Χρήμα, επαγγελματική ανέλιξη, κοινωνικό status, υλικός ευδαιμονισμός. «Αξίες» ή επίπλαστες ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου που κοπιάζει ασθματικά να καλύψει μέσα από την υπερεργασία. Στον αντίποδα αυτών, οι εξοντωτικές ώρες εργασίας, οι πιεστικές συνθήκες, το έντονο στρες. Το τίμημα που πληρώνει είναι βαρύ, θυσιάζει τον ελεύθερο του χρόνο, διακυβεύονται οι διαπροσωπικές του σχέσεις, υφίσταται συναισθηματική και σωματική εξάντληση… αλλιώς «burnout syndrome».
Burnout Syndrome: Ο ορισμός του φαινομένου
Ο όρος «burnοut» ή διαφορετικά «Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Γερμανό ψυχίατρο – ψυχαναλυτή Freudenberger το 1974, για να δηλώσει το αίσθημα εξάντλησης -σωματικής και ψυχικής – των επαγγελματιών ψυχικής υγείας στο εργασιακό τους περιβάλλον. Καθόρισε την κατάσταση αυτή ως «αδυναμία για επίδοση ή εξουθένωση λόγω υπερβολικών απαιτήσεων που αφορούν στην ενέργεια, τη δύναμη ή τις δυνατότητες του ατόμου». O όρος χρησιμοποιήθηκε μεταφορικά, για να παραλληλίσει την κατάσταση εξουθένωσης ενός εργαζομένου με τη φλόγα ενός κεριού που τρεμοπαίζει πριν σβήσει.
Το προφίλ του εργαζομένου που “φλερτάρει” με το σύνδρομο
Οι ειδικοί σχετίζουν το burnout syndrome με παράγοντες όπως τη φύση τους επαγγέλματος που ασκεί κάποιος. Χρόνια και υπερβολική καταπόνηση τείνει να εμφανίζεται κυρίως σε άτομα που εργάζονται σε απαιτητικούς και ψυχοφθόρους επαγγελματικούς τομείς, όπως οι νοσηλευτές, οι γιατροί, οι εκπαιδευτικοί κλπ. Πρόκειται για επαγγέλματα που απαιτούν τόσο συναισθηματική εμπλοκή όσο και αλτρουιστική διάθεση. Μάλιστα, οι ίδιοι οι επαγγελματίες χαρακτηρίζονται ιδεαλιστές και «ταγμένοι» στην εργασία τους, ωθούμενοι από μια εσωτερική πίεση να προσφέρουν.
Ο «υπερ-δεσμευμένος εργαζόμενος» (overcommitted). Ο όρος αναφέρεται στο άτομο του οποίου η ζωή έξω από την εργασία δεν δίνει καμία ικανοποίηση, δεν έχει κανένα νόημα. Είναι ιδιαίτερα φιλόδοξο άτομο και θεωρείται περισσότερο ευάλωτο να «νοσήσει», καθώς η δουλειά του αποτελεί άρρηκτα συνδεδεμένο μέρος της ζωής του. Τα όνειρα και οι φιλοδοξίες του για το κοινωνικό του status, επηρεάζουν τη στάση του απέναντι στην εργασία του.
Ο «αφοσιωμένος εργαζόμενος » (dedicated). Είναι εκείνος που αναλαμβάνει υπερβολικά πολλή δουλειά και που αυτο-προτείνεται στην ανάληψη πολλών επαγγελματικών υποχρεώσεων.
Ο «αυταρχικός εργαζόμενος» (authoritarian). Αναλαμβάνει επαγγελματικά ρίσκα και επωμίζεται εργασιακά βάρη, γιατί θεωρεί ότι κανείς άλλος δεν μπορεί να επιτελέσει το έργο του με την ίδια αποτελεσματικότητα. Επομένως, έχει την ανάγκη να αποδεικνύει συνεχώς την εξαιρετική δουλειά του και να αποσπά κάθε φορά τα εύσημα από το περιβάλλον του.
Burnout : Τα προειδοποιητικά συμπτώματα. Μην αγνοείς τα σημάδια…
Τα συμπτώματα της επαγγελματικής εξουθένωσης εμφανίζονται σταδιακά ως αποτέλεσμα παρατεταμένης εργασίας σε καθεστώς πίεσης. Αρχικά είναι μικρότερης έντασης και συχνότητας, όμως με το πέρασμα του χρόνου αυτά επιδεινώνονται…
Ψυχοσωματικές επιπτώσεις
Σωματική καταπόνηση. Πρόκειται για το πιο έκδηλο σύμπτωμα. Η υπερεργασία σε στρεσογόνες συνθήκες προκαλεί στον εργαζόμενο κόπωση, κεφαλαλγία, αυχενικό σύνδρομο και μυοσκελετικά προβλήματα.
