Κατά καιρούς, ανασύρονται από το χρονοντούλαπο της ιστορίας, κείμενα και επιγραφές που είναι αρκετά δυσερμήνευτα και δύσκολο να διαβαστούν. Ωστόσο, υπάρχει ένα βιβλίο, το περιεχόμενο του οποίου είναι εντελώς ακατανόητο και όσες προσπάθειες έχουν γίνει για την αποκρυπτογράφησή του, έχουν καταλήξει σε παταγώδη αποτυχία. Το βιβλίο αυτό δεν είναι άλλο από το περίφημο και υμνημένο κατά καιρούς, το χειρόγραφο Βόινιτς. Πού έγκειται όμως η δυσκολία αποκρυπτογράφησής του;
Το χειρόγραφο Βόινιτς οφείλει το όνομά του στον παλαιοπώλη Βίλφριντ Βόινιτς που το ανακάλυψε στην Ιταλία, το 1912. Η ύπαρξη του βιβλίου αναφέρεται σε αλληλογραφίες του 17ου αιώνα. Επί σειρά ετών, οι διάφοροι ερευνητές που επιχείρησαν να ασχοληθούν με την ιστορία και ενδεχόμενη αποκρυπτογράφηση του χειρόγραφου, θεωρούσαν πως είναι έργο του φραγκισκιανού μοναχού Ρότζερ Μπέικον, ο οποίος φυλακίστηκε επειδή το ενδιαφέρον που είχε αναπτύξει για την αλχημεία και τη μαγεία ήταν εν πολλοίς γνωστό. Η θεωρία αυτή διαψεύστηκε και εν τέλει απορρίφθηκε εντελώς, όταν το 2009 το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα έκανε τεστ ραδιενεργού άνθρακα στο χειρόγραφο και απέδειξε πως το χειρόγραφο κατασκευάστηκε στις αρχές του 15ου αιώνα, μεταξύ του 1404 και του 1438.
Στη διάρκεια της μακραίωνης ιστορίας του, το χειρόγραφο αποτέλεσε αντικείμενο εντατικής έρευνας και μελέτης από πολλούς επαγγελματίες και ερασιτέχνες κρυπταναλυτές, μεταξύ των οποίων μερικοί από τους κορυφαίους αμερικανούς και βρετανούς αποκρυπτογράφους του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κανείς τους όμως δεν κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει έστω και μια λέξη. Αυτές οι επανειλημμένες αποτυχίες έχουν κάνει το χειρόγραφο Βόινιτς ξακουστό στην ιστορία της κρυπτογραφίας έδωσαν όμως βάση και στην άποψη ότι το βιβλίο δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια περίτεχνη απάτη, μια δίχως νόημα εναλλαγή τυχαίων χαρακτήρων.
Το μυστήριο του νοήματος και της προέλευσης του χειρογράφου κέντρισε τη λαϊκή φαντασία, κάνοντας το χειρόγραφο θέμα μυθιστορημάτων και εικασιών. Καμία από τις υποθέσεις των τελευταίων εκατό ετών δεν επαληθεύτηκε. Το κείμενο είναι γραμμένο από τα αριστερά προς τα δεξιά και οι περισσότερες από τις σελίδες φέρουν εικόνες με χρώμα ή κάποιου είδους σχεδιαγράμματα. Σήμερα σώζονται γύρω στις 240 σελίδες, και ορισμένα κενά στην αρίθμησή τους (που έγινε μεταγενέστερα από τη συγγραφή του) δείχνουν ότι αρκετές σελίδες ήδη έλειπαν, όταν το απέκτησε ο Βόινιτς. Υπάρχουν επίσης ισχυρές ενδείξεις ότι σε κάποια στιγμή οι σελίδες του χειρόγραφου επαναπροσδιορίστηκαν. Εκτιμάται πως αρχικά οι σελίδες ήταν 272, φτιαγμένες από περγαμηνή.
