Εκδίκηση: Ένα ακόμη συναισθηματικό αδιέξοδο

Η απιστία στις μέρες μας είναι από τα πιο συνηθισμένα αίτια για το οποία κάποιος αποζητά εκδίκηση. Το άτομο αισθάνεται θυμωμένο και αδυνατεί να διαχειριστεί και να εκτονώσει τα αρνητικά συναισθήματα που τον κατακλύζουν για την προδοσία που έχει υποστεί. Ως εκ τούτου, βλέπει την εκδίκηση ως τη μοναδική διέξοδο. Αποτελεί την έσχατη λύση που θα του προσφέρει ικανοποίηση έστω και για σύντομο χρονικό διάστημα. Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι το πρόσωπο που έχει προσβληθεί ή έχει  απορριφθεί από το κοινωνικό του περίγυρο αισθάνεται συναισθηματικό πόνο. Η περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με τον πόνο ήταν πιο ενεργή σε συμμετέχοντες που αντέδρασαν με μια επιθετική απάντηση, μετά την αίσθηση της απόρριψης. «Αποκτάμε πρόσβαση σε μια τάση αρχαίας καταγωγής, αυτή του να ανταποκρινόμαστε στις απειλές και να βλάπτουμε με επιθετικά αντίποινα», υποστηρίζουν οι ερευνητές ψυχολόγοι.

«Η εκδίκηση είναι μία πολύ διαδεδομένη εμπειρία της ανθρώπινης ζωής που αποτυπώνει ότι άνθρωποι, από κάθε κοινωνία, αντιλαμβάνονται τον θυμό και θέλουν να βλάψουν κάποιον που τους έχει βλάψει», λέει ο εξελικτικός ψυχολόγος Michael McCullough, από το Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι.

Σύμφωνα με αποτελέσματα ερευνών, η εκδίκηση σχετίζεται άμεσα με το έγκλημα. Έως και 20% των ανθρωποκτονιών και 60% των πυροβολισμών στα σχολεία συνδέονται με αυτήν. Εκτός όμως από τις διαπροσωπικές σχέσεις, η εκδίκηση διαμορφώνει τη σύγχρονη πολιτική σκηνή. Η νίκη του Donald Trump, για παράδειγμα, ήρθε ως αποτέλεσμα της «εκδίκησης της εργατικής τάξης των λευκών … οι οποίοι αισθάνονταν εγκαταλελειμμένοι από μια ταχύτατα παγκοσμιοποιημένη οικονομία», σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών. Το ίδιο συναίσθημα αντανακλάται και από πολλά άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Αν κανείς αναζητήσει τους βαθύτερους λόγους που κάποιος καταφεύγει στην εκδίκηση θα συναντήσει ενοχές για το κακό που προηγήθηκε. Όσο ο κύκλος της βίας αυξάνεται τόσο πληθαίνουν οι ενοχές και η μανία για εκδίκηση γίνεται όλο και πιο έντονη, σε σημείο που το άτομο  δεν μπορεί να δει τίποτε άλλο. Το υποτιθέμενο σενάριο στο μυαλό του πληγωμένου ατόμου φαίνεται να λειτουργεί ως ένα είδος λύτρωσης. Στην πραγματικότητα, δε φαίνεται πως λειτουργεί όπως αναμενόταν. Μονάχα παροδική είναι η ικανοποίηση που νιώθει το άτομο καθώς μετά από λίγο επανέρχονται οι αρνητικές σκέψεις. Εκείνος που θέλει να εκδικηθεί τρέφει τα αρνητικά του συναισθήματα και αναλώνεται στην κατάστρωση ενός σχεδίου. Σπαταλώντας, χρόνο και ψυχικά αποθέματα επικεντρώνεται σε έναν ατέρμονα κύκλο εκδικητικής διάθεσης. Ως εκ τούτου, δεν εισπράττει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Ας μην ξεχνάμε όμως πως η εκδίκηση δεν είναι ποτέ ευθεία γραμμή. Είναι ένα δάσος και, όπως στο δάσος, είναι εύκολο να χάσεις τον δρόμο σου…να χαθείς…και να ξεχάσεις από πού ξεκίνησες….

Για πολλούς η εκδίκηση δεν είναι η λύση στο πρόβλημα, αλλά η συγχώρεση. Ωστόσο, ο Nietzsche υποστηρίζει ότι πρέπει να λυτρωθεί ο άνθρωπος από την εκδίκηση. Αυτό είναι η “γέφυρα για την υψηλότερη ελπίδα κι ένα ουράνιο τόξο μετά από μακροχρόνιες κακοκαιρίες”. Η περιφρόνηση της εκδίκησης εξασφαλίζει ψυχική και σωματική υγεία. Αυτό δε συνεπάγεται τη λήθη αλλά ικανότητα να προσπεράσουμε τη δύσκολη κατάσταση αντλώντας εσωτερική δύναμη. Μπορεί η εκδίκηση να είναι προσωπική υπόθεση όμως ας λάβουμε υπόψιν ότι εύκολα  μπορεί να γίνει ο βράχος πάνω στον οποίο θα τσακίσουμε την ψυχή μας.

Για αυτό, οφείλουμε να επανεξετάσουμε το ζήτημα από άλλη οπτική γωνία ώστε να καταφέρουμε να συγχωρούμε τον άλλον. Κατανοώντας τα κίνητρα και τους λόγους που τον οδήγησαν να μας βλάψει, είτε δικαιολογώντας τον είτε όχι, αποδεχόμαστε τα νέα δεδομένα στη ζωή μας. Μόνο τότε θα έχουμε τη δυνατότητα να προχωρήσουμε με σθένος στη ζωή και να αντιμετωπίσουμε όλα όσα μας επιφυλάσσει.