Έντονο άγχος – Ψυχοσωματικές αντιδράσεις. Ας αναλογιστούμε πόσες φορές έχουμε κληθεί να εργαστούμε υπερβολικές ώρες για την υλοποίηση ενός project και να αντιμετωπίσουμε τα deadlines. Το απαιτητικό εργασιακό περιβάλλον, οι εξοντωτικοί ρυθμοί και η σύγκρουση των προσδοκιών μας με τις δυσκολίες διεκπεραίωσης του εκάστοτε στόχου μας στο εργασιακό πλαίσιο μας φέρνουν μοιραία αποτελέσματα. Μερικά από αυτά είναι το έντονο άγχος και τα ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως διαταραχές στο γαστρεντερικό και καρδιαγγειακό σύστημα. Αν προσθέσουμε στην εξίσωση και το ασταθές εργασιακό περιβάλλον, τον ενδεχόμενο ανταγωνισμό, την ανασφάλεια και την ανάγκη μας για επιβράβευση, τότε το άγχος κορυφώνεται.
Συναισθηματική εξάντληση. Θεωρείται εύλογα από τα πρώτα συμπτώματα του burnout syndrome που κάνουν την εμφάνισή τους και μας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Συχνά βλέπουμε επαγγελματίες σε νευραλγικές θέσεις εταιριών να επιδεικνύουν υψηλό επίπεδο αφοσίωσης στο έργο τους και να ταυτίζονται με τη δουλειά τους στο βαθμό που προσωποποιούν την κάθε επιτυχία ή αποτυχία. Υπό την έννοια αυτή, η αποτυχία μπορεί να βιώνεται ως τραυματικό γεγονός, ως μια απώλεια του νοήματος στη ζωή του ατόμου οδηγώντας το σε ματαίωση και απογοήτευση. Αυτό σημαίνει ότι ο εργαζόμενος νιώθει κουρασμένος από τη δουλειά του και δεν έχει ψυχολογική δύναμη να επενδύσει σ’ αυτήν. Αντίθετα, οδηγείται σε μια γενικευμένη αρνητιστική διάθεση απέναντι στη ζωή και διακατέχεται από το αίσθημα ανεπάρκειας.
Αδυναμία συγκέντρωσης. Η επαγγελματική εξουθένωση επιδρά και στην πνευματική λειτουργία του ατόμου. Καταπονημένος πια σωματικά και ψυχικά παρουσιάζει αδυναμία απόδοσης, μειωμένη παραγωγικότητα, κατά συνέπεια κρίνεται αναποτελεσματικός.
Εργασιακή αλλοτρίωση. Πρόκειται για τη μειωμένη δέσμευση , ή αλλιώς αποξένωση του εργαζομένου από το ίδιο του το έργο. Φέροντας μέσα του τη ματαίωση, τη χαμηλή αυτοπεποίθηση και το ανικανοποίητο δεν έχει πια κίνητρο για την επίτευξη επόμενων στόχων.
Πρακτικές δυσκολίες στην καθημερινότητα
Διαταραχές του ύπνου. Ο πάσχων συχνά διαμαρτύρεται για το διαταραγμένο και ανεπαρκή ύπνο του.
Μειωμένη όρεξη για φαγητό.
Εξαρτητικού τύπου συμπεριφορές. Η χρήση ουσιών, το αλκοόλ και η υπερφαγία αποτελούν συχνά μέσο ανακούφισης και καταφύγιο στον πάσχοντα.
Προβλήματα στην κοινωνική μας ζωή
Εκνευρισμός – Συγκρουσιακές διαπροσωπικές σχέσεις. Το άτομο γίνεται ευερέθιστο και είτε αναπτύσσει επιθετικότητα απέναντι στους άλλους είτε τείνει να απομονωθεί από τους συναδέλφους και την οικογένειά του. Απέχει από κάθε κοινωνική εκδήλωση. Καθίσταται απρόσωπος στην προσπάθειά του να αμυνθεί και να προστατεύσει τον εαυτό του μονώνοντας τα συναισθήματά του.
Πηγές:
- Κανελλοπούλου Γεωργία-Χριστίνα. Burn out: Τα επικίνδυνα σημάδια και πώς θα το ξεπεράσουμε. Ανακτήθηκε από ygeiamou.gr/blogs (Τελευταία πρόσβαση: 2/09/2020)
- Σύνδρομο burn out: Τι είναι και πώς αντιμετωπίζεται. Ανακτήθηκε από iatropedia.gr (Τελευταία πρόσβαση: 2/09/2020)
- Burnout – Μάθετε τι είναι, δείτε το Burnout test. Ανακτήθηκε από soulscan.gr (Τελευταία πρόσβαση: 2/09/2020)
- Συργκάνη Χριστίνα, Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης στο προσωπικό υπηρεσιών αντιμετώπισης της τοξικοεξάρτησης. Ανακτήθηκε από okana.gr (Τελευταία πρόσβαση: 2/09/2020)