Οι εικόνες του βιβλίου δεν βοηθάνε ιδιαίτερα στην αποκρυπτογράφηση και κατανόηση του περιεχομένου του βιβλίου, φαίνεται όμως να το διαχωρίζουν σε έξι “ενότητες”. Εκτός από την τελευταία ενότητα, που αποτελείται μόνο από κείμενο, σχεδόν κάθε σελίδα του βιβλίου περιέχει τουλάχιστον μια εικονογράφηση. Η πρώτη ενότητα, είναι αυτή της βοτανικής, η οποία έχει σε κάθε σελίδα της ένα φυτό (ίσως και δύο), μαζί με λίγες παραγράφους κειμένου, όπως γινόταν στα ευρωπαϊκά βοτανολόγια της εποχής. Συνολικά, οι εικόνες των φυτών είναι 113. Η δεύτερη ενότητα είναι αυτή της αστρονομίας, με κυκλικά διαγράμματα τα οποία δείχνουν ήλιους και φεγγάρια ή αστέρια.
Ένα σετ 12 συμβόλων βασίζεται στα γνωστά ζωδιακά σύμβολα για τους αστερισμούς (δυο ψάρια για τους Ιχθύες, ένας στρατιώτης με τόξο για τον Τοξότη κ.λπ.). Κάθε σύμβολο περιστοιχίζεται από ακριβώς τριάντα μικροσκοπικές γυναικείες φιγούρες, οι περισσότερες από τις οποίες γυμνές, που καθεμιά τους κρατάει ένα αστέρι. Οι δυο τελευταίες σελίδες της ενότητας (Υδροχόος και Αιγόκερως) έχουν χαθεί, ενώ ο Κριός και ο Ταύρος αποτελούνται από τέσσερα διαγράμματα με 15 αστέρια το καθένα. Μερικά από αυτά τα διαγράμματα ξετυλίγονται προς τα έξω. Η τρίτη ενότητα, αυτή της βιολογίας, περιέχει πυκνό κείμενο με εικόνες από λίμνες και γυμνές γυναικείες φιγούρες να βουτάνε μέσα σε αυτές ή σε μπανιέρες. Κάποιες γυναίκες φοράνε κορώνες ενώ οι λίμνες συνδέονται μεταξύ τους, με ένα περίπλοκο δίκτυο από σωλήνες.
Η επόμενη ενότητα αφιερώνεται στη μελέτη του σύμπαντος και του κόσμου, με άγνωστα κυκλικά διαγράμματα. Κι αυτή η ενότητα περιλαμβάνει σελίδες που ξετυλίγονται: μια από αυτές έχει μήκος έξι σελίδων και περιέχει κάποιο είδος χάρτη ή διαγράμματος, με εννιά «νησιά» που συνδέονται με γέφυρες, κάστρα και πιθανόν ένα ηφαίστειο. Η προτελευταία ενότητα είναι η φαρμακευτική, με πολλές εικόνες φυτών και αντικειμένων που θυμίζουν βάζα. Η τελευταία ενότητα είναι αφιερωμένη σε διάφορου τύπου συνταγές, με σύντομες παραγράφους, οι οποίες μαρκάρονται και από μία κουκκίδα.
Το κείμενο είναι σύνθεση 170.000 γλύφων, που χωρίζονται μεταξύ τους με μικρά κενά. Οι περισσότεροι από τους γλύφους είναι γραμμένοι με ένα ή δύο απλές γραμμές. Ενώ υπάρχει διαφωνία για το αν ορισμένοι γλύφοι είναι διακριτοί ή όχι, αρκεί ένα αλφάβητο 20–30 γλύφων για όλο σχεδόν το κείμενο. Εξαίρεση αποτελούν σπανιότεροι χαρακτήρες, που απαντώνται μία ή δύο φορές ο καθένας. Δημιουργήθηκαν διάφορα αλφάβητα μεταγραμματισμού, προκειμένου να εξισωθούν οι γλύφοι του χειρογράφου με λατινικούς χαρακτήρες, για λόγους κρυπτανάλυσης, όπως για παράδειγμα το Ευρωπαϊκό Αλφάβητο Βόινιτς. Το πρώτο αλφάβητο δημιουργήθηκε από τον κρυπτογράφο Γουίλιαμ Φ. Φρίντμαν το 1940, όταν όλες οι γραμμές του χειρογράφου μεταγράφηκαν σε IBM κάρτα ώστε να γίνει αναγνώσιμο από μηχανή.
