους μελετητές της αρχαίας ελληνικής ιστορίας. Η γοητεία που ασκούσε ο Λακωνικός τρόπος ζωής εμφανίζεται με πολλές εκφάνσεις και μερικές φορές με αμφιλεγόμενες εκδοχές. Από τον John Aylmer, τον Άγγλο συνταγματιστή της περιόδου των Tudor, ο οποίος ανέφερε πως ήταν η πιο ευγενής και καλύτερη διοίκηση πόλης που υπήρξε ποτέ, έως τον Tabenkin, τον Ζιονιστή πατέρα του κινήματος των Kibbutz στο Ισραήλ, ο οποίος θαύμαζε την στρατιωτική εκπαίδευση των νηπίων στην αρχαία Σπάρτη.
This is Sparta και pop κουλτούρα
Το 1998 o Frank Miller δημοσίευσε μια σειρά κόμικς σε πέντε τεύχη με τίτλο 300. Η θεματολογία γνωστή. Η μάχη των Θερμοπυλών και τα γεγονότα που οδήγησαν σε αυτή. Η σειρά γνώρισε τεράστια επιτυχία και το 2006 μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη σε σκηνοθεσία του Zack Snyder και με πρωταγωνιστές τους Gerard Butler, Lena Headey, David Wenham και Dominic West. Γνώρισε τεράστια επιτυχία, φτάνοντας νε είναι το 25ο μεγαλύτερο άνοιγμα στην ιστορία των box office. Στην Ελλάδα, όμως, ίσως και να ξεπέρασε κατά πολύ τα όρια του κιτς. Η ταινία έκανε πρεμιέρα στη Σπάρτη στις 7 Μαρτίου 2007, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα στις 8 Μαρτίου και στη Βόρεια Αμερική στις 9 Μαρτίου. Κατά την πρεμιέρα της στη Σπάρτη η προβολή της ήταν αποκλειστικά για τους επισήμους του τόπου. Εκπρόσωποι της εκκλησίας, πολιτικοί, ο Δήμαρχος και το δημοτικό συμβούλιο, εκπρόσωποι του στρατού και των σωμάτων ασφαλείας. Φανταστείτε πως θα ένιωσαν οι παραπάνω, βλέποντας ορισμένες από τις επίμαχες στιγμές της ταινίας. Μιας ταινίας, η οποία βασίστηκε στην επιτυχία μιας σειράς κόμικς, του οποίου έμπνευση αποτέλεσε η ταινία «The 300 Spartans» του 1962.
Κι όμως, για τις επόμενες εβδομάδες σε όλη την πόλη επικράτησε μια απίστευτη φρενίτιδα για την ταινία. Η φράση «This is Sparta» κυριαρχούσε παντού. Μπάνερ της ταινίας βρίσκονταν σε κάθε κεντρικό σημείο και η προβολή, σε μια πόλη των 15.000 κατοίκων, συνεχίστηκε για περίπου έναν με ενάμιση μήνα.
Και κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα.
Η περικεφαλαία, την οποία φορούσε ο Gerard Butler, ως βασιλιάς Λεωνίδας, έγινε το απόλυτο συνώνυμο της νέας εκδοχής της Laconophilia. Αυτή τη φορά η Laconophilia δεν ήταν ένα ακαδημαϊκό ζήτημα, αλλά ζήτημα μαζικής κατανάλωσης προς πάσης φύσης μόδα. Η βασική ιδέα πίσω από τη συγκεκριμένη τάση ήταν μια κριτική απέναντι στην κυρίαρχη «νωθρότητα» της εποχής. Την αποστροφή της πολυτέλειας, όχι ως προϊόν καταναλωτισμού, αλλά ως στοιχείο τεμπελιάς και «αποξένωσης» από τη φύση. Τη δύναμη και γενναιότητα να ξεπερνάς τα όρια που βάζεις εσύ στον εαυτό σου. Ο μεγαλύτερος εχθρός του εαυτού σου είσαι εσύ και άλλες τέτοιες εκφράσεις – συνθήματα μιας τάσης εξωραϊσμού των πρακτικών και συνθηκών που διαβάζουμε από σύγχρονους μελετητές για την αρχαία Σπάρτη, γενικεύοντάς τες,ώστε να ταιριάξουν στις σύγχρονες κοινωνίες αναζητήσεις.
Από περήφανα tattoo, μέχρι παγκόσμιες αθλητικές διοργανώσεις, η περικεφαλαία αποτελεί το must σύμβολο του «αλύγιστου, του ανίκητου, του γενναίου».
Τρανό παράδειγμα το Spartan Race. Πρόκειται για αγώνες αντοχής μετ’ εμποδίων, οι οποίοι πραγματοποιούνται σε πολλές περιοχές του κόσμου από το 2009. Η βασική ιδέα της διοργάνωσης, όπως περιγράφεται στην κεντρική της σελίδα, είναι «να βοηθά τους ανθρώπους να ζουν χωρίς όρια». Αυτό το πετυχαίνουν μέσω της σκληρής – «σπαρτιατικής» – προπόνησης σε φυσικό και νοητικό επίπεδο. Στόχος είναι μέσα από αυτή τη διαδικασία να αντιμετωπίζει ο κάθε άνθρωπος τις προκλήσεις της ζωής με αλύγιστο πνεύμα.