Η «γλώσσα» του χειρόγραφου έχει αρκετές διαφορές με τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Για παράδειγμα, στο χειρόγραφο δεν υπάρχουν λέξεις με περισσότερα από δέκα «γράμματα», ενώ υπάρχουν λίγες λέξεις με ένα ή δυο γράμματα. Η κατανομή των γραμμάτων μέσα στις λέξεις είναι επίσης κάπως περίεργη: κάποιοι χαρακτήρες υπάρχουν μόνο στην αρχή των λέξεων, κάποιοι μόνο στο τέλος, και άλλοι μόνο στη μέση-μια κατανομή που απαντάται στα αραβικά, αλλά όχι στο λατινικό, ελληνικό ή κυριλλικό αλφάβητο. Ωστόσο το (τελικό) σίγμα γράφεται στα ελληνικά με διαφορετική μορφή όταν είναι στο τέλος μιας λέξης. Όμοια, ακόμη και στα αγγλικά τα κεφαλαία γράμματα, που συνήθως βρίσκονται μόνο στην αρχή των λέξεων, μπορεί να διαφέρουν δραματικά από τα αντίστοιχα μικρά.
Η ιστορία του χειρόγραφου είναι ακόμη νεφελώδης, ειδικά σε ό,τι αφορά στην αρχική φάση. Από τη στιγμή που το αλφάβητο δεν ανήκει σε καμιά γνωστή γλώσσα και το κείμενο δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί, η μόνη χρήσιμη πληροφορία για την προέλευση και την ηλικία του βιβλίου είναι οι εικόνες -ειδικά τα ρούχα και οι κομμώσεις των ανθρώπων που εικονίζονται, και ένα-δύο κάστρα που περιλαμβάνονται στα διαγράμματα. Όλα αυτά είναι ευρωπαϊκά και βασισμένοι σε αυτές τις ενδείξεις, οι περισσότεροι ειδικοί χρονολογούν το χειρόγραφο μεταξύ του 1450 και του 1520. Η εκτίμηση αυτή υποστηρίζεται από άλλες, δευτερεύουσες ενδείξεις.
Οι θεωρίες για το τι ακριβώς αντιπροσωπεύει το χειρόγραφο ποικίλλουν, με την πρώτη εξ αυτών να μιλάει για βοτανολόγιο, αλλά οι προσπάθειες να αναγνωριστούν τα φυτά με τα φυτά της εποχής, απέβησαν άκαρπες. Η ύπαρξη λιμνών και σωλήνων μοιάζει να παραπέμπει στην αλχημεία. Τα στοιχεία όμως που έχει το χειρόγραφο δε φαίνεται να ταιριάζουν με τα βιβλία αλχημείας της εποχής. Άλλοι λένε πως πρόκειται για αστρονομικό βοτανολόγιο και άλλοι για αλχημιστικό. Η γλώσσα είναι επίσης άγνωστη, κάποιοι λένε πως αναπαριστά μία φυσική γλώσσα αλλά με κρυπτογραφήματα, ενώ δεν έχουν λείψει και οι θεωρίες περί “άγνωστης βόρειας γερμανικής διαλέκτου”. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι λίγοι οι σκεπτικιστές που θεωρούν το χειρόγραφο μία περίτεχνη απάτη, αν και, ομολογουμένως, είναι πολύ περίπλοκο για να αποτελεί απάτη.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Voynich manuscript | illustrated manuscript. Ανακτήθηκε από britannica.com (τελευταία πρόσβαση 29/01/2021)
Αποκρυπτογραφώντας το χειρόγραφο Βόινιτς. Ανακτήθηκε από newsbeast.gr (τελευταία πρόσβαση 29/01/2021)
Χειρόγραφο Βόινιτς. Ανακτήθηκε από el.wikipedia.org (τελευταία πρόσβαση 29/01/2021)