Στη Σπάρτη φιλοξενείται τα τελευταία 5 χρόνια η διοργάνωση του Spartan Trifecta, κάτι σαν τον τελικό του Spartan Race από τις υπόλοιπες παγκόσμιες διοργανώσεις. Περίπου 2.000 αθλητές συναγωνίζονται σε σκληρές δοκιμασίες στην κοιλάδα της Σπάρτης. Αυτοί οι αθλητές ονομάζονται και «Σπαρτιάτες». Μάλλον όμως, φέτος θα είναι η τελευταία χρονιά που θα διεξαχθεί το Spartan Trifecta στη Σπάρτη, καθώς η πόλη είναι μικρή για να μπορέσει να ικανοποιήσει οικονομικά, υλικοτεχνικά και σε επίπεδο διευκολύνσεων τις απαιτήσεις των διοργανωτών.
«This is Sparta», Spartan Race και Joe De Sena
Ο Joe De Sena είναι ο ιδρυτής και CEO του Spartan Race. Ξεκίνησε την καριέρα του ως χρηματιστής της Wall Street. Αναζήτησε έναν πιο «αγωνιστικό» τρόπο ζωής και όπως αναφέρει ο ίδιος σε συνεντεύξεις του, πήρε μια συναισθηματική απόφαση και όπως κάθε συναισθηματική απόφαση πρέπει να σε προετοιμάζει για κάθε είδους δοκιμασία. Έτσι, όπως ολοκληρώνεις μια Σπαρτιατική δοκιμασία, πρέπει να είσαι σκληροτράχηλος και ανθεκτικός.
Πηγή έμπνευσης αποτέλεσε το «ατσάλινο» πνεύμα του αρχαίου Σπαρτιάτη πολεμιστή, ο οποίος ξεπερνά κάθε εμπόδιο κατά τη διάρκεια της μάχης και φυσικά η σκληρή αγωγή που λάμβανε για να χτίσει το πνεύμα και το σώμα που απαιτούσε η σκληρή ζωή στην αρχαία Σπάρτη.
Όπως είναι φυσικό, μια διοργάνωση τέτοιου μεγέθους παραπέμπει κάθε άλλο παρά σε έναν απλό τρόπο ζωής. Η διοργάνωση είναι πλέον μια επιχειρηματική δραστηριότητα εκατομμυρίων, με παρουσία σε δεκάδες πόλεις ανά τον κόσμο και φιλοξενείται από τα μεγαλύτερα αθλητικά δίκτυα.
Τελικά, πόσο «Spartan» είναι η κουλτούρα του σύγχρονου όρου της Laconophilia; Η απάντηση είναι απόλυτα. Ήταν και είναι μια νοητική επινόηση της σύγχρονης εποχής, που σαν σκοπό έχει να απαντήσει σε ερωτήματα αποκλειστικά του σήμερα. Η νοητική σύνδεση με το μυθικό και ιστορικό πλαίσιο της αρχαίας Σπάρτης, όμως, άγεται και φέρεται σε λόγους marketing. Η καθιέρωσή της, εξάλλου στην pop κουλτούρα ήταν αποτέλεσμα του επιτυχούς marketing της ταινίας του Snyder και κατά πόσο ανταποκρίνεται η κεντρική ιδέα της ταινίας, έτσι όπως την οραματίστηκαν οι δημιουργοί της, στις ανησυχίες των ανθρώπων του σήμερα. Μια συζήτηση σε ιστορική βάση, η οποία θα σύγκρινε εποχές και όχι μόνο, θα ήταν, εξάλλου, εκτός από άτοπη και επικίνδυνη. Αλλά αυτό θα είναι η ιδέα για ένα άλλο άρθρο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- «Η ιστορία του Spartan Race» Ανακτήθηκε από: https://www.notospress.gr/athlitika/story/97087/i-istoria-tou-spartan-race (Τελευταία πρόσβαση 03/10/2024)
- «Spartan Race: Λιγότερο ανθεκτικό απ’ όσο θα έπρεπε – Αφήνει τη Σπάρτη για λόγους ανταγωνιστικότητας» Ανακτήθηκε από: https://www.notospress.gr/athlitika/story/109221/spartan-race-ligotero-anthektiko-ap-oso-tha-eprepe-afinei-ti-sparti-gia-logous-antagonistikotitas (Τελευταία πρόσβαση 03/10/2024)
- «Sparta» Ανακτήθηκε από: https://www.artandpopularculture.com/Sparta (Τελευταία πρόσβαση 03/10/2024)
- «Sparta» Ανακτήθηκε από: https://ultimatepopculture.fandom.com/wiki/Sparta#cite_note-138 (Τελευταία πρόσβαση 03/10/2024)
- «Sparta» Ανακτήθηκε από: https://www.bbc.co.uk/programmes/b00nvz72 (Τελευταία πρόσβαση 03/10/2024)
- «300» Ανακτήθηκε από: https://web.archive.org/web/20090313045025/http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=300.htm (Τελευταία πρόσβαση 03/10/2024)
